«Φανταστείτε ότι βρισκόμαστε στο 2030», ξεκινά η ανάλυση των Financial Times για το σενάριο που τρομάζει τους Ευρωπαίους.

Η Ρωσία και η Κίνα διεξάγουν τα πρώτα μεγάλα στρατιωτικά τους γυμνάσια στην Αρκτική. Με την ονομασία Βοστόκ 2030, η κοινή άσκηση περιλαμβάνει χιλιάδες στρατιώτες, άρματα μάχης, αεροσκάφη και το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού και του κινεζικού βόρειου στόλου. Είναι η πιο πρόσφατη απόδειξη της «ιστορικής συμμαχίας» της Μόσχας και του Πεκίνου, συνεχίζει το σενάριο.

Τα τελευταία πέντε χρόνια (από το 2025), η Ρωσία και η Κίνα έχουν αυξήσει σταθερά τη στρατιωτική και οικονομική τους παρουσία στην Αρκτική. Η «εκεχειρία» του 2025 στον ρωσοουκρανικό πόλεμο επέτρεψε στη Μόσχα να ανασυγκροτήσει τον στρατό της. Το Πεκίνο έχει επίσης αρχίσει να θεωρεί το ΝΑΤΟ χάρτινη τίγρη αφότου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μετατόπισε την προσοχή της Ουάσινγκτον από την Ευρώπη στην Κίνα.

Ξαφνικά, η Ρωσία ανακοινώνει ότι έχει επεκτείνει τον έλεγχό της στην υφαλοκρηπίδα της Αρκτικής. Η Κίνα λέει ότι αναγνωρίζει την αξίωση της Μόσχας.

Η Ρωσία, με τη σειρά της, δηλώνει ότι η «ιστορική διεκδίκηση» της Κίνας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι επίσης νόμιμη. Αμέσως μετά, σινορωσικές δυνάμεις εισβάλλουν στο αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας, μια στρατηγική ομάδα νησιών που ελέγχει την πρόσβαση στον Βορρά. Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ κινητοποιούνται, αλλά δεν διαθέτουν το βάρος και την υλικοτεχνική δύναμη του αμερικανικού στρατού για να το ανακαταλάβουν.

Οι ευρωπαϊκές νατοϊκές χώρες αντιμετωπίζουν τώρα ένα τρομερό στρατηγικό δίλημμα: να παραχωρήσουν τον έλεγχο του Σβάλμπαρντ ή να επικαλεστούν την πλήρη ισχύ της συνθήκης αμοιβαίας άμυνας και να εξαπολύσουν πυρηνικό πλήγμα σε αντίποινα; Στο Λονδίνο και στο Παρίσι, ο βρετανός πρωθυπουργός και ο γάλλος πρόεδρος, που ελέγχουν τα δύο πυρηνικά οπλοστάσια της Ευρώπης, είναι αντιμέτωποι με μια εφιαλτική απόφαση.

Πρόκεται για ένα σενάριο που, δυστυχώς, δεν είναι βγαλμένο από το Χόλιγουντ, αλλά από το νέο βιβλίο του στρατηγού Ντέιβιντ Ρίτσαρντς, πρώην αρχηγού των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων, και του Τζούλιαν Λίντλεϊ-Φραντς, καθηγητή στην Ολλανδική Ακαδημία Αμυνας, το οποίο αποκαλύπτει τις απειλές ασφαλείας που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.

Πίσω στο παρόν, ο ρωσικός στρατός έχει υποστεί απώλειες 700.000 ανδρών, νεκρούς και τραυματίες στην Ουκρανία μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τις πληροφορίες των Βρετανών. Παρ’ όλα αυτά, ο στρατηγός Κρίστοφερ Καβόλι, ανώτατος διοικητής του ΝΑΤΟ, προειδοποίησε τον περασμένο μήνα ότι ο ρωσικός στρατός θα βγει από τον πόλεμο «ισχυρότερος από ό,τι είναι σήμερα».

Επιπλέον, οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας «θα βρίσκονται στα σύνορα της συμμαχίας μας και θα διοικούνται από τους ίδιους ανθρώπους που ήδη μας βλέπουν ως εχθρούς. Θα έχουμε έναν αντίπαλο με πραγματικές ικανότητες, μια μάζα στρατευμάτων και σαφείς προθέσεις» προειδοποίησε.

