«Γιατί ο βιώσιμος τουρισμός ήταν τέτοια αποτυχία; Γιατί, μετά από χρόνια πολιτικών, στρατηγικών, συνεδρίων και έρευνας, ο τουρισμός συμβάλλει σημαντικά στην κλιματική αλλαγή και επηρεάζει αρνητικά τον πλανήτη;», αναρωτιέται ο Harold Goodwin, επικεφαλής, μεταξύ άλλων, του Responsible Tourism Partnership, στο άρθρο του στο World Travel Market Global Hub.

«Η έννοια του βιώσιμου τουρισμού υπήρξε μέχρι τώρα αποτυχία, παρά τις καλές της προθέσεις», διαπιστώνει. Γιατί;

Ο βιώσιμος τουρισμός αντιμετωπίζεται εξαρχής ως τεχνοκρατική πρόκληση και όχι ως πολιτικό ζήτημα, ενώ είναι σαφώς το δεύτερο και αφορά «στη διανομή πόρων με τρόπους που θα δημιουργήσουν νικητές και χαμένους», εκτιμά. «Εχουμε αποτύχει να αντιληφθούμε ότι η διαχείριση του τουρισμού απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση».

Με την κλιματική αλλαγή να είναι αναμφίβολα «η πιο επείγουσα πρόκληση που αντιμετωπίζει ο πλανήτης σήμερα, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να αγνοούμε άλλα ζητήματα, όπου ο τουρισμός έχει αρνητικό αντίκτυπο στον κόσμο». Ο τουρισμός «δεν μπορεί να καταστεί βιώσιμος, εκτός εάν αντιμετωπιστούν όλα αυτά».

Τα τελευταία χρόνια κάθε άλλο μας επιτρέπουν να καθυστερούμε. Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης περιλαμβάνεται πλέον σε κάθε στρατηγική, κυβερνήσεων, οργανισμών, φορέων, επιχειρήσεων, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το ζητούμενο είναι εάν υλοποιείται.

Γιατί λοιπόν η επείγουσα πρόκληση της αειφορίας δεν έχει ενεργοποιήσει ευρύτερες δράσεις;

«Αργήσαμε πολύ να καταλάβουμε ότι η αειφορία έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο». Ότι έχει να κάνει «με την υγεία μας, με την ποιότητα της ζωής μας», λέει η Ελένη Ανδρεάδη, Διευθύντρια Αειφορίας και Κοινωνικής Ευθύνης του Ομίλου Sani/Ikos. «Αυτή η σύνδεση άργησε πολύ να γίνει. Εχουμε φθάσει στο παρά πέντε, ενώ τα προβλήματα είναι γνωστά για δεκαετίες».

Τι σημαίνει όμως αειφορία στον τουρισμό;

Να μπορούμε να απολαμβάνουμε τις διακοπές μας χωρίς να επιβαρύνουμε την τοπική κοινωνία και το περιβάλλον. «Πώς να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας χωρίς να διακυβεύουμε» τους φυσικούς πόρους και τους μελλοντικούς ταξιδιώτες. Αυτό μπορεί να γίνει με «βιωσιμότητα και με ορθολογική χρήση νερού, ενέργειας, απορριμμάτων», εξηγεί η κυρία Ανδρεάδη.

Και πέρα από αυτό: με το να «αφήσουμε ένα θετικό, κοινωνικό αποτύπωμα».

Οταν ξεκίνησε το Sani Green, πριν 13 χρόνια, «η κατεύθυνσή του ήταν πιο περιβαλλοντική». Τώρα «είναι ολιστική η αντιμετώπιση», με θέματα που αφορούν τον άνθρωπο, μέσα και έξω από την επιχείρηση και πώς βοηθά η επιχείρηση την τοπική κοινωνία.

Αλλά και σήμερα, είναι «εντελώς διαφορετικές οι προσδοκίες των πελατών και της ευρύτερης κοινότητας από μία εταιρία», υπογραμμίζει. Ξεπερνούν το να ανακυκλώνει και να παράγει το προϊόν της με αειφορία. Πηγαίνουν ένα βήμα πιο πέρα: στο πόσο θετικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα αφήνει.

