Ο μύθος της Ατλαντίδας ειπώθηκε για πρώτη φορά πριν από 2.300 χρόνια· ωστόσο, έχει επιδείξει απίθανη αντοχή μέχρι σήμερα. Ενσωματωμένη αρχικά στους διαλόγους του Πλάτωνα «Τίμαιος» και «Κριτίας», η ιστορία της ανόδου και στη συνέχεια του καταποντισμού ενός μεγάλου αρχαίου πολιτισμού έχει προκαλέσει έκτοτε αναρίθμητες ερμηνείες.

Πολλές εκδοχές ήταν ενδιαφέρουσες και διασκεδαστικές αλλά καμία δεν υπήρξε τόσο αμφιλεγόμενη όσο η πιο πρόσφατη στη σειρά του Netflix «Αρχαία Αποκάλυψη», του Γκράχαμ Χάνκοκ, έγραψε προ ημερών στον Guardian ο επιστημονικός συντάκτης της εφημερίδας, Ρόμπιν ΜακΚι.

Η σειρά υποστηρίζει ότι ένας εξελιγμένος πολιτισμός καταστράφηκε από πλημμύρες που προκλήθηκαν όταν ένας γιγάντιος κομήτης έπεσε στη Γη, προκαλώντας την άνοδο των θάλασσιων υδάτων, με συνέπεια τον «Κατακλυσμό» –τον οποίο συναντάμε σε πολλές μυθολογίες– και μια καταστροφή που ενέπνευσε τον θρύλο της Χαμένης Ατλαντίδας.

Σύμφωνα με τον Χάνκοκ, οι επιζώντες της καταστροφής σκορπίστηκαν σε όλον τον κόσμο, ο οποίος τότε κατοικούνταν από απλούς κυνηγούς τροφοσυλλέκτες, διασπείροντας παντού επιστήμη, τεχνολογία, γεωργία και μνημειακή αρχιτεκτονική. Οφείλουμε τα πάντα σε αυτά τα σχεδόν θεϊκά άτομα, λέει.

Ο Γκράχαμ Χάνκοκ προωθεί εδώ και δεκαετίες αυτές τις ψευδοεπιστημονικές θεωρίες στα βιβλία του, υποστηρίζοντας ότι οι αρχαιολόγοι σκόπιμα συγκάλυψαν αυτή την καταστροφική εικόνα της εξάπλωσης του πολιτισμού· και κατηγορεί τον ακαδημαϊκό κόσμο για την «εξαιρετικά αμυντική, αλαζονική και πατροναριστική» στάση του.

Αυτοί οι έντονοι ισχυρισμοί βοήθησαν τη σειρά να φτάσει στην κορυφή της τηλεθέασης και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, γράφει στον Guardian ο ΜακΚι, προς θλίψη των αρχαιολόγων, οι οποίοι, από την πλευρά τους, κατήγγειλαν την «Αρχαία Αποκάλυψη» με το σκεπτικό ότι παρέχει ελάχιστα στοιχεία για να υποστηρίξει τους μεγαλειώδεις ισχυρισμούς της, προωθώντας θεωρίες συνωμοσίας ενδεδυμένες ως επιστήμη.

Ο Φλιντ Ντίμπλ, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, περιγράφει τη βασική θέση του Χάνκοκ ως «ελαττωματική σκέψη». Οι αρχαιολόγοι δεν τον μισούν, όπως ισχυρίζεται: «Απλώς, πιστεύουμε ακράδαντα ότι κάνει λάθος» γράφει ο Ντιμπλ σε πρόσφατο άρθρο του στο The Conversation.

Η αντιπαράθεση είναι ενδιαφέρουσα και εγείρει πολλά ζητήματα, από τα οποία το πιο βασικό είναι το απλό ερώτημα: γιατί η ιστορία της Ατλαντίδας –σε σύγκριση με άλλους αρχαίους μύθους– διατήρησε τη δημοτικότητά της επί τόσον καιρό; Για απαντήσεις δεν έχουμε παρά να δούμε τα έργα των Τόλκιν, Κ.Σ. Λιούις, Χ.Φ. Λάβκραφτ, Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, Μπέρτολτ Μπρεχτ και πολλών συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας: όλοι τους έχουν βρει στον μύθο μια ακαταμάχητη έμπνευση.

Οσον αφορά την προτεινόμενη τοποθεσία αυτού του χαμένου πολιτισμού, κυμαίνεται από τη Σαχάρα μέχρι την Ανταρκτική και αμέτρητες ενδιάμεσες περιοχές.

