Οι φωτογραφίες από τεράστιες πυρκαγιές, που μαίνονται ανεξέλεγκτα, μας στοιχειώνουν. Στο μυαλό κάποιων, μάλιστα, ανακαλούν έργα τέχνης όπως οι πίνακες του Μαρκ Ρόθκο, που βυθίζουν το βλέμμα σε καμβάδες βαμμένους με μαύρα, κόκκινα, γκρίζα, καφετιά, κίτρινα και πορτοκαλί χρώματα, και η «Κραυγή» του Εντβαρτ Μουνκ.

Η συγκλονιστική φωτογραφία του Κώστα Τσακαλίδη, μάλιστα, (και η μεταφορά της σε σκίτσο από τον Χρήστο Παπανίκο), με την απόγνωση αποτυπωμένη στο πρόσωπο της μαυροφορεμένη γυναίκας, που εγκαταλείπει το χωριό της, τις Γούβες Ευβοίας, παραπέμπει απευθείας στην «Κραυγή της Φύσης», όπως ήταν ο αρχικός τίτλος του έργου που εμπνεύστηκε ο νορβηγός εξπρεσιονιστής, σχεδόν 130 χρόνια πριν.

Ο φωτογράφος Κώστας Τσακαλίδης συνέλαβε με τον φακό του την συγκλονιστική έκφραση της Παναγιώτας Νουμίδη την ώρα που εγκαταλείπει το φλεγόμενο χωριό της και ο σκιτσογράφος Χρήστος Παπανίκος την απέδωσε έτσι ώστε να θυμίζει ακόμη περισσότερο την «Κραυγή» του Μουνκ

Υπάρχουν όμως και τα βίντεο. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε στο μυαλό μας, μια σειρά από βίντεο με ιστορικούς εφιάλτες. Οι δολοφονίες των Τζον Φ. Κένεντι, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, Ρόμπερτ Κένεντι. Η κατάρρευση των δίδυμων πύργων. Το γόνατο του Ντέρεκ Σόβιν  στον λαιμό του Τζορτζ Φλόιντ. Οι υποστηρικτές του Τραμπ την ώρα που εισβάλλουν στο Καπιτώλιο, το πρωί της 6ης Ιανουαρίου. Μπορούμε να ανακαλέσουμε αυτές τις σκηνές όποτε θέλουμε. Μας στοιχειώνουν και απρόσκλητες, γράφει στον Guardian η Φράνσιν Προζ*.

Η πιο πρόσφατη ζοφερή προσθήκη σε αυτή την ριζωμένη για πάντα στο μυαλό μας συλλογή είναι ένα βίντεο (credit: Stavros Dev), που τραβήχτηκε, πριν από μερικές ημέρες, από ένα φέρι μποτ φορτωμένο με κόσμο καθώς απομακρύνεται από την Εύβοια ενώ η μανιασμένη φωτιά την αποτεφρώνει.

Η κυρία Προζ ενημερώνει τους αναγνώστες της ότι η Εύβοια, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, όχι μακριά από την Αθήνα, είχε πάρει φωτιά (όταν έγραφε το κείμενό της) εδώ και μια εβδομάδα. Είναι – ή ήταν- ένας φυσικός παράδεισος με δάση, βουνά και καθαρά ρυάκια, δημοφιλής στους τουρίστες, που στηρίζουν την εύθραυστη οικονομία της χώρας. Αναφέρεται ακόμη στις φωτιές που ξέσπασαν φέτος το καλοκαίρι, σε προάστιο της Αθήνας, στην Πελοπόννησο, στην Τουρκία, στη νότια Ιταλία, στο Μαυροβούνιο και στη Σιβηρία.

Απίστευτες εικόνες από πλοίο στη Λίμνη Ευβοίας που απομάκρυνε κόσμο από τις ακτές όπου έφτασε η μεγάλη πυρκαγιά την Παρασκευή 6 Αυγούστου 2021.
Βίντεο Stavros Dev pic.twitter.com/bSrb7BbfEu

— meteo.gr – Ο καιρός (@meteogr) August 6, 2021

Κάποιοι λένε ότι εμπλέκονται εμπρηστές, γράφει. Στη βόρεια Μακεδονία σημειώθηκαν συλλήψεις. Αλλά ακόμη και οι πιο επιδέξιοι εμπρηστές δεν θα μπορούσαν να οργανώσουν τη μακρά ξηρασία και την υπερβολική ζέστη, που τροφοδότησαν την αγριότητα και την ταχύτητα της καταστροφής. Οπως κι αν ξεκίνησαν αυτές οι πυρκαγιές, η κλιματική κρίση τις επιταχύνει, σημειώνει στον Guardian.