Και γι’ αυτό το θετικό αποτύπωμα δεν ευθύνονται μόνο οι μεγάλες επιχειρήσεις. Αλλά και οι μικρομεσαίες. Και είναι ένα θέμα, το πώς υιοθετείται και εφαρμόζεται η αειφορία στις ΜΜΕ. «Ολα ξεκινούν από την εκπαίδευση», τονίζει η Διευθύντρια Αειφορίας και Κοινωνικής Ευθύνης του Ομίλου Sani/Ikos.

Το κόστος είναι επίσης κάποιες φορές ανασταλτικό. Όμως μια ΜΜΕ «μπορεί να υιοθετήσει εργαλεία που δεν κοστίζουν. Με self-check και περιβαλλοντική πιστοποίηση». Μπορεί να περιορίσει την κατανάλωση νερού, να μειώσει τα απορρίμματά της, να αποφύγει τα πλαστικά μιας χρήσης. Και χρειάζεται κάποιος μέσα στην επιχείρηση να ασχοληθεί με αυτό το θέμα.

«Πρέπει να το δούμε σαν κάτι ενσωματωμένο σε αυτό που λειτουργούμε», τονίζει. «Αυτό είναι μια πάρα πολύ σημαντική διάσταση. Πρέπει όλα να συνδέονται. Στη Sani/Ikos έχουμε πάνω από 100 δείκτες που σχετίζονται με την αειφορία».

Με την κλιματική αλλαγή να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, ο ξενοδοχειακός όμιλος ανέπτυξε το 2019 στρατηγικό πλάνο για μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα μέσω των δραστηριοτήτων του Sani Resort, αποτελώντας έτσι την πρώτη ξενοδοχειακή μονάδα στην Ελλάδα με σαφή οικολογικό προσανατολισμό. Επενδύοντας, μεταξύ άλλων, στη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές. «To 2020 ήταν η πρώτη μας ανθρακικά ουδέτερη χρονιά», λέει η κυρία Ανδρεάδη.

Στα τέλη του 2020 το Sani Resort ανακηρύχθηκε ως το «Κορυφαίο «πράσινο» ξενοδοχειακό συγκρότημα στον κόσμο». Ο σχεδιασμός που έχει εκπονηθεί, προβλέπει συγκεκριμένες δράσεις που πλαισιώνουν το μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα (zero carbon footprint), με ορίζοντα ολοκλήρωσης την επόμενη τετραετία (2024). Το πρόγραμμα περιλαμβάνει πρωτοβουλίες αναβάθμισης της ενεργειακής αποδοτικότητας, μείωσης κατανάλωσης ενέργειας, αύξησης της χρήσης ΑΠΕ μέσω σημαντικής εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, αντιστάθμισης ρύπων και εκπαίδευσης του προσωπικού.

«Χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας» και «σημαντικές επενδύσεις», λέει η κυρία Ανδρεάδη, σημειώνοντας ότι στο EU Green Deal (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία) θα διατεθούν χρήματα ως κίνητρα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις για τη μετάβαση στη βιωσιμότητα.

Το επόμενο βήμα είναι να συνδεθούν αυτοί οι δείκτες με την αδειοδότηση και τον δανεισμό. Η αειφορία «είναι μονόδρομος όχι μόνο ηθικά αλλά και επιχειρηματικά», τονίζει.

Και όπως αποτυπώνεται στις έρευνες, σήμερα ο ταξιδιώτης περιμένει ότι μια εταιρία «θα αναλάβει τις ευθύνες της σε αυτό το κομμάτι, χωρίς να περνά το κόστος σε αυτόν. Και πόσο μάλλον ένα πολυτελές brand». Και το επιβραβεύει μένοντας πιστός σε αυτό (loyalty). Γιατί η βιωσιμότητα «είναι σημαντικό κριτήριο στο ποιο κατάλυμα θα επιλέξει».

Μετά την πανδημία και με την κλιματική αλλαγή «βλέπουμε ότι ο χρόνος έχει τελειώσει», λέει η ίδια και αναφέρεται στη Διάσκεψη του ΟΗΕ (COP26) για το κλίμα που μεταφέρθηκε για τον Νοέμβριο. Τα περιβαλλοντικά θέματα επείγουν και «θα ασκήσουν πιέσεις και στον τουρισμό».