Ωστόσο, ο Χάνκοκ δεν είναι ο πρώτος που υποστήριξε ότι η καταστροφή ενός άλλοτε μεγάλου πολιτισμού οδήγησε σε άνθηση άλλων πολιτισμών. Το 1882, ο αμερικανός βουλευτής και δημοφιλής συγγραφέας Ιγνάτιος Ντόνελι δημοσίευσε το «Atlantis: The Antediluvian World», όπου υποστήριξε ότι ένας εξαιρετικά περίπλοκος, εξελιγμένος πολιτισμός είχε εξαφανιστεί από μια πλημμύρα πριν από 10.000 χρόνια και ισχυρίστηκε ότι οι επιζώντες του είχαν εξαπλωθεί σε όλη την υφήλιο, διδάσκοντας στην ανθρωπότητα τα μυστικά της γεωργίας και της αρχιτεκτονικής.

Μετά, ήταν οι Ναζί. Πολλοί ορκίζονταν στην ιδέα ότι μια λευκή σκανδιναβική ανώτερη φυλή –άνθρωποι με «το πιο αγνό αίμα»– είχε έρθει από την Ατλαντίδα. Ως αποτέλεσμα, το 1935, ο Χίμλερ δημιούργησε μια μονάδα SS, την «Ahnenerbe» (Εταιρεία Κληρονομιάς των Προπατόρων), για να ανακαλύψει πού είχαν καταλήξει οι κάτοικοι της Ατλαντίδας αφότου ο κατακλυσμός είχε καταστρέψει την πατρίδα τους.

Αυτό, εν μέρει, εξηγεί γιατί ο μύθος ενός αρχαίου χαμένου πολιτισμού είναι τόσο χρήσιμος, γράφει ο ΜακΚι στον Guardian. Είναι μια βασική ιστορία ανόδου και πτώσης, που μπορεί να συσχετιστεί και να αξιοποιηθεί για διαφορετικούς λόγους. Για τον Πλάτωνα, η ιστορία αυτή ήταν μια αλληγορία. Η Ατλαντίδα καταστράφηκε από τους θεούς, που είχαν θυμώσει με την ύβρη των κατοίκων της. (Με άλλα λόγια, μην υπερεκτιμάτε τις ικανότητες και τις δυνάμεις σας…).

Αλλά ο Χάνκοκ –ο οποίος δηλώνει δημοσιογράφος, προφανώς για να αποφύγει να τον αποκαλούν ψευδοεπιστήμονα– μεταφέρει την ιστορία σε ένα νέο, αμφιλεγόμενο πεδίο, δηλώνοντας ότι οι επιζήσαντες ενός τέτοιου κατακλυσμού ήταν οι εμπνευστές των μεγάλων έργων άλλων πολιτισμών, από την Αίγυπτο μέχρι το Μεξικό και από την Τουρκία μέχρι την Ινδονησία.

Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Ντιμπλ, τέτοιοι ισχυρισμοί ενισχύουν τις ιδέες της λευκής υπεροχής. «Απογυμνώνουν τους ιθαγενείς από την πλούσια κληρονομιά τους και αντ’ αυτού δίνουν εύσημα σε εξωγήινους ή λευκούς ανθρώπους», σημειώνει ο βρετανός αρχαιολόγος. Εν ολίγοις, η σειρά προωθεί ιδέες «φυλετικής επιστήμης», που είναι ξεπερασμένες και απομυθοποιημένες εδώ και καιρό.

Οσον αφορά την πιθανή τοποθεσία της αρχικής Ατλαντίδας, οι σοβαρές υποθέσεις αναφέρονται στην καταστροφή της Σαντορίνης και στον αντίκτυπό της στην Κρήτη,  ρίχνοντας την ευθύνη στις ηφαιστειακές εκρήξεις – και όχι σε κομήτες, όπως υποστηρίζει ο Χάνκοκ.

Επιπλέον, η «Αρχαία Αποκάλυψη» υποστηρίζει ότι η καταστροφή συνέβη πριν από 12.000 χρόνια, ωστόσο οι περισσότεροι υποστηρικτές της εναλλακτικής άποψης πιστεύουν ότι συνέβη γύρω στο 1630 π.Χ., με την ηφαιστειακή έκρηξη στη Σαντορίνη, ένα από τα πιο βίαια ηφαιστειακά γεγονότα στην ανθρώπινη Ιστορία. Δεκατέσσερα κυβικά μίλια (περισσότερα από 58 κυβικά χιλιόμετρα) βράχων εκτινάχθηκαν στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας τεράστιο τσουνάμι και τέφρα, καθώς και την καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού στην Κρήτη.

Αυτός ο κατακλυσμός αναφέρεται περισσότερα από 1.000 χρόνια αργότερα, τότε που ο Πλάτωνας μίλησε για την Ατλαντίδα, μη γνωρίζοντας ότι η σύντομη περιγραφή του για έναν χαμένο πολιτισμό θα αντηχούσε τόσο έντονα, και συχνά αμφιλεγόμενα, ανά τους αιώνες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News