Πολλοί από τους θεατές του Netflix έχουν ήδη δει την «Athena» του Ρομέν Γαβράς, η οποία δεν αναφέρεται στην ελληνική πρωτεύουσα, αλλά σε ένα φανταστικό προάστιο του Παρισιού. Η ταινία προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ο τρόπος με τον οποίο έχει γυριστεί είναι πολύ ιδιαίτερος.

Σε έναν εξωτερικό παρατηρητή μπορεί να φανεί σαν ένα φιλμ δράσης· πράγματι ο ρυθμός είναι καταιγιστικός και πολλές από τις σκηνές των ταραχών είναι «χορογραφημένες» με εκπληκτική ακρίβεια που βάζει τον θεατή στο επίκεντρο της δράσης. Το «Athena», όμως, δεν είναι μια απλή διασκεδαστική περιπέτεια. Είναι η πιο πρόσφατη από μια σειρά ταινιών που προσπαθούν να απεικονίσουν τις εντάσεις σε μια χώρα που σπαράσσεται όλο και συχνότερα από βία, όπως επισημαίνει η Telegraph.

Η πρώτη και μάλλον ακόμη καλύτερη ταινία του είδους ήταν το «Μίσος» («La Haine», 1995), του γάλλου κινηματογραφιστή Ματιέ Κασοβίτς. Αν σήμερα βλέπουμε το «Athena» σαν προφητικό, παρότι περιγράφει μια κατάσταση ήδη γνωστή, το «Μίσος», μέσα από τα ασπρόμαυρα πλάνα του, έφερε στην επιφάνεια ένα ζήτημα που έως τότε ο κόσμος αγνοούσε ή ήθελε να αγνοεί. Στο «Μίσος», ένας νεαρός μετανάστης δέχεται επίθεση και μια σειρά από γεγονότα οδηγούν στο ξέσπασμα ολοκληρωτικής βίας στα παρισινά προάστια, μια βία που είναι ολοφάνερο ότι είναι προδιαγεγραμμένη.

Ομως, από το φιλμ του Κασοβίτς λείπει ένα κεντρικό στοιχείο στις σημερινές ταραχές, αλλά και στην ταινία του Γαβρά: Η σύγκρουση ανάμεσα στους κατοίκους των προαστίων και την αστυνομία. Οταν είχε βγει το «Μίσος» στους κινηματογράφους, ο τότε Πρωθυπουργός της Γαλλίας, Αλέν Ζιπέ, είχε οργανώσει μια υποχρεωτική προβολή για όλο το υπουργικό του συμβούλιο. Ηθελε να τους «εκπαιδεύσει» στις κοινωνικές πραγματικότητες που έδειχνε η ταινία. Προφανώς δεν τα κατάφερε.

Τρεις δεκαετίες αργότερα οι κοινωνικές ανισότητες και αδικίες όχι απλώς παραμένουν μια πραγματικότητα στη Γαλλία, αλλά είναι πιο έντονες από ποτέ. Τα περιστατικά διακρίσεων και βίας είναι πάρα πολλά και συνήθως έχουν στόχο τους άνεργους μετανάστες, οι οποίοι αποτελούν τεράστιο μέρος του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα. Την περασμένη εβδομάδα, με τη δολοφονία του 17χρονου Ναέλ Μερζούκ από έναν αστυνομικό, οι εντάσεις ξαναφούντωσαν και η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου. Το «μίσος» ξέσπασε ξανά, εναντίον τόσο των αστυνομικών, όσο και όποιου βρεθεί στον δρόμο των εξεγερμένων.

Οι ταραχές δείχνουν να κοπάζουν επί του παρόντος, αλλά αυτό δεν σημαίνει απολύτως τίποτε. Ο αστυνομικός που δολοφόνησε τον Ναέλ συνελήφθη για «φόνο εκ προθέσεων από άτομο με εξουσία». Το Παρίσι καιγόταν για πέντε μέρες, έγιναν εκατοντάδες συλλήψεις, χιλιάδες αστυνομικοί βγήκαν στους δρόμους…

Το «Μίσος» έκανε τεράστια επιτυχία διεθνώς και ήταν η ταινία που εκτόξευσε τον Βενσάν Κασέλ στην κατηγορία του «σταρ». Από τότε, υπήρξαν κι άλλες ταινίες με παρόμοια θεματολογία, όπως το φιλμ «Οι Αθλιοι» (2019) του Λατζ Λι, ή το «Dheepal», του Ζακ Οντιάρ. Οι ταινίες αυτές διαπραγματεύονται το ίδιο θέμα: Τη ζωή των ανθρώπων στα παρισινά προάστια, όπου η βία είναι καθημερινότητα και οι πιθανότητες να διαφύγει κανείς είναι ελάχιστες έως ανύπαρκτες.

