«Οι αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο ζούμε και εργαζόμαστε έχουν αλλάξει ριζικά τις πόλεις μας», γράφει η Ρουθ Λανγκ στο νέο βιβλίο της «Building for Change: The Architecture of Creative Reuse» («Κτίζοντας για Αλλαγή: Η Αρχιτεκτονική της Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης»), που κυκλοφορεί από τις οικολογικές εκδόσεις  Gestalten, και παρατηρεί: «Οι απαιτήσεις των προτύπων εργασιακού χώρου έχουν μεταμορφωθεί εντελώς τα τελευταία 50 χρόνια». Πολλά από τα κτίριά μας θα μπορούσαν να διαρκέσουν για 50 ή ακόμα και 100 χρόνια. Ωστόσο, η μόδα και τα μεταβαλλόμενα μοτίβα χρήσης συχνά περιορίζουν αυτή τη διάρκεια ζωής, η οποία μερικές φορές μόλις φτάνει μια δεκαετία». Ωστόσο, αντί να εγκαταλείψουν αυτές τις κατασκευές, οι αρχιτέκτονες αναπτύσσουν τώρα καινοτόμες λύσεις «που βρίσκουν αξία στα κτίρια τα οποία έχουν μείνει πίσω… αντί της εμμονής μας με τα καινούργια».

Το «Building for Change», γράφει η Φιόνα Μακντόναλντ παρουσιάζοντας το βιβλίο της Ρουθ Λανγκ στη νέα σειρά του BBC Designed to Last,  διερευνά τρόπους με τους οποίους η δημιουργική επαναχρησιμοποίηση θα μπορούσε να είναι ο δρόμος για το σχεδιασμό νέων χώρων σε όλο τον κόσμο. Ορισμένοι αρχιτέκτονες αποκαθιστούν και προσαρμόζουν υπάρχοντα κτίρια για να ανταποκριθούν σε νέους σκοπούς, άλλοι σχεδιάζουν κατασκευές που μπορούν εύκολα να επαναχρησιμοποιηθούν περαιτέρω για εναλλακτικές χρήσεις. Οπως γράφει η Λανγκ, «καινοτομία δεν χρειάζεται να σημαίνει πάντα δημιουργία εξ αρχής· μπορεί να σημαίνει προσέγγιση των υπαρχόντων πόρων με νέους τρόπους». Ακόμη και με αυτές τις παραμέτρους, εξακολουθούν να είναι δυνατά φιλόδοξα δημιουργικά σχέδια, «επεκτείνοντας τα όρια της αρχιτεκτονικής φαντασίας».

Η Μακντόναλντ παρουσιάζει στο BBC 10 projects από το βιβλίο της Ρουθ Λανγκ, που δίνουν τις πιο έξυπνες, ευφάνταστες απαντήσεις σε μια ολοένα και πιο επείγουσα παγκόσμια πρόκληση.

Εκθεσιακό Κέντρο Baoshan WTE, Σαγκάη, Κίνα (Kokaistudios)

Ενα πρώην χαλυβουργείο στη Σαγκάη μετατράπηκε σε οικολογικό πάρκο, το οποίο περιλαμβάνει ένα νέο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας από θερμοηλεκτρικά απόβλητα, υγρότοπους, εκθεσιακό κέντρο και γραφεία. Μια από τις τελευταίες βιομηχανικές δομές, που έχουν απομείνει στη γειτονιά Λουότζινγκ της πόλης, το εργοστάσιο αποτελεί μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι αρχιτέκτονες Kokaistudios διατήρησαν ανέπαφη τη δομή του, τοποθετώντας ένα ανεξάρτητο αρθρωτό σύστημα επένδυσης γύρω από τον υπάρχοντα χαλύβδινο σκελετό, «θεωρώντας τις σκουριασμένες σωληνώσεις και τα μηχανήματά του ως χαρακτηριστικό σχεδιασμού και όχι ως πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί», σύμφωνα με τη Ρουθ Λανγκ.