Υπάρχουν απλά πράγματα «που μπορεί να κάνει ο καθένας μας και να περιορίσει το αποτύπωμά του. Μείωση νερού, μείωση απορριμμάτων, μείωση πλαστικών. Στα απορρίμματα «πονάμε πολύ σαν χώρα», υπογραμμίζει, εστιάζοντας στο πρόβλημα των πλαστικών. Για να προσθέσει ότι «τα βιοδιασπώμενα καλαμάκια δεν είναι λύση, γιατί χρειάζονται εργοστασιακές διεργασίες για να βιοδιασπαστούν. Εμείς περάσαμε κατευθείαν στα χάρτινα».

Με την πανδημία «κλονίστηκε η ψευδαίσθηση που είχαμε ότι είμαστε παντοδύναμοι και ότι το εξωτερικό περιβάλλον δεν επηρεάζει τον τρόπο που ζούμε. Πήραμε μια γεύση του τι σημαίνει να αλλάξει ό,τι θεωρούμε δεδομένο. Μας έχει ταρακουνήσει σε αυτό».

Για να καταλήξει επισημαίνοντας τις πρόσφατες δηλώσεις του καθηγητή Χρήστου Ζερεφού, ότι «ο κορονοϊός μπορεί να προήλθε από το λιώσιμο των πάγων στη Σιβηρία».

Η επιστήμη προχωρά, οι πολιτικές όχι

Την ίδια επισήμανση κάνει και ο καθηγητής του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου Ιωάννης Σπιλάνης και Διευθυντής του Παρατηρητηρίου Βιώσιμου Τουρισμού Αιγαίου, το οποίο τελεί υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (ΠΟΤ).

Γιατί λοιπόν η αειφορία αντιμετωπίζεται ακόμα ως μια θεωρητική έννοια;

«Η επιστήμη έχει προχωρήσει. Οι πολιτικές δεν έχουν ακολουθήσει σχεδόν καθόλου», λέει, σημειώνοντας και την αντίστοιχη παραδοχή του ΠΟΤ για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη. «Ενώ φαίνεται ότι οι χώρες έχουν υιοθετήσει πολιτικές, δεν υπάρχουν μέτρα εφαρμογής».

Υπάρχει πολλή κουβέντα γύρω από τον αειφόρο τουρισμό. Ομως τι αντιλαμβανόμαστε ως αειφόρο ανάπτυξη και οικολογικό αποτύπωμα; «Το αποτύπωμά μας είναι 1,8 πλανήτες τον χρόνο», σημειώνει ο κ. Σπιλάνης. «Υπερ-παράγουμε απόβλητα».

Το ερώτημα «το έχει απαντήσει η επιστήμη. Η πολιτική το αποφεύγει». Δεν μπορούμε να καταναλώνουμε πόρους και να παράγουμε απόβλητα. «Πρέπει να ψύξουμε τον πλανήτη. Χρειάζεται de-growth. Αυτό όμως δεν υπάρχει ούτε ως συζήτηση στον δημόσιο διάλογο. Με εξαίρεση την ενέργεια και τις ανανεώσιμες πηγές, όπου υπάρχουν επιχειρηματικά συμφέροντα. Τι γίνεται όμως με τις αλλαγές χρήσεων γης; Οι παγετώνες λιώνουν ταχύτατα κι εμείς συνεχίζουμε με πολύ μικρές δράσεις».

Πού βρίσκεται ο τουρισμός ανάμεσα σε όλα αυτά;

Αναφερόμενος στα στοιχεία που συλλέγει η επιτροπή που μελετά την πορεία της Μεσογείου έως το 2050, επισημαίνει ότι η απελευθέρωση των μεταφορών αύξησε υπερβολικά την κινητικότητα και τις τουριστικές ροές τα τελευταία χρόνια. «Οι μεταφορές απορροφούν το 85% της ενέργειας στον τουρισμό. Κυρίως τα αεροπλάνα, τα αυτοκίνητα και τα κρουαζιερόπλοια».

Η βιωσιμότητα μόδα ή ανάγκη;

Η βιωσιμότητα «δεν είναι πια μία μόδα. Είναι μια καθημερινότητα, μια τάση, η οποία θα εξελιχθεί σε ανάγκη. Και αυτή η ανάγκη θα εξελιχθεί σε μία πραγματικότητα», είπε ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Aldemar Resorts Αλέξανδρος Αγγελόπουλος, με αφορμή τη βράβευσή του ως «Υπεύθυνος Ηγέτης Βιωσιμότητας» στα φετινά Hellenic Responsible Business Awards. Ο ίδιος χαρακτηρίζει το σύνολο της στροφής προς τη βιωσιμότητα σήμερα ως «μια μικρή επανάσταση που συντελείται στις τάξεις της ελληνικής οικονομίας».