Εδώ και 75 χρόνια οι ΗΠΑ έχουν διαδραματίσει έναν υπερμεγέθη ρόλο στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο έχει εγείρει το φάσμα ενός πολέμου στην Ευρώπη, στον οποίο οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ μπορεί να μην μπορούν πλέον να υπολογίζουν στην πλήρη –ή ακόμα και στην οποιαδήποτε– υποστήριξη των ΗΠΑ, γράφουν οι FT.

Ακόμη και πριν από τις αμερικανικές εκλογές, ευρωπαίοι αξιωματούχοι προειδοποιούσαν για τη νέα πραγματικότητα με την οποία είναι αντιμέτωπη η Ευρώπη. Το κεντρικό ερώτημα, είπε χαρακτηριστικά ο γερμανός υπουργός Αμυνας Μπόρις Πιστόριους, είναι αν οι ΗΠΑ κάνουν «πολύ λιγότερα στην Ευρώπη ή λίγο λιγότερα. Οπως και να έχει, εμείς πρέπει να κάνουμε περισσότερα».

Μετά τις αμερικανικές εκλογές, οι ευρωπαϊκές εκκλήσεις για δράση έχουν γίνει πιο επίμονες. «Πρέπει να είμαστε σε θέση να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας» δήλωσε ο Εμανουέλ Μακρόν, από καιρό θερμός υποστηρικτής της ευρωπαϊκής αμυντικής ενδυνάμωσης. «Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αναλάβουν μεγαλύτερο μέρος του [αμυντικού] βάρους» παραδέχεται στους FT ανώτερος ευρωπαίος αξιωματούχος ασφαλείας.

Υπάρχουν τρία μεγάλα ερωτήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ΝΑΤΟ εάν οι ΗΠΑ ξαφνικά μειώσουν την αποτρεπτική παρουσία τους στην Ευρώπη: Τι θα κάνει; Τι θα κάνει πρώτα; Πόσο θα κοστίσει;

Στα χαρτιά, η στρατιωτική συμμαχία δεν ήταν ποτέ καλύτερα προετοιμασμένη. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι σύμμαχοι έχουν αναπτύξει περισσότερες δυνάμεις στην ανατολική Ευρώπη, έχουν συμφωνήσει σε εξαιρετικά λεπτομερή στρατιωτικά σχέδια και έχουν υπογράψει το λεγόμενο «Νέο Μοντέλο Δυνάμεων» του ΝΑΤΟ.

Αυτό απαιτεί την ανάπτυξη πάνω από 100.000 στρατευμάτων σε λιγότερο από 10 ημέρες – διπλάσιο αριθμό και πέντε ημέρες ταχύτερα από τα σχέδια του ΝΑΤΟ πριν το 2022. Αλλά το αν οι ευρωπαίοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ μπορούν να το κάνουν αυτό χωρίς τις στρατιωτικές δυνατότητες και την ηγεσία των ΗΠΑ είναι ένα άλλο θέμα, σημειώνουν οι Financial Times.

Ο βρετανικός στρατός, ο δεύτερος σημαντικότερος στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ, έχει «αποδυναμωθεί», δήλωσε ο Τζον Χίλι, υπουργός Αμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου. Τα στρατιωτικά αποθέματα στη Γαλλία, η οποία διαθέτει τον δεύτερο σημαντικότερο στρατό στο ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ, είναι ανεπαρκή. Οσον αφορά τη Γερμανία, ο εκσυγχρονισμός του στρατού της έχει περιοριστεί από την έλλειψη κονδυλίων λόγω των συνταγματικών ορίων δαπανών της χώρας.

«Για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους στο ΝΑΤΟ, τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη πρέπει να αυξήσουν σημαντικά τα επίπεδα ετοιμότητάς τους, να ενισχύσουν την αμυντική βιομηχανία τους και να προβούν σε μακροπρόθεσμες οικονομικές επενδύσεις» προειδοποίησε σε πρόσφατη έκθεσή της η δεξαμενή σκέψης του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.

