Ο Βλαντίμιρ Πούτιν χρησιμοποιεί εδώ και καιρό τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ως μέσο νομιμοποίησης της αυταρχικής του εξουσίας. Αλλά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, η διαπλοκή μεταξύ της κοσμικής εξουσίας και της θρησκείας στη Ρωσία έχει καταστεί ανησυχητικά στενή, σε βαθμό να προσομοιάζει η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ολοένα περισσότερο στο ριζοσπαστικό Ισλάμ παρά στον δυτικό χριστιανισμό. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει σε μακροσκελές άρθρο του στην Frankfurter Allgemeine Zeitung (Faz), ο Ράινχαρντ Φλογκάους, λέκτορας εκκλησιαστικής ιστορίας με ειδίκευση στον ανατολικό χριστιανισμό στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Χούμπολτ του Βερολίνου.

Στην αρχή του πολέμου, ο Πούτιν απηύθυνε έκκληση στην ενότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας για να δικαιολογήσει την παν-ρωσική και νέο-ιμπεριαλιστική ιδεολογία του και, ως εκ τούτου, την εισβολή στην Ουκρανία. Αλλά η προπαγάνδα του δεν απέδωσε, υποστηρίζει ο γερμανός ειδικός στην ανάλυσή του: «Ούτε ο πληθυσμός ούτε η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία καλωσόρισαν τους στρατιώτες του στην Ουκρανία. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, κόρη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, κάλεσε αμέσως τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο να ασκήσει πίεση στη ρωσική κυβέρνηση για να τερματίσει αμέσως την “αδελφοκτόνο αιματοχυσία στο ουκρανικό έδαφος”. Αφού ο Κύριλλος δεν έκανε κάτι τέτοιο αλλά προσπάθησε επανειλημμένα να δικαιολογήσει τον πόλεμο θεολογικά, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία διακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Μόσχα κατά τη διάρκεια ενός συμβουλίου που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Μαΐου. Και την 23η Νοεμβρίου, η ηγεσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας αποφάσισε να καθαγιάσει το Αγιο Μύρο, το έλαιο της χρίσεως, το οποίο είναι το ανώτατο σύμβολο της εκκλησιαστικής ανεξαρτησίας στις ορθόδοξες εκκλησίες. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι η μοναδική εκκλησία που υπαγόταν στο Πατριαρχείο Μόσχας και αποφάσισε να προβεί σε αυτό το βήμα. Στις 20 Οκτωβρίου και η Ορθόδοξη Εκκλησία της Λετονίας διακήρυξε την πλήρη ανεξαρτητοποίηση της από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία», γράφει ο Ράινχαρντ Φλογκάους.

Το παράδοξο, οπότε, είναι ότι η ιδεολογία του ρώσου προέδρου για τον «ρωσικό κόσμο», εκμεταλλευόμενη τη θρησκεία για πολιτικούς σκοπούς, κατέληξε να διχάσει την Ορθόδοξη Εκκλησία ενώ ο στόχος ήταν να διατηρηθεί ενωμένη. Η αντίφαση κατέστη τόσο κραυγαλέα που ακόμη και ο Πούτιν αναγκάστηκε να αλλάξει τη ρητορική του.

Τους τελευταίους μήνες, η ερμηνεία του όσον αφορά την «προάσπιση» της χριστιανικής (ορθόδοξης) θρησκείας άλλαξε, με τον επικεφαλής του Κρεμλίνου πλέον να τη νοεί ως άμυνα κατά των δυτικών τρόπων ζωής. «Ο Πούτιν δικαιολόγησε τον αγώνα για τη “μεγάλη ιστορική Ρωσία” επικαλούμενος την προστασία των μελλοντικών γενεών από τη δυτική διάδοση “διαστροφών”, όπως η ανοχή στην ομοφυλοφιλία ή η δυνατότητα αλλαγής φύλου, που θα οδηγήσουν στην “εξάλειψη” της ανθρωπότητας. Ολα αυτά περιγελούν την πίστη και τις παραδοσιακές αξίες, διαστρέφουν τη θρησκεία και αποτελούν, συμπλήρωσε ο Πούτιν, “πρόδηλο σατανισμό”», συνοψίζει ο γερμανός πανεπιστημιακός. Το μένος για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα δεν είναι κάτι καινούργιο στη Ρωσία του Πούτιν, καθώς αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς τόσο της ρωσικής ηγεσίας όσο και της Ρωσικής (και όχι μόνο) Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πλέον, όμως, εκφράζεται ξεκάθαρα, όχι μόνο με λόγια αλλά και με πράξεις.

