Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, με ένα αφιέρωμά του, ανασύρει στην επιφάνεια γυναικεία πρόσωπα – σύμβολα του χθες, ενώ επιχειρεί να στηρίξει τις σημερινές δικηγόρους – μητέρες, με βασικό όραμα έναν παιδικό σταθμό στα δικαστήρια της Ευελπίδων, για το αύριο.

Πάει – πράγματι – πολύς καιρός, πάντα υπάρχουν όμως πρωτοβουλίες που ξεθάβουν διαμαντάκια. Χάρη στον δικηγόρο Θανάση Καμπαγιάννη και μια ανάρτησή του στα social media, έγινε κι ευρύτερα γνωστό. Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, υπό τον Δημήτρη Βερβεσό, έχει αφιερώσει το ημερολόγιο του 2019 στις πρώτες γυναίκες δικηγόρους, τις μαχήτριες μιας άλλης εποχής. Στο εξώφυλλο του (φωτογραφία πιο κάτω), σε θωρούν από το φάσμα των αρχών του αιώνα, μειλίχιες, χαμογελαστές, η Ελένη Καρύδη, η πρώτη γυναίκα που επέτυχε να γίνει μέλος του ΔΣΑ, και η Αγνή Ρουσοπούλου, η πρώτη γυναίκα σύμβουλος του ΔΣΑ. Στο οπισθόφυλλο, φιγουράρουν έγγραφα που σηματοδοτούν την πορεία τους – τα έχει εξάλλου στα χέρια της η Βιβλιοθήκη του Συλλόγου. Το πρακτικό της αποδοχής της Καρύδη ως ασκούμενης, αλλά και η ιδιόχειρη αίτηση της Ρουσοπούλου για την εγγραφή της στον Σύλλογο, η οποία και απερρίφθη με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του.

Εν ολίγοις, ο ΔΣΑ 110 ολόκληρα χρόνια από την ίδρυσή του, βαφτίζει το 2019 έτος αφιερωμένο στη γυναίκα δικηγόρο – με ρίζες στο τότε, με φτερά για το σήμερα.

Η γαλήνη των πορτρέτων ξεγελά, κρύβει εντέχνως τη μαχητικότητα, την αγωνία, την τιτάνια προσπάθεια των γυναικών αυτών να καθιερωθούν επαγγελματικά σε μια εποχή κατά την οποία οι άνδρες τις θεωρούσαν παρείσακτες στο «δικό» τους σύμπαν.

«Αυτές τις ημέρες επήραν την άδειαν του δικηγορείν τέσσαρες γυναίκες. Είνε οι πρώτες στην Ελλάδα και το διακηρύττουν με υπερηφάνειαν. Είνε και αυτές όπως όλες οι άλλες με κομμένα μαλλιά, κοντά φορέματα και νύχια στιλβωμένα».(«Δικηγορίνες», Εσπερινή, 27/1/1926, σ. 3)

Η ίδια η Ιστορία, καθώς αποκαλύπτεται, φέρνει κι άλλα ονόματα στο προσκήνιο, όπως αυτό της Μαρίας Φλαμπουριάρη, της πρώτης γυναίκας δικηγόρου στον Πειραιά τη δεκαετία του ’20.

Σε ένα κείμενο της εφημερίδας «Εστία» το 1926 – εξαιρετικό, όχι μόνο για τη γλώσσα του αλλά και για την ικανότητα του να αναπαριστά γλαφυρά τα στερεότυπα και τις παρωπίδες της εποχής-, ο Παύλος Νιρβάνας χαρακτηρίζει τη Φλαμπουριάρη που μόλις έχει αγορεύσει «στη δίκη των καταχραστών» στο Στρατοδικείο Αθηνών, «λάλον δεσποινίδιον», καλώντας την «να επανέλθη, ως τάχιστα, εκεί όπου φύσει ανήκει», διότι «αι γυναίκες είνε προωρισμέναι, κατά εκλογήν των, και προ παντός κάθε ικανότητα, ή να γίνουν μητέρες ή να μείνουν γυναίκες».