Και όλα αυτά είναι επιπλέον όσων θα πρέπει να κάνει η Ευρώπη σε περίπτωση που ο Τραμπ πραγματοποιήσει την απειλή του να βγάλει τις ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ: αποθέματα πυρομαχικών, μεταφορές και διοικητική μέριμνα – «αυτά που έχουν πραγματικά σημασία και οι μόνοι που τα κάνουν σωστά είναι οι Αμερικανοί» εξηγεί ο Εντουαρντ Στρίνγκερ, πρώην στέλεχος της βρετανικής πολεμικής αεροπορίας.

Αλλά ορισμένα από αυτά που παρέχουν οι ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, όπως ο στόλος των μεταγωγικών αεροσκαφών C17, τα οποία κοστίζουν 340 εκατ. δολάρια το καθένα και μπορούν να μεταφέρουν 75 τόνους εξοπλισμού σχεδόν για 4.500 χιλιόμετρα χωρίς ανεφοδιασμό, είναι σχεδόν αναντικατάστατα.

Τα αμερικανικής κατασκευής F-35 αποτελούν το όπλο επιλογής του ΝΑΤΟ στους αιθέρες, με περισσότερα από 500 να επιχειρούν στην Ευρώπη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2030.

Τα τρία αγκάθια για την Ευρώπη

Το πρόβλημα για την Ευρώπη δεν είναι η έλλειψη χρημάτων, σημειώνουν αναλυτές, αλλά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.

Ενας λόγος είναι η αναποτελεσματικότητα της κατακερματισμένης αμυντικής βιομηχανίας της Γηραιάς Ηπείρου. Σε 11 κύριες κατηγορίες μεγάλων οπλικών συστημάτων –όπως μαχητικά αεροσκάφη, άρματα μάχης και αντιτορπιλικά– οι ΗΠΑ διαθέτουν 32 τύπους συστημάτων, ενώ η Ευρώπη 172.

Αυτό αυξάνει το κόστος, περιορίζει τη διαλειτουργικότητα και δημιουργεί εφιάλτες στην εφοδιαστική αλυσίδα, ακόμη και με απλά πράγματα, όπως τα πυρομαχικά, που υποτίθεται ότι είναι τυποποιημένα σε όλο το ΝΑΤΟ.

Το ζήτημα είναι κατ΄εξοχήν πολιτικό, σημειώνει ο Πιερομπέρτο Φολτζέρο, διευθύνων σύμβουλος της ιταλικής αμυντικής εταιρείας και Fincantieri. «Πρέπει να ενοποιήσουμε την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Ομως η αμυντική βιομηχανία ανθεί και η κάθε χώρα έχει τους δικούς της “πρωταθλητές”. Γιατί λοιπόν να συγχωνευτούν; Θα χρειαστεί ευρεία πολιτική βούληση» εξήγησε.

Ενα άλλο ζήτημα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η Ευρώπη σε περίπτωση που η Ουάσινγκτον εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ είναι η έλλειψη αμερικανικής ηγεσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ανώτατος διοικητής του ΝΑΤΟ είναι πάντα Αμερικανός. Ισχύει όμως και για τον επιχειρησιακό σχεδιασμό που παρέχουν οι ΗΠΑ.

«Οι ΗΠΑ το υποβαθμίζουν αυτό, και το ίδιο κάνει και η Ευρώπη, επειδή είναι ελαφρώς ενοχλητικό. Αλλά αν αφαιρέσετε αυτή την αμερικανική ηγεσία –τον προπονητή και τον αρχηγό της ομάδας, αν θέλετε–, η υπόλοιπη ομάδα μπορεί κάλλιστα να αρχίσει να τσακώνεται» σημείωσε ο Στρίνγκερ. «Μπορείτε να φανταστείτε τον Μακρόν να υποχωρεί στον Τουσκ ή το αντίστροφο; Είναι η ηγεσία των ΗΠΑ που παρασύρει όλους τους άλλους προς τα εμπρός».

Το τρίτο κύριο ζήτημα είναι η χρηματοδότηση. Οι νατοϊκοί σύμμαχοι της Ευρώπης έχουν αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες από το 2022 κατά σχεδόν το ένα τρίτο, σε πραγματικούς όρους, σε 476 δισ. δολάρια, σύμφωνα με το ΝΑΤΟ.

