Όταν πρόσφατα χάλασε το δύο ετών laptop μου, που μου είχε κοστίσει 1.000 ευρώ, το πήγα στους τεχνικούς του καταστήματος ηλεκτρονικών ειδών απ’ όπου το αγόρασα, για να μου το φτιάξουν. Όμως δεν είχαν πια το δικαίωμα να κάνουν επισκευές στη συγκεκριμένη μάρκα. (Sony Vaio)

Με παρέπεμψαν στο εξουσιοδοτημένο σέρβις, το μοναδικό στην Αθήνα, το οποίο στεγαζόταν κάπου στου διαόλου τη μάνα. Αν δεν είχα iPhone για να βρω την τοποθεσία στο google maps δεν θα μπορούσα ποτέ να φτάσω ως εκεί.

Εκεί λοιπόν μου ζήτησαν 20 ευρώ για να διαγνώσουν, 180 ευρώ για να κάνουν μια πολύ απλή δουλειά (να επαναφορτώσουν το word) και άλλα 80 ευρώ για να σώσουν τα αρχεία μου σε ένα dvd. Σύνολο 280 ευρώ.

Οταν ολοκληρώθηκαν οι εργασίες και ξαναπήγα στου διαόλου τη μάνα για να παραλάβω το κομπιούτερ μου, έπεσα πάνω στον ιδιοκτήτη της επιχείρησης.

«Αφού είστε το μοναδικό σέρβις γι’ αυτή τη μάρκα στην Αθήνα, γιατί δεν στεγαστήκατε κάπου πιο κεντρικά να μπορεί να σας βρίσκει ο κόσμος;» τον ρώτησα.

«Οποιος μας χρειάζεται, ας έρθει να μας βρει» μου απάντησε.

Εφυγα βρίζοντας όπως καταλαβαίνετε. Και βέβαια, όταν την ίδια μέρα δοκίμασα το laptop μου να δω πώς λειτουργεί, δεν λειτουργούσε… Σερνόταν απίστευτα, δεν μπορούσα να το συνδέσω με τον εκτυπωτή, δεν μπορούσα ούτε να τυπώσω pdf.

Φυσικά ούτε λόγος να ξαναπάω στου διαόλου τη μάνα. Τηλεφώνησα στον ξάδερφό μου και του ζήτησα να με βοηθήσει. Όταν άκουσε πόσο πλήρωσα για να έχω αυτό το αποτέλεσμα μου είπε ότι είμαι ηλίθια. Ο ξάδελφός μου έφτιαξε το laptop μέσα σε ένα απόγευμα. Και μου σύστησε, αν μου ξαναχαλάσει, να το πετάξω και να πάρω καινούργιο. Ο ξάδελφός μου δεν είναι προγραμματιστής, απλώς ξέρει από κομπιούτερ.

Ισως και εσείς έχετε ανάλογη εμπειρία με τη δική μου. Κι αν δεν έχετε, πιθανόν να σας έχει χαλάσει κάποιο ψυγείο, πλυντήριο, κλιματιστικό, φούρνος κτλ. και ο τεχνικός που καλέσατε σας είπε «καλύτερα να πάρετε καινούργιο». Οι γονείς μου πέταξαν ψυγείο Bosch τεσσάρων ετών γιατί λέει «χάλασε η πλακέτα»!

Το κόλπο του 21ου αιώνα

Να πετάς τα χιλιάρικα και κάθε δυο-τέσσερα χρόνια να πετάς κι άλλα, για να αγοράζεις συσκευές αξίας που δεν επισκευάζονται. Ο λόγοι είναι συγκεκριμένοι:

• Πρώτον οι συσκευές αυτές κατασκευάζονται πάρα πολύ φθηνά σε χώρες αναπτυσσόμενες γι’ αυτό και η τιμή τους δεν είναι εξωφρενική. (Ασχετο που εγώ δεν μπορώ να μαζέψω με οικονομίες ένα χιλιάρικο πια γιατί στην Ελλάδα έχουμε κρίση)
• Δεύτερον, όλες οι ηλεκτρικές συσκευές και όχι μόνο οι ηλεκτρονικές, διαθέτουν, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, τσιπ και ηλεκτρονικούς εγκεφάλους. Το know how για να επισκευαστούν τα τσιπ και οι εγκέφαλοι το έχουν μόνο οι εταιρείες κατασκευής και το φυλάνε ως επτασφράγιστο μυστικό. Αν σου χαλάσει φερ’ ειπείν το κλιματιστικό δεν μπορείς παρά να αλλάξεις τον εγκέφαλο. Αυτή η αλλαγή θα σου κοστίσει 500 ευρώ. Τι κάνεις; Πας για καινούργιο.
• Τρίτον, πολλές συσκευές προχωρημένου design είναι πολύ ευαίσθητες δίχως όμως καμία εγγύηση για τον καταναλωτή. Επίσης, ακόμα κι αν πάθουν μια απλή ζημιά, δεν μπορεί ο τεχνικός να τις ανοίξει και να τις επισκευάσει, επειδή δεν ανοίγουν!
• Τέταρτον, ζούμε μέσα στην κουλτούρα της γρήγορης κατανάλωσης και αυτό αφορά όλα τα είδη καθημερινής χρήσης. Ο κύκλος ζωής των προϊόντων που αγοράζουμε σήμερα είναι μικρός, διότι με αυτόν τον τρόπο κινείται ο κύκλος της αγοράς. Μεγάλες επιχειρήσεις κατασκευάζουν με χαμηλό κόστος άλλα κερδίζουν πουλώντας και ξαναπουλώντας… Αρα;

