Κοντοστέκεσαι, προσπαθείς να πλάσεις την εικόνα του εν ώρα δράσης, τα «Ημερολόγια Αποστολής» του έχουν γίνει κομμάτι της έκθεσης των Γιατρών χωρίς Σύνορα – φιλοξενείται στον περίβολο του Μεγάρου Μουσικής ως τα τέλη Φεβρουαρίου.

Θα μπορούσε να είναι golden boy με τις σπουδές Μαθηματικής Οικονομίας που έχει ολοκληρώσει στον Καναδά, κι όχι να ζει με την πιθανότητα να τον σημαδεύει με τουφέκι στο πρόσωπο ένας άγνωστος στην τελευταία γωνιά του Καμερούν. Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου είναι όμως ο ιδανικός ανατροπέας, ο άνθρωπος που επέλεξε να δει τον εαυτό του χωρίς σύνορα, δίχως στερεότυπα, μακριά από πατημένα μονοπάτια, παρόντα σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. 

Ο Παπαχρυσοστόμου έχει ταυτίσει τα τελευταία έξι χρόνια την ύπαρξή του με τις επείγουσες αποστολές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Ταξιδεύει έως τη χώρα όπου κρίνεται αναγκαία η ανθρωπιστική παρέμβαση της οργάνωσης και στήνει το σκηνικό, το πλαίσιο εντός του οποίου θα παρασχεθεί η βοήθεια. Ερχεται –ως επικεφαλής της αποστολής– σε επαφή με τις αρχές, σε ένοπλες συγκρούσεις και με τις δυο πλευρές, κανονίζει πώς θα γίνονται οι διακομιδές, ποιας βαθμίδας ιατρική συνδρομή μπορεί να παρασχεθεί, πού μπορεί να «χτιστεί» στοιχειωδώς ένα νοσοκομείο. Δουλειά χωρίς πατρόν. Με γρήγορους ρυθμούς και υψηλές απαιτήσεις. Ανάλογες της απόστασης που χωρίζει την Κολομβία από την Υεμένη, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και το Μπαγκλαντές. 

Επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα

Τα «Ημερολόγιά» του τα ’χει γράψει το 2016, ενόσω βρισκόταν σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα, πάνω στα κύματα που χωρίζουν τη Λιβύη από τη Σικελία. «Είναι ένα τεράστιο κομμάτι θάλασσας, φεύγουν οι άνθρωποι από τη Λιβύη και προσπαθούν στη μέση του πουθενά να επικοινωνήσουν με διασωστικά κέντρα στη Ρώμη», λέει ο ίδιος ανακαλώντας για το Protagon μια από τις εμπειρίες που τον έχουν σημαδέψει: «100-120 άτομα πάνω σε λαστιχένια σκάφη-καρυδότσουφλα. Το σύνορο μεταξύ ζωής και θανάτου είσαι συ. Στην έκθεση αποτυπώνεται ουσιαστικά η προσπάθεια να σώσουμε μια νεαρή έγκυο, να την κρατήσουμε ζωντανή έπειτα από ώρες μέσα στο νερό. Εφθασε στο δικό μας σκάφος σχεδόν πνιγμένη. «Εφυγε», έτσι έμαθα τι σημαίνει προπνιγμός… Είναι μεγάλη ευθύνη να είσαι εκεί και να μην τα καταφέρνεις. Σε κατακλύζει αίσθημα ενοχής, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, δεν θες η θάλασσα που αγαπάς να γίνεται Αχέροντας». 

Θέλει τεράστια προσπάθεια να μην τον ρωτήσεις πράγματα κλισέ, ευκόλως εννοούμενα. Ο άνθρωπος λογικά θα καρδιοχτυπούσε για τα τσαλίμια του Dow Jones, και αντ’ αυτού έχει αποφασίσει να ζει στο στόμα του λύκου, να αναμετράται με τον ανθρώπινο πόνο. Εχει υπάρξει με οργανωτικούς όρους μέσα σε έναν χαοτικό καταυλισμό, τον μεγαλύτερο του πλανήτη, στο Μπαγκλαντές, ζώντας στο πετσί του την τεράστια ανθρωπιστική κρίση που προκάλεσε η μαζική φυγή της μειονότητας Ροχίνγκια από τη Μιανμάρ: 700.000 άνθρωποι σε τρεις μήνες.

Κι έχει επισκεφθεί ξανά και ξανά την «απίστευτα όμορφη» Υεμένη και το νοσοκομείο των Γιατρών χωρίς Σύνορα, εκεί όπου νοσηλεύονται υποσιτισμένα νήπια με αλλοιωμένα πρόσωπα, για να πείσει μανάδες –πεινασμένες κι αυτές– να θηλάσουν, να μη νοιάζονται περισσότερο για τα άλλα, πιο δυνατά μικρά τους.  