Οταν δεν κινδυνεύσουν τα δικά μας σπίτια, μπορεί να συγκλονιζόμαστε, ακόμη και να παραλύουμε, από τον τεράστιο αριθμό περιστατικών ξηρασίας και πυρκαγιών, που κατακαίνε τη Γη. Σε όλες τις ειδήσεις προβάλλονται πορτοκαλί ουρανοί, απανθρακωμένα δέντρα, σπίτια που μετατρέπονται σε κάρβουνα που σιγοκαίνε, επιζώντες μέσα στα δάκρυα, που προσπαθούν να παρηγορηθούν: τουλάχιστον είναι ακόμα ζωντανοί. Κάθε βράδυ βλέπουμε το σπίτι κάποιου -Βέλγου, Νεμπρασκανού, Μεξικανού- την ώρα που το γκρεμίζει ένα φουσκωμένο ποτάμι και παρασύρεται από τα ορμητικά νερά του.

Δυστυχώς, όμως, χρειάζεται κάτι ιδιαίτερο, κάτι ασυνήθιστο, κάτι που να ξεχωρίζει ανάμεσα στις αποδείξεις για τις ζημιές που προκαλεί συνεχώς πλέον η υπερθέρμανση του πλανήτη. Και αν το βίντεο που τράβηξε ο Stavros Dev από το πορθμείο της Εύβοιας (και έγινε αμέσως viral) είναι κάτι το ξεχωριστό, δεν οφείλεται μόνο σε αυτό που δείχνει, αλλά και στο πώς το δείχνει, εξαιτίας της παραδοξότητάς του.

Απίστευτες εικόνες από πλοίο στη Λίμνη Ευβοίας που απομάκρυνε κόσμο από τις ακτές όπου έφτασε η μεγάλη πυρκαγιά την Παρασκευή 6 Αυγούστου 2021.
Βίντεο Stavros Dev pic.twitter.com/bSrb7BbfEu

— meteo.gr – Ο καιρός (@meteogr) August 6, 2021

Στην αρχή το βίντεο είναι απλά αποπροσανατολιστικό, παρατηρεί η Φράνσιν Προζ: «Μου μου πήρε λίγη ώρα μέχρι να καταλάβω τι έβλεπα», γράφει στον Guardian. Η περιγραφή της είναι συγκλονιστική: Στο βίντεο, είναι βράδυ, λέει. Το άνοιγμα κάτω από την οροφή του καταστρώματος, μέσω του οποίου, εμείς οι θεατές και οι επιβάτες, μπορούμε να δούμε πέρα ​​από το πλοίο, την ακτή που φλέγεται, είναι ορθογώνιο. Πλαισιώνει την καταστροφή. Σαν οθόνη σε drive in cinema. Παρακολουθούμε μια πραγματική καταστροφή πάνω από τα κεφάλια ενός κοινού.

Το βίντεο κλιπ είχε προβληθεί σχεδόν 2 εκατ. φορές τα πρώτα κιόλας εικοσιτετράωρα και η φράση «ταινία καταστροφής» επαναλαμβάνεται συνεχώς στις περιγραφές των ανθρώπων. Το πρώτο πράγμα, που μπορεί να σκεφτεί κανείς, βλέποντάς το, είναι ότι ο πραγματικός θάνατος και η καταστροφή πλαισιώνονται από τον νυχτερινό ουρανό, και το design του σκάφους μοιάζει με πανάκριβη παραγωγή του Χόλιγουντ, σαν μια από εκείνες τις ταινίες καταστροφών, που γυριζόντουσαν τις δεκαετίες του 1980 και του 1990.

Το πλήθος είναι δύσκολο να «διαβαστεί», σημειώνει η Προζ. Κάποιοι επιβάτες, ίσως, υποφέρουν, κάποιοι, ίσως, έχουν χάσει τα σπίτια τους, αλλά οι περισσότεροι μοιάζουν με παραθεριστές που διέκοψαν τις διακοπές τους. Δεν είναι ευτυχείς, αλλά κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν, τριγυρίζοντας άσκοπα και κουβεντιάζοντας.

Αυτό που συμπληρώνει την αίσθηση του μη πραγματικού είναι οι επιβάτες, που βιντεοσκοπούν το φλεγόμενο νησί  με τα κινητά τους. Είναι σαν να βλέπεις φλόγες να πετάγονται στον αέρα σαν κεραίες, σε μια αίθουσα με καθρέφτες με την μεγάλη οθόνη να αντικατοπτρίζεται σε δεκάδες μικρότερες οθόνες, παρατηρεί η αμερικανίδα συγγραφέας. «Παλιά θεωρούσα ενοχλητικό το γεγονός ότι οι άνθρωποι αισθάνονται υποχρεωμένοι να καταγράφουν κάθε εμπειρία», γράφει στον Guardian, αλλά παραδέχεται ότι το βίντεο της θαρραλέας Νταρνέλα Φρέiζερ, που κατάφερε να καταγράψει τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, την έπεισε (όπως όλους μας άλλωστε) ότι, ναι, ορισμένα πράγματα πρέπει να τεκμηριώνονται.