Το σουηδικό πρόγραμμα

Αρα είμαστε όλοι όμηροι των συσκευών. Φυσικά στην Ελλάδα δεν αντιδράμε για τέτοια πράγματα, έχουμε άλλα να μας απασχολούν. Στο εξωτερικό όμως οι καταναλωτές και οι μικροτεχνίτες κινητοποιούνται τα τελευταία χρόνια και φέτος, για πρώτη φορά, αναλαμβάνει δράση και μία κυβέρνηση, η σουηδική, για να δώσει μια λύση σε τρία προβλήματα:

• Η ανεργία είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί. Η ανεργία μαστίζει στις ημέρες μας τους μικροεπαγγελματίες ή τους ανειδίκευτους. Αυτές οι δύο κατηγορίες πρέπει να βρουν δουλειά. Μια καλή δουλειά είναι «η τέχνη». Με αυτή την ευκαιρία μπορούν να δημιουργηθούν δομές για την εκπαίδευση και την κατάρτιση ανέργων στις μικροκατασκευές και στις μικροδιορθώσεις.
• Το συνάλλαγμα καλό είναι να μένει στη χώρα και όχι να φεύγει. Κάθε εισαγωγή ψυγείων, τηλεοράσεων, ρούχων, κτλ. είναι συνάλλαγμα που φεύγει από τη χώρα. Και έχει ήδη φύγει αρκετό. Από δω και στο εξής, λοιπόν, αρχίζει η οικονομία.
• Η εισαγωγή αλλά και η κατασκευή νέων ηλεκτρικών, ηλεκτρονικών ή άλλων συσκευών καθώς και ρούχων κτλ. επιβαρύνει το περιβάλλον: η εισαγωγή λόγω καυσαερίων κατά τη μεταφορά και η κατασκευή λόγω εργοστασιακών αποβλήτων. Αυτή λοιπόν η επιβάρυνση πρέπει να περιοριστεί στη χώρα που το 2015 ανακηρύχθηκε ως η πιο «ενεργειακά βιώσιμη» από τη μεγάλη πολυεθνική εταιρεία βιώσιμων επενδύσεων RobecoSAM (Sustainable Asset Management).

A photo posted by Pop Up Repair (@popuprepair) on Jan 12, 2016 at 2:41pm PST

Πώς σας φαίνονται όλα αυτά; Ναι, είναι ένας άλλος κόσμος. Και στον «σουηδικό κόσμο» όμως, όπως και στον ελληνικό, υπάρχει ΦΠΑ και μάλιστα 25%. Προκειμένου λοιπόν το σουηδικό κράτος να ενθαρρύνει τους πολίτες να επισκευάζουν τις χαλασμένες συσκευές τους, και όχι να τις πετάνε, η κυβέρνηση ψηφίζει νομοσχέδιο που κατεβάζει στο 12% το ΦΠΑ των επιδιορθώσεων. Εννοείται φυσικά πως εκεί όλοι κόβουν απόδειξη, έτσι;

Πριν από τη Σουηδία, όμως, είχαν ήδη αρχίσει τα τελευταία χρόνια, διάφορες ενέργειες, εθελοντικές, εμπορικές και θεσμικές, στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Αφρική προκειμένου να προωθηθεί εκ νέου η «κουλτούρα της επισκευής». Αυτό που σήμερα εμείς τείνουμε να ξεχάσουμε πως υπάρχει, η δουλειά του επισκευαστή, όλο τον 20ό αιώνα συντηρούσε μεγάλο μέρος του πληθυσμού στον αναπτυγμένο κόσμο. Και στην Ελλάδα φυσικά!

Τι κάνουν οι άλλες χώρες και… η Πάτρα

Σας λέει κάτι ο όρος «Repair café»; Είναι μια απλή εθελοντική πρωτοβουλία που άρχισε στο Αμστερνταμ αλλά σήμερα έχει εξελιχθεί σε θεσμό στην Ολλανδία, στις ΗΠΑ και από τον περασμένο Αύγουστο στην Υποσαχάρια Αφρική!