Ο όμιλος Aldemar Resorts εφαρμόζει από το 1997 το πρόγραμμα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης «CARE», εστιάζοντας σε τρεις στρατηγικούς πυλώνες: τον άνθρωπο, την κοινωνία και το περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό, έχει εντοπίσει τις κρίσιμες παραμέτρους για τη μέτρηση και παρακολούθηση της περιβαλλοντικής επίδοσης. Σε αυτές περιλαμβάνονται η ενεργειακή κατανάλωση, η κατανάλωση νερού, η κατανάλωση χημικών, η διαχείριση αποβλήτων και η ανακύκλωση.

Εχει επίσης προχωρήσει σε πιστοποίηση κατά ISO14001, λαμβάνοντας παράλληλα διακρίσεις σε εθνικά και διεθνή περιβαλλοντικά προγράμματα. Φέρει πιστοποίηση με το σύστημα βιωσιμότητας Travelife Gold, ενώ στα εφαρμοζόμενα συστήματα και διακρίσεις περιλαμβάνονται τα  Green Key, Γαλάζια Σημαία, Mesogeios SOS, WWF Hellas, Αρκτούρος, Energy Awards, Responsible Business Awards, Clean Up the Med.

Το 2018 ανέπτυξε πιλοτικά την καμπάνια #NoStrawsChallenge, με σήμα τη θαλάσσια χελώνα, ένα ζώο που απειλείται έντονα από το πλαστικό μίας χρήσης, προκειμένου να διαδοθεί το μήνυμα της εξοικονόμησης πλαστικού.

Επιστροφή στις ρίζες

«Η βιωσιμότητα και η αλληλεγγύη για μας δεν είναι αφηρημένες ιδέες. Είναι καθημερινές πράξεις σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων των ξενοδοχείων μας, είναι κριτήριο των επενδύσεών μας, δομικό στοιχείο της φυσιογνωμίας και του οράματος του ομίλου μας», τόνισε ο διευθύνων σύμβουλος του Metaxa Hospitality Group Ανδρέας Μεταξάς, παρουσιάζοντας τη διετή Εκθεση Βιωσιμότητας (2019-20) για τα τρία ξενοδοχεία στον υπαίθριο χώρο του πατρικού του στο λεκανοπέδιο του Λασιθίου, στον Ασφεντάμη της Κρήτης. Εκεί όπου ξεκίνησε το όραμα του ιδρυτή του ξενοδοχειακού ομίλου το 1968.

Ο όμιλος, που δραστηριοποιείται από το 1975 και φέρει περισσότερα από 45 διεθνή βραβεία και πιστοποιήσεις, εξέδωσε πρώτη φορά απολογισμό Βιωσιμότητας το 1999. Σήμερα υποστηρίζει τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, όπως παρουσιάζονται στην Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. «Ελαχιστοποιούμε το περιβαλλοντικό αποτύπωμά μας και μεγιστοποιούμε το θετικό αποτύπωμά μας στην οικονομία και στην κοινωνία», συνέχισε ο κ. Μεταξάς. Η «νέα κανονικότητα» της πανδημίας «μας έκανε να στραφούμε ξανά στα σημαντικά και στα θεμελιώδη. Στις ρίζες μας».

Ο ρόλος των προορισμών

Είναι αυτονόητο ότι η ανάγκη βιώσιμων πολιτικών με απτά αποτελέσματα δεν είναι αδήριτη μόνο στις επιχειρήσεις, αλλά σε όλη την κοινωνική και οικονομική αλυσίδα.

Γιατί και  οι προορισμοί χρειάζεται να βελτιώσουν την ποιότητα του περιβάλλοντος, να διατηρήσουν το απόθεμα των  φυσικών πόρων τους και ταυτόχρονα να αυξήσουν τα οφέλη του τουρισμού για τις τοπικές οικονομίες.

Αναμφίβολα η πανδημία έφερε και οικονομική αστάθεια. Ιστορικά στις οικονομικές κρίσεις «το περιβάλλον πάει πίσω», σημειώνει ο καθηγητής Ιωάννης Σπιλάνης.

Αυτή τη φορά όμως τα χρονικά περιθώρια έχουν εξαντληθεί.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News