Από τον φετινό Ιούνιο, 23 από τα 32 μέλη του ΝΑΤΟ πέτυχαν επίσης τον στόχο να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα, υπερδιπλάσια από ό,τι πριν από τέσσερα χρόνια. Ακόμα κι έτσι, ο Μαρκ Ρούτε, γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, δήλωσε ότι η Ευρώπη «δεν θα φτάσει στον στόχο του 2% για όλα τα μέλη. Οσο περισσότερα ξοδεύουμε για την άμυνα, τόσο περισσότερο μειώνουμε τον κίνδυνο μελλοντικών συγκρούσεων».

Αλλά το ερώτημα είναι πώς η Ευρώπη θα ξοδέψει περισσότερα για την άμυνα δεδομένων των σφιχτών προϋπολογισμών, των υψηλών επιπέδων δημοσίου χρέους και των ανταγωνιστικών προτεραιοτήτων, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση.

Η νέα κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει δηλώσει ότι δεσμεύεται να αυξήσει τον αμυντικό προϋπολογισμό της στο 2,5% του ΑΕΠ, αν και δεν έχει ακόμη πει πότε.

Οσον αφορά την ΕΕ, χώρες όπως η Ιταλία, η Πολωνία και η Ελλάδα (η οποία ξοδεύει περισσότερα από το 2% για την άμυνα), επισημαίνουν οι FT έχουν προτείνει τα 27 κράτη να αναλάβουν κοινά ομόλογα για τη χρηματοδότηση αυξημένων αμυντικών δαπανών σε όλο το μπλοκ. Ομως η Γερμανία και η Ολλανδία αντιτίθενται σε αυτό.

Μια άλλη πιθανότητα –με δυσμενείς κοινωνικές συνέπειες– είναι οι Βρυξέλλες να ανακατευθύνουν δεκάδες δισ. ευρώ από τον κοινό προϋπολογισμό του μπλοκ, αντί να τα χρησιμοποιήσουν για τη μείωση της οικονομικής ανισότητας μεταξύ των χωρών της ΕΕ.

«Ο Τραμπ είναι μόνο λόγια»

Ο Τραμπ δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που διαμαρτύρεται για τους Ευρωπαίους και το ΝΑΤΟ, αλλά είναι ο πρώτος που είπε ότι δεν θα διστάσει να «ενθαρρύνει» τη Ρωσία να επιτεθεί σε οποιοδήποτε μέλος του ΝΑΤΟ δεν πληρώνει τους λογαριασμούς του. Πολλοί όμως θεωρούν ότι δεν θα πραγματοποιήσει τις απειλές του.

Ο Μάρκο Ρούμπιο και ο Μάικ Γουόλτς, τους οποίους επέλεξε για υπουργό Εξωτερικών και σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας αντίστοιχα, είναι φιλοευρωπαίοι και δεν θεωρείται ότι θα συμφωνούσαν με μια τόσο δραστική απόφαση. «Υπάρχει μια τεράστια δεξαμενή υποστήριξης για το ΝΑΤΟ στο αμερικανικό Κογκρέσο και το ΝΑΤΟ χωρίς τις ΗΠΑ δεν θα ήταν ΝΑΤΟ» λέει ο λόρδος Πίτερ Ρίκετς, πρώην μόνιμος αντιπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου στο ΝΑΤΟ.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν να μειώσουν την παρουσία τους στη Συμμαχία – για παράδειγμα, μεταφέροντας ορισμένους από τους περίπου 90.000 αμερικανούς στρατιώτες που σταθμεύουν σήμερα στην Ευρώπη, από περίπου 65.000 που ήταν όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, το 2014.

Μια πρόταση που έχει κυκλοφορήσει μεταξύ των συντηρητικών Ρεπουμπλικανών, η οποία ονομάζεται «αδρανές ΝΑΤΟ», υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να παρέχουν στο ΝΑΤΟ μόνο υλικοτεχνική υποστήριξη «ως έσχατη λύση», αφήνοντας τα υπόλοιπα στην Ευρώπη.

