«Σε 48 ώρες ταξίδι ήρθαμε στον Πειραιά, βγήκαμε στον Αγιο Γεώργη. Εκεί μείναμε δεκαεφτά μέρες ― έκοψαν τα μαλλιά στις γυναίκες. Μια κοπέλα ήταν αρραβωνιασμένη κι είχε μαλλιά, που έφταναν ως τα γόνατα. Την πήραν με τη βία για να της κόψουν τα μαλλιά. Εκείνη δεν ήθελε. Στο τέλος όμως της τα έκοψαν και την άλλη μέρα πέθανε. Εκεί πέθαιναν σαράντα πενήντα την ημέρα».

Αυτή είναι η μαρτυρία της Αθανασίας Ναβράζογλου που ήρθε στον Πειραιά από το χωριό Τσατ της Καισαρείας μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Η φωτογραφία της μαζί με τη μαρτυρία είναι κολλημένα σε έναν καθρέφτη στο ύψος του βλέμματος του επισκέπτη της έκθεσης «Ιστορίες Επιβίωσης – Μικρασιάτες πρόσφυγες και εργασία στις νέες πατρίδες» (σε γενική επιμέλεια της Μ. Καμηλάκη και επιμέλεια των Μ. Βλασσοπούλου & Α. Καραπάνου, με την επιστημονική συνδρομή των Ν. Ανδριώτη, Ευ. Αχλάδη, Ευ. Καραμανέ, Γ. Καραχρήστου, Π. Ποτηρόπουλου & Σ. Ριζά) που εγκαινιάστηκε χθες από τον Πρόεδρο της Βουλής, Κωνσταντίνο Τασούλα, στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο όπου στεγάζεται η Βιβλιοθήκη της Βουλής.

Ο Πρόεδρος της Βουλής έκανε μια ιστορική αναδρομή στην περίοδο από τη Μικρασιατική Καταστροφή ως τις αρχές του 1950, όταν δηλαδή ολοκληρώθηκε ουσιαστικά, πέρα από τυπικά, το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων, το οποίο αποτελεί «το μεγαλύτερο ειρηνικό επίτευγμα του Ελληνικού κράτους». 

Στην έκθεση η ενσωμάτωση προσεγγίζεται κυρίως από την οπτική της εργασίας των προσφύγων και αριθμεί πάνω από 300 εμπράγματα και ψηφιακά τεκμήρια τα οποία ζωντανεύουν και απτοποιούν μια από τις σημαντικότερες διεργασίες του νεοελληνικού κράτους σε συνεργασία με 45 δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. «Μέσα από αυτά τα εκθέματα αντιλαμβανόμεθα τη δεύτερη κοτυλονήδα του δικοτυλήδοτου έθνους στις δύο πλευρές του Αιγαίου», είπε χαρακτηριστικά ο κ.Τασούλας. «Αντιλαμβανόμενοι τη μικρασιατική Ελλάδα και τη μικρασιατική συνείδηση, αντιλαμβανόμεθα καλύτερα τον ίδιο μας τον εαυτό».

Η έκθεση χωρίζεται σε δύο κύρια μέρη. «Στο εισαγωγικό κομμάτι της έκθεσης θα αντικρύσετε στις φωτογραφίες πρόσφυγες να σας κοιτούν κατάματα, μέσα από ένα πλέγμα από καθρέφτες στους οποίους θα δείτε τον εαυτό σας ανάμεσά του. Θα διαβάσετε μαρτυρίες καταθέσεις ψυχής, θραυσματικές όπως η μνήμη του τραύματος, οι οποίες διατρέχουν ολόκληρη την έκθεση σηματοδοτώντας μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση που εστιάζει στις ανάγκες στα εμπόδια και στις ελπίδες ανθρώπων που αναγκάστηκαν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους στους τόπους υποδοχής», εξήγησε η Διευθύντρια της Βιβλιοθήκης της Βουλής Μαρία Καμηλάκη. 

Παράλληλα σκιαγραφείται το ιστορικό πλαίσιο με ένα χρονικό και πολλά τεκμήρια αλλά και παρατίθενται θεσμικές παρεμβάσεις όπως νομοθετικά διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις, αλλά και διαβατήρια, πιστοποιητικά και άλλα έγγραφα. «Το εκθεσιακό αφήγημα υιοθετεί διαρκώς τη διττή αυτή οπτική» είπε χαρακτηριστικά η κυρία Καμηλάκη, «αφενός των προσφύγων και αφετέρου της επίσημης ιστορίας του ελληνικού κράτους που κλήθηκε να διαχειριστεί τη μαζική έλευση των προσφυγικών ροών σε εξαιρετικά πιεστικές συνθήκες και υπό το βάρος μιας εθνικής καταστροφής».