Το σταχυολογώ από τον Καμπαγιάννη: «Η δικηγόρος δεσποινίς Φλαμπουριάρη ηγόρευσεν εις την δίκην των καταχραστών, εκφράσασα, εν πρώτοις, την χαράν της διότι παρίστατο εκεί ως πρώτη αντιπρόσωπος του διανοουμένου γυναικείου κόσμου της Ελλάδος. Συντασσόμενοι πληρέστατα προς τας αντιλήψεις του κ. Επιτρόπου, καλούμεν και ημείς το λάλον δεσποινίδιον να επανέλθη, ως τάχιστα, εκεί όπου φύσει ανήκει. Ή εις το σπίτι του ή εις το «Καπρίς». Αι γυναίκες είνε προωρισμέναι, κατ’ εκλογήν των και προ παντός καθ’ ικανότητα, ή να γίνουν μητέρες ή να μείνουν γυναίκες. Ή σπίτι ή «Καπρίς». Μέσος όρος δεν υπάρχει, όπως μεταξύ άρρενος και θήλεος δεν υπάρχει τρίτον φύλον» (Νιρβάνας, Παύλος , «Η δικηγορίνα», Εστία, 1/3/1926).

Το κείμενο ηχεί σχεδόν χαριτωμένο μέσα στην αναχρονιστικότητα του, τα χτυπήματα όμως στις κυρίες του τότε ήταν γερά και συντεταγμένα. Ίσως το ΣτΕ να έχει στο δικό του «θησαυροφυλάκιο» την απόρριψη της συμμετοχής της Αγνής Ρουσοπούλου στον πρώτο διαγωνισμό για την πρόσληψη εισηγητών στο νεοσύστατο ακόμη δικαστήριο, με την αιτιολογία ότι είναι γυναίκα – ίσως και την κατοπινή, δική της, αίτηση ακύρωσης.
Η Ρουσοπούλου απεδείχθη επίμονη, και διόλου τυχαία περίπτωση. Είχε άλλωστε ανατραφεί σε προοδευτικό αστικό περιβάλλον, με ισχυρές φεμινιστικές επιρροές – η μητέρα της, Ελένη, ήταν συνεργάτιδα της Καλλιρόης Παρρέν, στο Λύκειο Ελληνίδων, αντιπρόεδρος στο Συμβούλιο των Ελληνίδων και υπεύθυνη για την έκδοση του περιοδικού «Ελληνίς». Πολλά χρόνια αργότερα, τη δεκαετία του ‘70, η Αγνή έφθασε να είναι υποψήφια βουλευτής στο ελληνικό Κοινοβούλιο, έχοντας δώσει μάχες και μάχες για το γυναικείο κίνημα.

Οι μάχες δεν έχουν βεβαίως σταματήσει, απλώς έχουν αλλάξει μορφή. Σε ένα κόσμο που αδιαμφισβήτητα γυναικοκρατείται, πλην όμως απαιτεί «ανδρικά» χαρακτηριστικά για την επιβίωση σε αυτόν, ειδικά στην «πρώτη γραμμή», της ποινικής δικηγορίας, ίσως να γίνονται ακόμη πιο σκληρές.

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός που το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών κατέδειξε σε έρευνα ότι οι γυναίκες δικηγόροι δεν …γεννάνε. Όχι επειδή δεν αγαπούν τα παιδιά, αλλά γιατί το προσωπικό τίμημα στην παντοτινά δυσεπίλυτη εξίσωση καριέρα – οικογένεια είναι δυσανάλογα βαρύ. Έχει μαλλιάσει η γλώσσα του νομικού κόσμου, να ζητεί προστασία της μητρότητας. Σε κάθε προεκλογική περίοδο για τους δικηγορικούς συλλόγους, η υπόσχεση σε ό,τι αφορά τη μητέρα δικηγόρο παίζει άλλωστε εμμονικά. Τι παιδικοί σταθμοί, τι υποσχέσεις για παροχές…

Πριν από λίγες ημέρες, σε μία από τις συνεδριάσεις  της Ολομέλειας των προέδρων των δικηγορικών συλλόγων, παρουσία του αρμοδίου υπουργού Δικαιοσύνης, υπήρξε πάντως σχετικό ζέσταμα · η «δέσμευση» προκειμένου μακροπρόθεσμα να ενταχθούν οι μητέρες δικηγόροι στον Κανονισμό Παροχών του ΕΦΚΑ για την άμεση καταβολή επιδόματος του ΟΑΕΔ επί 6 μήνες μετά τη λοχεία (ούτε αυτό δεν απολαμβάνουν).

Α! και για τη δημιουργία βρεφονηπιακών σταθμών σε δικαστήρια της χώρας, ιδίως σε αυτά της Ευελπίδων. Θα τρίζουν τα κόκκαλα της Καρύδη, της Ρουσοπούλου, και του «λάλοντος δεσποινιδίου», που κάποτε κατάφεραν τόσα πολλά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News