Dexamenes Seaside Hotel, Κουρούτα, Ελλάδα (K – Studio)

Ενα παλιό οινοποιείο στην Κουρούτα Ηλείας, τρία χιλιόμετρα από την Αμαλιάδα, αποδείχτηκε ιδανικό για τη μετατροπή του σε πολυτελές ξενοδοχείο, το Dexamenes Seaside Hotel, που άνοιξε το 2019. Το οινοποιείο χτίστηκε τη δεκαετία του 1920 από τον Αυτόνομο Σταφιδικό Οργανισμό (ΑΣΟ), που είχε συσταθεί στην Πάτρα για την αντιμετώπιση της σταφιδικής κρίσης εξαιτίας της μείωσης της ζήτησης σε συνδυασμό με την υπερπαραγωγή σταφίδας.

Χτισμένο πάνω στη θάλασσα για να εξυπηρετεί την απευθείας φόρτωση των πλοίων και τις εξαγωγές του κρασιού, το οινοποιείο απορροφούσε τα αποθέματα σταφίδας της περιοχής και τα μετέτρεπε σε κρασί. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες το σταφιδεμπόριο δεν ανέκαμψε, και μετά από τέσσερις δεκαετίες λειτουργίας το οινοποιείο εγκαταλείφθηκε. Οταν σταμάτησε η λειτουργία του ΑΣΟ πέρασε σε χέρια ιδιωτών και απέκτησε νέα ζωή ως ξενοδοχείο, πλέον, και μάλιστα πολυβραβευμένο.

Οι αρχιτέκτονες του γραφείου K-Studio αντί να αφαιρέσουν τις τεράστιες αποθηκευτικές δομές, τις προσάρμοσαν με σεβασμό και ευαισθησία σε μια πιο ανθρώπινη κλίμακα. Διατηρώντας αναλλοίωτους τους τοίχους των τσιμεντένιων δεξαμενών, τις μετέτρεψαν σε σουίτες με άμεση πρόσβαση στη θάλασσα και υπέροχη θέα.

Για να ελαχιστοποιηθεί το αποτύπωμα άνθρακα κατά την ανακαίνιση αγοράστηκαν υλικά από τοπικούς παραγωγούς (π.χ. κεραμίδια) ενώ ανακυκλώθηκαν υπάρχοντα υλικά· μέρη του ανακυκλωμένου συστήματος άρδευσης επαναχρησιμοποιήθηκαν ως κιγκλιδώματα στον παραλιακό δρόμο και τα τούβλα που βρέθηκαν γύρω από την τοποθεσία καθαρίστηκαν και τοποθετήθηκαν στα δάπεδα και στην βεράντα. Ανθρωποθυρίδες, συνδέσεις σωλήνων και αγωγοί έχουν κρατηθεί στα τοιχώματα των δεξαμενών κυρίως για αισθητικούς λόγους, υπονοώντας το βιομηχανικό παρελθόν του κτιρίου.

Ξενοδοχείο Alila Yangshuo, Γκουανξί, Κίνα (Vector Architects)

Περιτριγυρισμένος από αρχαία χωριά, σε ένα οικολογικά προστατευμένο περιβάλλον κοντά στον ποταμό Λι, ένας εγκαταλελειμμένος μύλος ζάχαρης της δεκαετίας του 1960 έχει μετατραπεί από το γραφείο Vector Architects σε πολυτελές ξενοδοχείο, το οποίο έχει γίνει πολύ δημοφιλής τουριστικός προορισμός τόσο για το γραφικό τοπίο όσο και για τα κτίρια. Ο παλιός μύλος πλαισιώνεται από ένα νέο κτίριο με σουίτες και βίλες ενώ η βιομηχανική γέφυρα –μέσω της οποίας παλιά γινόταν η μεταφορά ζαχαροκάλαμου στις βάρκες στον ποταμό Λι– έχει διατηρηθεί πλαισιώνοντας τώρα μια  νέα πισίνα.

Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αφρικής, Zeitz, Κέιπ Τάουν, Νότια Αφρική (Heatherwick Studio)

Το σιλό σιτηρών της δεκαετίας του 1920 στην Προκυμαία Βικτόρια & Αλφρεντ του Κέιπ Τάουν, το οποίο παροπλίστηκε το 1990, ήταν το ψηλότερο κτίριο στην Υποσαχάρια Αφρική μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970: «Η γεωργική δομή είναι ένα έμβλημα της ιστορίας της αποικιοκρατίας στη Νότια Αφρικής καθώς και άλλο ένα κεφάλαιο του μέλλοντός της μετά το Απαρτχάιντ», σύμφωνα με το «Building for Change». «Η μεταμόρφωσή του σπάει αυτούς τους ιστορικούς δεσμούς χωρίς να τους αρνείται, για να σχηματίσει αυτό που… είναι πλέον γνωστό ως το μεγαλύτερο μουσείο στον κόσμο αφιερωμένο στη Σύγχρονη Αφρικανική Τέχνη και την Τέχνη της Διασποράς», γράφει η Ρουθ Λανγκ. Το αρχιτεκτονικό γραφείο του Λονδίνου Heatherwick Studio δημιούργησε 80 αίθουσες σε έξι επίπεδα, καθώς και ένα τεράστιο κενό στο κέντρο «μέσα στο οποίο μπορεί επιτέλους να εκτιμηθεί η φύση και η πολυπλοκότητα αυτών των χώρων».

Δημοτικό Σχολείο Vřesovice, Τσεχία  (Public Atelier + Fuuze)

Οι τολμηρές προσθήκες σε ένα μπαρόκ πρεσβυτέριο στο Βρεσοβίτσε, στη νοτιοδυτική Τσεχία, επέτρεψαν στη νέα χρήση του να επεκταθεί πέρα ​​από την προβλεπόμενη. Κατά την ανάπλαση της εκκλησίας, η οποία έχει καταχωρηθεί ως εθνικό μνημείο, οι νεαροί αρχιτέκτονες του Public Atelier + FUUZE αντιμετώπισαν πολλαπλά δομικά ζητήματα. Το κτίριο χτίστηκε το 1689 ως εκκλησία, μετά το κομμουνιστικό πραξικόπημα του 1948 μετατράπηκε σε αγρόκτημα και πυροσβεστικό σταθμό, αργότερα, τη δεκαετία του 1970, λειτούργησε ως σχολή για κτίστες, προτού επιστραφεί στην εκκλησία τη δεκαετία του 1990.

Στη συνέχεια, παραχωρήθηκε με διαθήκη στην κοινότητα με την προϋπόθεση ότι θα αξιοποιηθεί σωστά· και το 2013 έγινε δημοτικό σχολείο και σταθμός φροντίδας για ηλικιωμένους, δημιουργώντας ένα μέρος όπου μπορούσαν να αναμειχθούν κοινωνικά διαφορετικές γενιές. Ακόμη, οι αρχιτέκτονες κάλυψαν τις ανάγκες της κοινότητας αναζωογονώντας την κεντρική αυλή και επαναπροσδιορίζοντας την κυκλοφορία του χώρου. Οι πρόσφατες παρεμβάσεις  και τα νέα τολμηρά χρώματα προκαλούν χαρούμενες αντιθέσεις με το παρελθόν του κτιρίου, τα διαφορετικά στοιχεία του αλληλοσυμπληρώνονται, δημιουργώντας έναν διάλογο, που ενσωματώνει όλες τις πτυχές της ιστορίας του, ως μέρος μιας συνεχούς αφήγησης προσαρμογής και επαναχρησιμοποίησης, που δείχνει πώς η τόλμη δεν μειώνει απαραίτητα ιστορικές ποιότητες.