Ξεκίνησε απλά. Μια Κυριακή, ένας συνταξιούχος φαρμακοποιός, ένας άνεργος και ένας ταπετσιέρης συγκεντρώθηκαν στο φουαγέ ενός θεάτρου. Είχαν μαζί τους και τα εργαλεία τους. Κάθισαν πίσω από κάτι πάγκους καλυμμένους με κόκκινο χοντρό ύφασμα. Στους πάγκους υπήρχαν επίσης καφές και κουλουράκια. Σε λίγο έφτασαν οι πρώτοι «πελάτες». Διάφοροι τύποι, που είδαν την πρόσκληση στην αφίσα έξω από το θέατρο. Μια χαλασμένη ηλεκτρική σκούπα, μια χαλασμένη πρίζα από φορτιστή iPhone, τέτοια πράγματα. Οι τρεις «ειδικοί» τα επιδιόρθωσαν όλα! Δωρεάν.

Το επόμενο «Repair café» στήθηκε στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου. Σήμερα, λόγω της απίθανα μεγάλης προσέλευσης, αλλά και προσφοράς επισκευαστών, έχει δημιουργηθεί το Ιδρυμα «Repair Café», το οποίο έλαβε επιχορήγηση 500.000 ευρώ από την ολλανδική κυβέρνηση και πλέον στεγάζεται σε δημοτικά κέντρα, σε διάφορες γειτονιές της πόλης. Επίσης με δωρεές διαφόρων θεσμικών οργάνων και άλλων ιδρυμάτων πλέον το ίδρυμα διαθέτει μόνιμο προσωπικό αλλά και λεωφορεία για να εξυπηρετεί τους «πελάτες».

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 30 «Repair café» στην Ολλανδία και 29 σε άλλες χώρες του κόσμου. Υπάρχει ένα και στην Ελλάδα, συγκεκριμένα στην Πάτρα, το οποίο προωθεί ιδιαιτέρως την ανακύκλωση. Αν τυχόν σας ενδιαφέρει να δείτε πώς μπορεί να οργανωθεί κάτι τέτοιο και σε άλλες πόλεις, δείτε τις οδηγίες εδώ.

Στις ΗΠΑ όπως υπάρχει και εταιρεία που μετακινείται από πόλη σε πόλη και από γειτονιά σε γειτονιά με το τεχνικό προσωπικό της και εγκαθίσταται σε διάφορα κτίρια και χώρους για μικρά χρονικά διαστήματα στη λογική του pop up. Αυτή η εταιρεία ονομάζεται Pop Up Repair και λειτουργεί ως εξής: πας εκεί με το χαλασμένο αντικείμενο, αφήνεις 10 δολάρια, το ελέγχουν, και το επισκευάζουν. Τα 10 δολάρια αφαιρούνται από τον τελικό λογαριασμό. Αν δεν επισκευάζεται το αντικείμενο τα λεφτά δεν επιστρέφονται.

Επίσης από το 2003 υπάρχει το ηλεκτρονικό κατάστημα-εγκυκλοπαίδεια iFixit. Εκεί πουλάνε περίπου 90.000 ανταλλακτικά, σε κουτιά μαζί με όλα τα εργαλεία αλλά και τις οδηγίες που μπορεί να χρειαστεί ο κάθε άσχετος για να επισκευάσει την οποιαδήποτε χαλασμένη συσκευή του.

Η ευρωπαϊκή έδρα του iFixit είναι στη Γερμανία και το κατάστημα κάνει αποστολές στην Ελλάδα (και τώρα που έχουμε capital controls). Και επειδή πίσω από όλα αυτά υπάρχει μία ιδεολογία, το iFixit έχει και το δικό του μανιφέστο, που εικαστικά μοιάζει με ρετρό σοσιαλιστική αφίσα, αλλά στην πραγματικότητα μιλάει για τα ίδια πράγματα που κινητοποίησαν τη σουηδική κυβέρνηση– εκπαίδευση, εργασία, οικονομία συναλλάγματος, περιβάλλον.

Μέσα στο πλαίσιο όλων των πιο πάνω, στις ΗΠΑ, έχει δημιουργηθεί και ο Σύλλογος Επισκευαστών με σκοπό να προωθήσει τη διάδοση της ιδεολογίας της επισκευής. Μέλη του συλλόγου είναι καταναλωτές, εργαζόμενοι, ερασιτέχνες. Απώτερος στόχος του είναι πιέσει ώστε να πάψουν οι μεγάλες εταιρείες να έχουν το μονοπώλιο της επισκευής των προϊόντων τους.

Όλα αυτά σας ακούγονται τρελά; Με τα σημερινά δεδομένα που αφορούν την Ελλάδα, ίσως. Αν σκεφτούμε δε και τους υδραυλικούς, ηλεκτρολόγους κτλ. που σε εκβιάζουν με τον ΦΠΑ κι έτσι δεν δίνουν ποτέ απόδειξη, τότε σίγουρα.

Ωστόσο, αν αρχίζαμε να το σκεφτόμαστε, μήπως θα βοηθούσε; Και μήπως μια τέτοιου είδους ελάφρυνση του ΦΠΑ, έφερνε και μερικά χρήματα (χαμένα έτσι κι αλλιώς σε άλλη περίπτωση) στα ταμεία του κράτους; Μία αρχή έγινε στην Πάτρα… Ο επόμενος;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News