Το βίντεο με το πλοίο που απομακρύνεται από την φλεγόμενη Εύβοια μοιάζει σχεδόν με τέχνη, παρατηρεί ξαφνιασμένη και το περιγράφει σαν μια σουρεαλιστική μίνι ταινία ενός ονείρου που παίζεται μπροστά σου. Παράδοξα θεατρικό, λέει, θυμίζει τις σκηνικές εικόνες του Γκρέγκορι Κρούντσον, τις πανοραμικές θέες του Τόμας Στρουθ, τα τοπία του Ανσελμ Κίφερ, την «Dulle Griet» («Mad Meg»), του Πίτερ Μπρέγκελ του πρεσβύτερου,  σε ελεύθερη απόδοση την «Τρελή Μαργαρίτα», που οδηγεί έναν στρατό από γυναίκες να λεηλατήσουν έναν φλεγόμενο κόσμο.

Αλλά αν είναι τέχνη, τότε είναι «found art», επινοημένη τέχνη. Δεν είναι φανταστική, είναι πραγματική, λέει η Προζ και παρατηρεί ότι την ώρα, που γράφει, οι φωτιές στην Καλιφόρνια και στην Αμερικανική Δύση μαίνονται επίσης.

Οσο ανησυχητικό, λοιπόν, κι αν είναι το βίντεο του πλοίου από την Εύβοια, η Προζ θέλει  να το δει όλος ο κόσμος: να γίνει το πιο viral βίντεο που έγινε ποτέ, να διακόπτει συνεχώς τις καθημερινές απολαύσεις μας και τους περισπασμούς, που (ευλόγως) συνεχίζουμε να επιθυμούμε.

Επισημαίνει ότι εκτός από τους ερευνητές και τους επιστήμονες, οι άνθρωποι -αν δεν είναι θύματα της καταστροφής- δεν μπορούν να έχουν συνεχώς το μυαλό τους στην κλιματική κρίση, την σκέφτονται  μόνο για ένα διάστημα καθημερινά. Ωστόσο, οι περισσότεροι από εμάς αισθανόμαστε ότι κάτι δεν πάει καλά. Οι αποπνικτικές νύχτες, οι ανεμοστρόβιλοι, τα αγροκτήματα που αγωνίζονται, η αύξηση της τιμής των τροφίμων, η έξαρση και η υποχώρηση της πανδημίας.

Ισως αυτό που κάνει το φιλμάκι τόσο τρομακτικό είναι επίσης το timing. Το βίντεο της ελληνικής πυρκαγιάς κυκλοφόρησε περίπου ταυτόχρονα με τη δημοσίευση μιας νέας έκθεσης από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ. Αυτό το έγγραφο αναφέρει ότι είναι οριστικό: Είμαστε στα πρόθυρα του «πολύ αργά». Και αν δεν μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές μας και την εξάρτησή μας από ορυκτά καύσιμα, ο κόσμος μας σύντομα θα γίνει «μια κόλαση».

Το βίντεο από το ελληνικό πορθμείο είναι ένα όραμα της κόλασης, καταλήγει η Φράνσιν Προζ. Λες και ο Δάντης γύρισε την «Κόλαση» με το iPhone του.

Ετσι ακριβώς μοιάζει η κλιματική αποκάλυψη από το κατάστρωμα του πλοίου που συνήθως μεταφέρει τουρίστες. Είναι ένα όραμα, που όλοι πρέπει να δούμε, μια υπενθύμιση ότι η σκληρή δουλειά, για να προλάβουμε να μην γίνει κόλαση ο πλανήτης μας, δεν μπορεί να αναβληθεί άλλο. Δεν έχουμε άλλο χρόνο. Πρέπει να ξυπνήσουμε. Πρέπει να το λέμε μέχρι να ακούσει κάποιος: κάτι πρέπει να γίνει…

*Η Φράνσιν Προζ είναι αμερικανίδα συγγραφέας και επισκέπτρια καθηγήτρια Λογοτεχνίας στο Bard College της Νέας Υόρκης. Το τελευταίο της βιβλίο, «The Vixen: A Novel»,  κυκλοφόρησε τον Ιούνιο

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News