Ξενοδοχείο και βιβλιοθήκη «Qinglongwu Capsule», Τζινχουά, Κίνα (Atelier  tao+c)

Τα 20 υπνοδωμάτια – κάψουλες που έχουν σχεδιάσει οι αρχιτέκτονες του Atelier tao+c μετατρέποντας σε ξενοδοχείο έναν παλιό ξύλινο αχυρώνα περιβάλλονται από βιβλιοθήκες φτιαγμένες από μπαμπού της περιοχής. Είναι διάσπαρτα σε όλο το κτίριο, ενώ τα μπάνια βρίσκονται στον χώρο της οροφής. Ο διώροφος χώρος υποδοχής προσθέτει μια αίσθηση φωτεινότητας που δημιουργείται από τα πλαίσια των υαλοκατασκευών, ενώ οι βιβλιοθήκες παρέχουν ιδιωτικότητα στα δωμάτια κάψουλες.

E.O.I.DE MELILLA Escuela Oficial de Idiomas, Μελίγια, Ισπανία (Ángel Verdasco Arquitectos)

Η Μελίγια, μία από τις δύο αυτόνομες ισπανικές πόλεις που βρίσκονται στη Βόρεια Αφρική, συνορεύει με το Μαρόκο. Οταν το κτίριο της κεντρικής αγοράς έκλεισε το 2003, «δημιούργησε ένα ρήγμα στη συνοχή της γειτονιάς», σύμφωνα με το «Building for Change», καθώς το 90 ετών παλιό εμπορικό κέντρο ήταν «κοινωνικός καταλύτης, που συνέδεε τις κοινότητες των Χριστιανών, των Μουσουλμάνων και των Εβραίων της πόλης».

Το 2008 το γραφείο Ángel Verdasco Arquitectos κέρδισε έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό με ένα σχέδιο που ενσωματώνει την κοινωνική αξία της αγοράς, μεταμορφώνοντας τον χώρο σε μουσική ακαδημία, σχολείο γλωσσών και εκπαιδευτικό κέντρο για ενήλικες, παρέχοντας έτσι «διαπολιτισμική σύνδεση» στις διαφορετικές κοινότητες της Μελίγια που μπορούν και πάλι να αλληλεπιδράσουν. Οι αρχικοί τοίχοι της αγοράς έμειναν ελεύθεροι, περικλείοντας μέσα τους τις δομές ενώ ένα πλαίσιο από πλέγμα αλουμινίου είναι μια σύγχρονη επανερμηνεία της τοπικής ισλαμικής αρχιτεκτονικής, ελέγχοντας το φως και τον αερισμό μέσα από έναν εσωτερικό χώρο. Στο εσωτερικό, η εγκαταλελειμμένη αίθουσα της αγοράς απογυμνώθηκε, και μέσα της «κατασκευάστηκε μια νέα δομή που απηχεί τον κοινωνικό σκοπό του ιστορικού κτιρίου», σύμφωνα με το Building for Change.

Castle Acre Water Tower, Νόρφολκ, Ηνωμένο Βασίλειο (Τονκίν Λιου)

«Κτισμένος το 1952, αυτός ο πύργος νερού στο Νόρφολκ της Αγγλίας, δεν θεωρήθηκε αρχικά άξιος να σωθεί από τις τοπικές αρχές», γράφει η Ρουθ Λανγκ «Προηγουμένως στεγαζόταν σε ένα αεροδρόμιο, και στη συνέχεια δημοπρατήθηκε σαν σκραπ». Ευτυχώς, διασώθηκε από τους νέους ιδιοκτήτες, οι οποίοι μετέτρεψαν τον πύργο ύψους 16 μέτρων στο ιστορικό χωριό Κασλ Εϊκρ σε κατοικία βιομηχανικού design. Στο ισόγειο δημιουργήθηκε μια σέρα που συνδέει το σπίτι με τη φύση που το περιβάλλει, και η δεξαμενή χρησιμοποιείται ως καθιστικό και τραπεζαρία ενώ ανάμεσά τους υπάρχουν δύο υπνοδωμάτια. Κόβοντας μια οριζόντια λωρίδα της δεξαμενής, οι αρχιτέκτονες δημιούργησαν παράθυρα, με πανοραμική θέα στο γύρω τοπίο. παραπάνω