Η σύγχρονη «λίστα του Σίντλερ»

«Πάντα σχετικοποιώ τα πράγματα, έτσι κι αλλιώς τα πράγματα έχουν μια σχετικιστική υφή. Εβλεπα το χιόνι που έπεφτε στην Αθήνα και σκεφτόμουν ότι έχω περάσει μόνος μου τα Ιμαλάια. Πάντα σκέφτομαι, ό,τι και να βλέπω, ότι εγώ δεν έχω άμεση σχέση. Διαθέτω άλλωστε τις διεξόδους μου, κατά διαστήματα μένω στην Αθήνα, κάνω διαλείμματα. Αυτοί δεν έχουν διαφυγή, δεν έχουν πού να πάνε. Με νοιάζει κάτι που ακούγεται ίσως σιντλερικό, βάλε ακόμη έναν στη λίστα σωτηρίας, μπορείς (σ.σ.: αναφέρεται στη λίστα του Σίντλερ, την περίοδο του Ολοκαυτώματος). Εχει μεγάλη ικανοποίηση αυτή η διαδικασία, έστω κι αν ξέρεις ότι δεν μπορείς να αλλάξεις πολλά και σε μεγάλη κλίμακα. Κι όταν με ρωτούν παιδιά ποια χώρα είναι η ομορφότερη στον κόσμο, μιλώ συνήθως για τόπους όπου τα εθνικά σύνορα μπερδεύονται αναμεταξύ τους, όπως τα λιβάδια της Παταγονίας». 

Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου θεωρείται πρόσωπο – σύμβολο για τους Γιατρούς χωρίς Σύνορα, είναι άλλωστε ο κεντρικός ήρωας του ντοκιμαντέρ της οργάνωσης «Ημερολόγια Αποστολής», γυρισμένο στο Μπαγκλαντές. Την εποχή αυτή γράφει βιβλίο για τον προσωπικό του γύρο του κόσμου σε επτά χρόνια, αυτόν που ονειρεύτηκε παιδάκι ακόμη. Ηθελε πάντα να ζήσει ως ταξιδευτής, ο πατέρας του ήταν ναυτικός. Και η οικογένειά του πολυπολιτισμική, με βιωματική εμπειρία στην Αλεξάνδρεια – τα πρώτα «του» αραβικά, τα μιλάει η γιαγιά του. Φτάνει να τον ακούσει κανείς να περιγράφει την άγρια χαρά του για την αλλοτινή παραίτηση από την πολυεθνική στην οποία δούλευε, τη στροφή από την προδιαγεγραμμένη πορεία. Θα καταλάβει ότι την κουβαλάει ακόμη. 

Μαρτυρίες – Βλέμματα/1971-2021

Μισό αιώνα ζωής γιορτάζουν οι Γιατροί χωρίς Σύνορα με την έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Μαρτυρίες – Βλέμματα/1971-2021 Γιατροί Χωρίς Σύνορα και Magnum, 50 χρόνια στο πεδίο», η οποία φιλοξενείται στον περίβολο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών ως τα τέλη Φεβρουαρίου.

Η έκθεση ταξιδεύει και στη Θεσσαλονίκη από τις 27 Ιανουαρίου έως τις 20 Μαρτίου 2022. Φιλοξενείται στο πλαίσιο της Thessaloniki PhotoBiennale 2021 στον Πρώην Βρεφονηπιακό Σταθμό, Προβλήτα Α’, λιμάνι Θεσσαλονίκης.

Στην ουσία, η 50ή επέτειος των Γιατρών χωρίς Σύνορα αποτελεί ευκαιρία για μια αναδρομική φωτογραφική έκθεση που αποτυπώνει μέσα από τον φακό του πρακτορείου Magnum Photos τους πιο σημαντικούς σταθμούς της ιστορίας τους. Με την έκθεση αυτή θυμίζουν μερικές από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις, τη μαρτυρία και τη δράση τους από το 1971 έως σήμερα: σε εμπόλεμη ζώνη στον Λίβανο το 1976, την κρίση στη Ρουάντα το 1994, τον πόλεμο στη Συρία το 2011, τον μεγάλο σεισμό στην Αϊτή το 2010, τη μάχη κατά του Εμπολα στην Αφρική και την πανδημία COVID-19 σε όλο τον κόσμο. Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι εξίσου αφηγηματικό όσο και οπτικό.

«Πενήντα χρόνια τώρα βρισκόμαστε δίπλα στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη σε κάθε γωνιά του πλανήτη για να προσφέρουμε τις ιατρικές μας υπηρεσίες. Η έκθεση αυτή είναι αφιερωμένη σε όλους όσοι δεν αφήνουν τα σύνορα να γίνουν εμπόδιο στον αγώνα για ζωή και αξιοπρέπεια, και ειδικά στους Γιατρούς χωρίς Σύνορα που έχουν χάσει τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να σώσουν ανθρώπινες ζωές», τονίζει η γενική διευθύντρια του Ελληνικού Τμήματος των Γιατρών χωρίς Σύνορα, Χριστίνα Ψαρρά.

Οι Γιατροί χωρίς Σύνορα είναι ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση που ιδρύθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1971 από μια ομάδα γάλλων γιατρών και δημοσιογράφων. Εδώ και 50 χρόνια βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των μεγάλων κρίσεων, σε εμπόλεμες ζώνες, σε περιοχές που μαστίζονται από επιδημίες, σε χώρες που έχουν υποστεί φυσικές καταστροφές. Σημαντική στιγμή στην ιστορία της οργάνωσης είναι η απονομή του Βραβείου Νομπέλ Ειρήνης το 1999.

Η ιατρική δράση είναι η κύρια αποστολή των Γιατρών χωρίς Σύνορα και η μαρτυρία αναπόσπαστο κομμάτι τους. Ο ρόλος της φωτογραφίας στην αποτύπωση της μαρτυρίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός και έχει εδραιώσει τους Γιατρούς χωρίς Σύνορα ως την οργάνωση που έχει το θάρρος να μιλάει για όσα βλέπει και να καταγγέλλει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News