Μια άλλη πρόταση, που περιλαμβάνεται στο διαβόητο «Σχέδιο 2025» του Ιδρύματος Heritage, αναφέρει ότι το ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ θα πρέπει να διαθέτει τη «μεγάλη πλειονότητα των συμβατικών δυνάμεων που απαιτούνται για την αποτροπή της Ρωσίας», με τις ΗΠΑ να παρέχουν πυρηνική αποτροπή και «επιλεγμένες άλλες δυνατότητες».

Ο αντίλογος των Ευρωπαίων

Πολλοί Ευρωπαίοι επισημαίνουν ότι οι Αμερικανοί ωφελούνται πολλαπλά από το ΝΑΤΟ. Μια μελέτη του 2019 υπολόγισε ότι οι άμεσες στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ για την Ευρώπη ήταν τότε 36 δισ. δολάρια, ή το 6% του αμυντικού προϋπολογισμού της, έναντι 264 δισ. δολαρίων που δαπανούσαν οι ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ.

«Η αμερικανική ισχύς ενισχύεται από στρατιωτικές δυνάμεις για τις οποίες δεν πληρώνει. Το ΝΑΤΟ είναι ένα “δωρεάν αγαθό” για τις ΗΠΑ» υποστηρίζει ο Ρομπ Τζόνσον, ακαδημαϊκός του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Υπάρχει επίσης το επείγον ζήτημα της βοήθειας προς την Ουκρανία, την πρώτη γραμμή άμυνας της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας. Από τον Φεβρουάριο του 2022 οι ΗΠΑ έχουν παράσχει στο Κίεβο 66 δισ. ευρώ σε στρατιωτική βοήθεια, ενώ οι σύμμαχοι της Ευρώπης στο ΝΑΤΟ έχουν διαθέσει 85 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία.

Η πλήρης αντικατάσταση της στρατιωτικής συνεισφοράς των ΗΠΑ ισοδυναμεί με περίπου 0,3% του ΑΕΠ της ΕΕ. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρώπη «μπορούν να το αντέξουν» αυτό, ισχυρίζεται ο ευρωπαίος αξιωματούχος της άμυνας, αν και «θα είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη απόφαση, επειδή μεγάλο μέρος του εξοπλισμού θα πρέπει να αγοραστεί από τους Αμερικανούς».

Στον τομέα των πληροφοριών η Ευρώπη εξακολουθεί να μην έχει τίποτα συγκρίσιμο με τις δυνατότητες συλλογής δεδομένων των ΗΠΑ. Ομως ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε ότι ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως οι χώρες της Βαλτικής και οι σκανδιναβικές, μαζί με τη Βρετανία, που είναι μέλος του δικτύου πληροφοριών Five Eyes υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, έχουν καταφέρει να συγκεντρώσουν εντυπωσιακές πληροφορίες για τη Ρωσία.

Η αμυντική βιομηχανία της Ευρώπης επιταχύνει επίσης τον ρυθμό της. Η Ευρώπη παράγει σήμερα περισσότερα βλήματα πυροβολικού από τις ΗΠΑ. Υπάρχουν επίσης τα παραδείγματα αρκετών ευρωπαϊκών εταιρειών όπλων που έχουν ενοποιηθεί με επιτυχία και στα οποία μπορεί να βασιστεί κανείς.

Σε αυτά περιλαμβάνονται η γερμανική Rheinmetall, η σκανδιναβική πολυεθνική Nammo και η MBDA, μια ευρωπαϊκή πολυεθνική που παράγει πυραύλους, συμπεριλαμβανομένων των Storm Shadows, και η οποία ξεκίνησε φέτος μια κοινοπραξία ύψους 5,5 δισ. δολαρίων με την αμερικανική Raytheon για την παραγωγή πυραύλων αεράμυνας Patriot στη Γερμανία.

Τίποτε από αυτά, βέβαια, δεν μειώνει την ανάγκη της Ευρώπης να κινηθεί γρήγορα, καθώς οι ΗΠΑ εστιάζουν όλο και περισσότερο σε άλλες προτεραιότητες, καταλήγουν οι FT.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News