Οσον αφορά τον πατριάρχη Κύριλλο συμμορφώνεται, φυσικά, πλήρως με τη γραμμή του Κρεμλίνου. Σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία ενώ αρχικά εστίαζε στη ρητορική της «Αγίας Ρωσίας» η οποία έχει πολιτικό κέντρο τη Μόσχα και πνευματικό κέντρο το Κίεβο, πλέον ασπάζεται το αφήγημα περί ιερού πολέμου κατά των απίστων. «Ο πατριάρχης δήλωσε ότι στρατιώτες που χάνουν τη ζωή τους, επιτελώντας τα στρατιωτικά τους καθήκοντα, θυσιάζονται για τους άλλους κατ’ εικόνα του Χριστού και ότι αυτή η θυσία “ξεπλένει όλες τις αμαρτίες που έχει διαπράξει ο άνθρωπος”. Με αυτήν την επέκταση της συγχωρητικής επίδρασης του θανάτου του Χριστού στον σταυρό στο θάνατο στρατιωτών στο πεδίο της μάχης, ο Πατριάρχης Κύριλλος έχει περάσει τη γραμμή της αίρεσης», θυμίζει ο Ράινχαρντ Φλογκάους.

«Αυτή η δήλωση όχι μόνο έρχεται σε αντίθεση με την ορθόδοξη διδασκαλία, αλλά θυμίζει μοιραία την υπόσχεση συγχώρεσης που ο Πάπας Ουρβανός Β’ συνέδεσε με τη συμμετοχή στην Πρώτη Σταυροφορία το 1095. Εκείνη την εποχή, στους Σταυροφόρους δόθηκε υπόσχεση άφεσης όλων των αμαρτιών και μια “άσβεστη δόξα στη βασιλεία των ουρανών”. Σήμερα, παρόμοιες ιδέες εντοπίζονται στο ισλαμιστικό δόγμα του Σαχίντ, σύμφωνα με το οποίο ένας πολεμιστής που χάνει τη ζωή του στη μάχη κατά των απίστων λαμβάνει συγχώρεση όλων των αμαρτιών του και πηγαίνει κατευθείαν στον παράδεισο. Κάθε άλλο παρά συμπτωματικό είναι το ότι, ήδη από το 2016, ο Κύριλλος υποστήριζε την άποψη του Πούτιν σύμφωνα με την οποία η Ορθοδοξία είναι πιο κοντά στο Ισλάμ παρά στον Καθολικισμό, δικαιολογώντας τον εαυτό του με τον ισχυρισμό ότι η Ορθοδοξία και το Ισλάμ, σε αντίθεση με τον Καθολικισμό, ασπάζονται την παραδοσιακή ηθική», προσθέτει ο γερμανός θεολόγος.

Η πολιτικοποίηση της θρησκείας, όπως αποδεικνύει ιστορία αιώνων, δεν είναι καθόλου καλή για την πίστη. Και στο πλαίσιο του πολέμου που μαίνεται στην Ουκρανία, η κυβέρνηση του Κιέβου, η οποία δεν εμπιστεύεται τον ορθόδοξο κλήρο, πέρασε και αυτή στην αντεπίθεση, θέτοντας υπό διερεύνηση αρκετούς κληρικούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας.

«Ενας ιερέας της καταδικάστηκε πρόσφατα σε δώδεκα χρόνια κάθειρξη για στρατιωτική κατασκοπεία υπέρ της Ρωσίας, αλλά φέρεται να απελάθηκε αργότερα στη Ρωσία στο πλαίσιο μιας ανταλλαγής κρατουμένων. Εν τω μεταξύ ο πρόεδρος Ζελένσκι επέβαλε κυρώσεις σε δεκατέσσερις επισκόπους και δύο ιερείς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας λόγω του ενοχοποιητικού υλικού που φέρεται να βρέθηκε κατά τη διάρκεια επιδρομών. Επλήγη και ο ρωσο-ουκρανός δισεκατομμυριούχος Βαντίμ Νοβίνσκι, ο οποίος χειροτονήθηκε διάκονος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας το 2020. Ταυτόχρονα, ο ουκρανός πρόεδρος έδωσε εντολή στην κυβέρνηση να παρουσιάσει σχέδιο νόμου σύμφωνα με το οποίο στο μέλλον στην Ουκρανία θρησκευτικές οργανώσεις θα μπορούν να λειτουργούν μόνον εάν δεν συνδέονται με “κέντρα επιρροής” στη Ρωσία», αναφέρει σχετικά ο Ράινχαρντ Φλογκάους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News