Οταν ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είδε τους «Αθλιους» ταράχτηκε εξίσου με τον Ζιπέ όταν εκείνος είχε δει το «Μίσος». Είπε στην κυβέρνησή του ότι «πρέπει να βιαστούμε να βρούμε ιδέες για να βελτιώσουμε τις συνθήκες ζωής στα προάστια». Αυτό είχε γίνει το 2019. Εάν βρήκαν ιδέες είναι άγνωστο, αλλά ακόμη κι αν αυτό συνέβη, αποδείχθηκαν ανεπαρκείς.

Κανείς δεν ξέρει εάν ο Μακρόν και οι υπουργοί του είδαν το «Athena». Αλλά και αν κατάλαβαν τη ζοφερή ιστορία που διηγείται. Διότι η ταινία του Γαβρά λέει τα ίδια πράγματα με τις προηγούμενες, αλλά με έναν ακόμη πιο σοκαριστικό τρόπο: Η Γαλλία που περιγράφει, είναι μια χώρα που βρίσκεται διαρκώς στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου.

Ο Γαβράς ακολουθεί, με τον δικό του τρόπο, τα βήματα του πατέρα του, Κώστα Γαβρά, που μας έδωσε πολιτικές ταινίες όπως το «Ζ» και την «Κατάσταση Πολιορκίας». Ο ίδιος ο Ρομέν ξεκίνησε κάνοντας μουσικά βίντεο για μεγάλους σταρ της ραπ και της ποπ. «Είδα ταινίες του Ταρκόφσκι υπερβολικά μικρός. Είδα όλα τα κινηματογραφικά αριστουργήματα υπερβολικά μικρός. Ο πατέρας μου με έβαζε να τα βλέπω από όταν ήμουν επτά ετών. Στα 12 ή 13 έκανα την επανάστασή μου. Του είπα ότι μισώ τον Ταρκόφσκι και η αγαπημένη μου ταινία είναι το “Die Hard”», είχε πει ο Γαβράς στο Φεστιβάλ της Βενετίας, όπου είχε κάνει πρεμιέρα το «Athena».

Για την ίδια την ταινία, ο Γαβράς είχε πει: «Θέλαμε να φέρουμε τα στοιχεία της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας στην ταινία, να φτιάξουμε κάτι σαν μυθολογία για το άμεσο μέλλον. Η υπόθεση τοποθετείται στη Γαλλία σήμερα, αλλά θα μπορούσε να είναι στον πόλεμο της Τροίας, στους μεσαιωνικούς πολέμους. Ή ίσως έναν μελλοντικό πόλεμο, όταν ο Ελον Μασκ θα είναι στο φεγγάρι».

Ο Γαβράς απέρριψε την ιδέα ότι η ταινία του αντανακλά τη σημερινή πραγματικότητα και μίλησε για «τον πόνο της αδελφότητας που θα διαχυθεί σε όλο το έθνος». «Δεν πιστεύω ότι έχουμε ηθική ευθύνη να αλλάξουμε τον κόσμο», συμπλήρωνε. «Πολλές ταινίες προσπάθησαν να το κάνουν αυτό και ο κόσμος απλώς γίνεται όλο και χειρότερος».

Τόσο οι δηλώσεις του Γαβρά όσο και το τέλος της ταινίας έγιναν αντικείμενο σφοδρής κριτικής και αντιπαράθεσης. Λίγα λεπτά πριν από τους τίτλους τέλους, μια ανατροπή στην πλοκή απαλλάσσει την αστυνομία από τις ευθύνες της και ουσιαστικά μάς λέει ότι όσα συνέβησαν τα προηγούμενα 90 λεπτά ήταν μια παρεξήγηση.

Ο Γαβράς πήγε την ταινία του απευθείας στο Netflix. Ο ίδιος πιστεύει ότι κανένα γαλλικό στούντιο δεν θα τον χρηματοδοτούσε αν δεν είχε σπουδαίους ηθοποιούς στο καστ και κάποιο δίδαγμα να προσφέρει. Στην ταινία του Γαβρά τα ηθικά διδάγματα δεν περισσεύουν. Ενας από τους βασικούς χαρακτήρες είναι ένας αναρχικός που ζητάει μεν δικαιοσύνη για τον αδελφό του, αλλά ταυτόχρονα, σαν τον Τζόκερ του Χιθ Λέτζερ, «θέλει να δει τον κόσμο να καίγεται». «Ο μοναδικός πραγματικά καλός υπερήρωας είναι ο Μπάτμαν», έχει πει ο Γαβράς σε συνέντευξή του. «Επειδή δεν έχει υπερφυσικές δυνάμεις, απλώς είναι ένας πλούσιος εκδικητής».

Ο σκηνοθέτης δεν έχει κάνει κάποιο σχόλιο τις τελευταίες ημέρες για όσα συμβαίνουν στη Γαλλία και τις ομοιότητες της ταινίας του με αυτά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News