Το δεύτερο μέρος της έκθεσης χωρίζεται σε τέσσερις κύριες θεματικές ενότητες  οι οποίες «συνθέτουν το σημασιολογικό σύμπαν της εργασιακής καθημερινότητας των προσφύγων και υποστασιοποιούνται μέσα από συγκεκριμένους εργασιακούς κλάδους». Αντικείμενα καθημερινής χρήσης, εργαλεία, έγγραφα και πολλά αλλά αντικείμενα δημιουργούν το μωσαϊκό της σταδιακής επαγγελματικής ένταξης των Μικρασιατών προσφύγων στην Ελλάδα.

Συνέχιση-προσαρμογή-καινοτομία

Σε αυτήν περιλαμβάνονται δραστηριότητες όπως η υφαντουργία, η ταπητουργία και η κεραμική, τα επαγγέλματα δηλαδή που συνέχισαν να ασκούν οι πρόσφυγες στους τόπους υποδοχής τους όπως στις γενέτειρές τους. 

Μετασχηματισμός-εκσυγχρονισμός-ανάπτυξη 

Η δεύτερη ενότητα αφορά τις εξελίξεις που ενεργοποίησε η μαζική έλευση προσφύγων, ιδιαίτερα στον πρωτογενή τομέα, με την κατασκευή έργων κοινής ωφελείας οι οποίες οδήγησαν στον δραστικό εκσυγχρονισμό της αγροτικής παραγωγής όλης της χώρας.

Αλλαγή-κινητικότητα-πολυσυλλεκτικότητα

Η ενότητα αυτή αφορά το συχνό φαινόμενο οι πρόσφυγες να αλλάζουν πολλά επαγγέλματα και τη συμβολή των παιδιών και κυρίως των γυναικών στην εργασία, οι οποίες εργάστηκαν είτε στον αγροτικό τομέα είτε στις αστικές περιοχές ως βιομηχανικές εργάτριες, υπάλληλοι, αυτοαπασχολούμενες (κεντήστρες, υφάντρες, μοδίστρες κ.τ.ό.) ή και υπηρέτριες.

Επιβίωση-ενσωμάτωση-πρόοδος

Η τελευταία ενότητα της έκθεσης εστιάζει στην κοινωνικο-οικονομική ένταξη των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία και στον εμπλουτισμό του νεοελληνικού πολιτισμού, σε τομείς όπως η λαϊκή τέχνη, η λογοτεχνία, η επιστήμη και η μουσική. 

Παράλληλα με αυτή την έκθεση εγκαινιάστηκαν και δύο δορυφορικές εκθέσεις που αφορούν τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η πρώτη, «Πρόσφυγες: 1922+ επιβίωση-ενσωμάτωση» (επιμέλεια: Α. Τσαμκόσογλου & Μιρέλλα Κασιμάτη) είναι μια έκθεση σύγχρονης τέχνης η οποία μεταφέρει τον επισκέπτη στο επίπεδο της πρόσληψης: είκοσι επτά καλλιτέχνες, πρόσφυγες οι περισσότεροι, δεύτερης και τρίτης γενιάς, καταγράφουν τις δικές τους μικροϊστορίες για το 1922, δίνοντας μια εικαστική ανάγνωση του αγώνα της επιβίωσης των προσφύγων.

Για τη δεύτερη δορυφορική έκθεση «Το 1922 στον Τύπο» (σε επιμέλεια Ε. Αντωναράκου και Ε. Δρούλια) αξιοποιούνται τεκμήρια από τη συλλογή ημερήσιου και περιοδικού τύπου της Βιβλιοθήκης της Βουλής, παρουσιάζοντας επιλεγμένα φύλλα από τον Μικρασιατικό Τύπο της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, τον ελλαδικό, τον ομογενειακό (κυρίως των ΗΠΑ και της Αιγύπτου) και τον αλλόφωνο.

Στον πρόλογο της εκδήλωσης, ο γενικός διευθυντής Ηλεκτρονικής Διοίκησης, Βιβλιοθήκης και Εκδόσεων της Βουλής Γιώργος Αγγελόπουλος εξήρε το γεγονός ότι για πρώτη φορά για μια τέτοια εκδήλωση εργάστηκαν και συνεργάστηκαν τόσοι πολλοί άνθρωποι και οργανισμοί καθώς και επισήμανε ότι το αποτέλεσμα αυτού του τρίπτυχου των εκθέσεων ενισχύει περαιτέρω το άνοιγμα στο ευρύ κοινό του εμβληματικού κτηρίου του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου, το οποίο από το 2000 ανήκει εξ ολοκλήρου στη Βουλή των Ελλήνων, φιλοξενώντας μεταξύ άλλων πολιτιστικές, επιμορφωτικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες υψηλού επιπέδου.

Τα εγκαίνια τίμησαν με την παρουσία τους η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, ο πρώην πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Απόστολος Κακλαμάνης, η πρόεδρος της Επιτροπής της Βιβλιοθήκης της Βουλής, Αννα Μάνη-Παπαδημητρίου, ο γενικός γραμματέας της Βουλής Γεώργιος Μυλωνάκης, ο ειδικός γραμματέας Βασίλειος Μπαγιώκος, βουλευτές και εκπρόσωποι των πολυάριθμων φορέων που συνεισέφεραν πολύτιμα εκθέματα και πλήθος κόσμου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News