Μια πρωτιά για το Ζαγόρι και την Ελλάδα: Το κομμάτι αυτό της Ηπείρου είναι το πρώτο ελληνικό πολιτιστικό αγαθό που εγγράφεται στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO χωρίς να έχει χτιστεί κατά την αρχαιότητα ή τη βυζαντινή περίοδο, όπως τα υπόλοια 16.

Οι 46 μοναδικοί οικισμοί που αποτελούν το Ζαγόρι γίνονται το πρώτο ελληνικό αγαθό που εγγράφεται ως πολιτιστικό τοπίο, που σημαίνει ότι προστατεύεται αφενός ως πολιτισμικό αγαθό μοναδικής αξίας, αφετέρου ως πολύτιμο στοιχείο του ευρύτερου φυσικού περιβάλλοντος, που διατηρείται σχεδόν αλώβητο.

Προστατεύοντάς το, έτσι, ως πολιτιστικό αλλά και ως φυσικό αγαθό, αναδεικνύεται ότι έχει προκύψει από τη συνεργασία της φύσης και του ανθρώπου.

Η ιστορία της περιοχής του Ζαγορίου

Οι οικισμοί του Ζαγορίου, κτισμένοι με εξαιρετική παραδοσιακή αρχιτεκτονική, συνδέονται μεταξύ τους με ένα μοναδικό δίκτυο λιθόστρωτων μονοπατιών και γεφυριών, που διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική μορφή που έχουν τα μικρά και μεγάλα αρχοντικά, οι εκκλησίες με τις μοναδικές τοιχογραφίες τους αλλά και τα σχολεία στα οποία έχουν φοιτήσει γενιές Ζαγορησίων, διατηρείται από τον 18ο και τον 19ο αιώνα.

Την περίοδο εκείνη τα χωριά του Ζαγορίου άκμαζαν οικονομικά, ως αποτέλεσμα της κινητικότητας των κατοίκων τους, που άσκησαν το εμπόριο στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη και απέκτησαν την οικονομική δύναμη που τους επέτρεψε να επενδύσουν στον τόπο τους.

Ολα αυτά μέσα σε ένα εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον, σχεδόν ανέγγιχτο από τον χρόνο, με δάση, πλούσια βιοποικιλότητα, ποτάμια, λίμνες και εντυπωσιακούς γεωμορφολογικούς σχηματισμούς.

Η διαδικασία της υποψηφιότητας

Ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου πρόβαλε τη φυσιογνωμία της περιοχής του Ζαγορίου ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης. Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO αναγνώρισε την ιδιαίτερη αυτή φυσιογνωμία ως ένα εξαιρετικό πολιτιστικό τοπίο.

«Ο διεθνής Οργανισμός αναγνώρισε την εξέχουσα οικουμενική αξία της αρχιτεκτονικής των Ζαγοροχωρίων, ως ένα εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής» δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. «Αναγνώρισε την αυθεντικότητα και ακεραιότητα του αγαθού, συστατικά απαραίτητα προκειμένου να περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς».

Πολλά μέλη της Επιτροπής, βασιζόμενα στις εισηγήσεις τόσο του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου IUCN, όσο και των δικών τους εμπειρογνωμόνων, τόνισαν την ιδιαίτερη σημασία της βιοποικιλότητας του φυσικού περιβάλλοντος των Ζαγοροχωρίων και επαίνεσαν την Ελλάδα για το διαχειριστικό σχέδιο, που περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στον φάκελο υποψηφιότητας, και το οποίο προβλέπει ίση προστασία του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος.

Η σύσταση για πιθανή μελλοντική διεύρυνση των ορίων (boundaries) του εγεγγραμένου αγαθού, ώστε να περιλάβει μεγαλύτερο τμήμα του φυσικού τοπίου της βόρειας Πίνδου και να αναγνωριστεί έτσι και η βιοποικιλότητα της περιοχής ως παγκόσμιο αγαθό, αποτελεί ήδη μια αναγνώριση της μεγίστης σημασίας της.

Η όλη προσπάθεια προκειμένου να συγκροτηθεί ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου ξεκίνησε το 2014 και έτυχε της αμέριστης συμπαράστασης του τότε υπουργού Πολιτισμού, Κωνσταντίνου Τασούλα. Την περίοδο 2015-2019 η προετοιμασία του φακέλου διακόπηκε με αβελτηρία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Η εντολή επανεκκίνησης της διαδικασίας δόθηκε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη τον Σεπτέμβριο του 2019, σε ειδική εκδήλωση που έγινε στο Ζαγόρι.

Το εγχείρημα υπήρξε σύνθετο, καθώς για πρώτη φορά σε σύνταξη φακέλου υποψηφιότητας της χώρας μας έπρεπε να συνεργαστούν πολλές και διαφορετικές ειδικότητες, όπως αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, ιστορικοί, τοπογράφοι, περιβαλλοντολόγοι, βιολόγοι, δασολόγοι. Ο διάλογος με την τοπική κοινωνία και τους αρμόδιους τοπικούς φορείς ήταν συνεχής και παρά τις δυσκολίες στην άμεση επικοινωνία, ως συνέπεια της πανδημίας, επετεύχθη η υποβολή του φακέλου στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς έγκαιρα, τον Ιανουάριο του 2021.

Ακολούθησε η μακρά περίοδος αξιολόγησης του φακέλου από τα συμβουλευτικά όργανα της UNESCO και η επίσκεψη/αυτοψία των δύο πρώτων ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων τον Οκτώβριο του 2021. Η αξιολόγηση, όπως γίνεται πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, συνεχίστηκε με συνεχείς διαδικτυακές ή δια ζώσης επαφές των αρμόδιων στελεχών του υπουργείου Πολιτισμού με εμπειρογνώμονες των συμβουλευτικών οργάνων της UNESCO, με τη υποβολή των απαραίτητων διευκρινίσεων και των συμπληρωματικών στοιχείων που ζητήθηκαν.

Η οριστική κρίση και η εγγραφή του Ζαγορίου ως Zagori Cultural Landscape στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, έγινε στις 19 Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο της 45ης Συνόδου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, στο Ριάντ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News