Ενα ξύλινο περίβλημα στηρίζει τον πύργο, εμποδίζοντας τη μετατόπιση της οροφής σε ισχυρούς ανέμους, ενώ ένας πύργος –σκάλα δημιουργεί αερισμό όταν τα παράθυρα είναι κλειστά. Η μονάδα είναι ντυμένη με ανακυκλωμένα πάνελ αλουμινίου και πλαστικού και το κιγκλίδωμα του πύργου της σκάλας κατασκευάστηκε από τις χαλύβδινες ράβδους σύνδεσης που αφαιρέθηκαν από τη δεξαμενή.

Tai Kwun Centre for Heritage and Arts, Χονγκ Κονγκ (Herzog & de Meuron)

Το περιφραγμένο συγκρότημα στο εμπορικό κέντρο του Χονγκ Κονγκ, που χτίστηκε από τους Βρετανούς το 1841 όταν κατέλαβαν το νησί, και έφτιαξαν εκεί το Κεντρικό Αστυνομικό Τμήμα, το Κεντρικό Δικαστήριο και τη φυλακή Βικτώρια της αποικίας, είναι ένα από τα σημαντικότερα εναπομείναντα  ιστορικά μνημεία του Χονγκ Κονγκ. Το 2006 το συγκρότημα εκκενώθηκε αφήνοντας μια σειρά από ανοικτούς χώρους και μοναδικά κτίρια, μια σπάνια «αυλή» στη μέση μιας από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις του κόσμου. Τα κτίρια ήταν τόσο παλιά που δεν υπήρχαν αρχεία κατασκευής, και οι μηχανικοί έπρεπε να κάνουν μια έρευνα για να σχεδιάσουν μια κατάλληλη μέθοδο επισκευής και τη δημιουργία των δύο νέων κατασκευών, σε έναν χώρο, ο οποίος είναι πλέον πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο.

Public Space at Hospital campus, Βέλγιο (De Vylder Vinck Taillieu)

Για την αποκατάσταση του Ψυχιατρικού Κέντρου Caritas στα περίχωρα του Μέλε στην βελγική επαρχία της ανατολικής Φλάνδρας, οι αρχιτέκτονες De Vylder, Vinck, Taillieu (DVVT) υιοθέτησαν μια νέα προσέγγιση ως ένα «πάρκο με δωμάτια». Το αρχικό νοσοκομείο σχεδιάστηκε το 1908 σε στυλ πανεπιστημιούπολης, με κτίρια διάσπαρτα, που εξυπηρετούν τις διαφορετικές λειτουργίες της θεραπείας και της φροντίδας, αντί να είναι συγκεντρωμένες σε δωμάτια κατά μήκος των διαδρόμων σε ένα κεντρικό κτίριο. Σκόπιμα, το γραφείο DVVT αντιπαραβάλλει  προϋπάρχοντα στοιχεία με νέα, όπως χυτά περβάζια, διαφορετικά κουφώματα παραθύρων ή την εισαγωγή ενός χαρακτηριστικού ατσάλινου πλαισίου βαμμένου με πράσινο χρώμα, που συγκρατεί το κτίριο, τόσο κυριολεκτικά όσο και αισθητικά.

Η στρατηγική των αρχιτεκτόνων προβάλλει τα χαρακτηριστικά της ανοικτότητας και της εκ νέου ανακάλυψης που εκθειάζει η κλινική. Αποδεικνύει πως τίποτα δεν καταστρέφεται ανεπανόρθωτα, ότι η αλλαγή και η ανάπτυξη είναι δυνατές και δημιουργεί μια νέα αίσθηση σταθερότητας, παρά την έλλειψη προκαθορισμένου αποτελέσματος.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News