«Πολύ καλά προστατευμένο» και «εξαιρετικό» χαρακτήρισε σε έκθεσή του το Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το μνημείο της Ακρόπολης, το οποίο είναι ενταγμένο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από το 1987.

Τα πορίσματα που συμπεριλαμβάνονται στο 70σέλιδο έγγραφο προέκυψαν μετά από αυτοψία που έκανε στο διάστημα 27-29 Απριλίου 2022 μια Μικτή Συμβουλευτική Αποστολή (Joint Advisory Mission) αποτελούμενη από δύο εκπροσώπους του διεθνούς ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών) και ενός εκπροσώπου του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. 

Οι εμπειρογνώμονες, πέρα από την επιτόπια παρατήρηση που έκαναν στον Βράχο της Ακρόπολης, συζήτησαν με τις αρμόδιες υπηρεσίες για την προστασία και τη διαχείριση του μνημείου, εξέτασαν μια εκτενή βιβλιογραφία και αρθρογραφία για την ιστορία των αναστηλώσεων και τις διαδικασίες για την προστασία και διαχείριση του αρχαιολογικού χώρου, καθώς και για τις μελέτες που υλοποιήθηκαν ή είναι σε εξέλιξη επί των μνημείων της Ακρόπολης.

Συναντήθηκαν, ακόμα, με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών (όπως η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία Ελλάδος, ο Σύλλογος Ελλήνων Παραολυμπιονικών, το Ελληνικό Τμήμα του ICOMOS κ.ά.), καθώς και με επαγγελματίες του τουρισμού, με τους οποίους αναπτύχθηκε συζήτηση κυρίως για ζητήματα πρόσβασης και λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου.

Συχνά στη διάρκεια της επίσκεψης η Αποστολή εντυπωσιάστηκε από τη σχολαστικότητα, τον ζήλο και την εξαιρετικά υψηλής ποιότητας εργασία, με περισσή προσοχή στη λεπτομέρεια, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ. 

Η Αποστολή καταλήγει ότι πολλές από τις πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ακρόπολη θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρότυπα για προσπάθειες συντήρησης κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο. Τέτοιες είναι η ύψιστη ακαδημαϊκή έρευνα που έχει γίνει στην Ακρόπολη, με την επιστήμη της Αρχαιολογίας να συνυφαίνονται στενά με σύγχρονες αρχαιολογικές τεχνικές και υποδειγματικές πρωτοποριακές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιοποίησης. 

Θετικά σχόλια αλλά και περιθώρια βελτίωσης των παρεμβάσεων του ΥΠΠΟΑ

Την περίοδο που οι τρεις εκπρόσωποι επισκέφθηκαν την Αθήνα είχε φουντώσει ο δημόσιος διάλογος σχετικά με μια σειρά παρεμβάσεων που έκανε το ΥΠΠΟΑ στον Ιερό Βράχο υπό την επιστημονική εποπτεία του ακαδημαϊκού και προέδρου της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως, Μανόλη Κορρέ. Την πιο αιχμηρή κριτική είχε δεχτεί, τόσο από εγχώριους επιστημονικούς φορείς όσο και από τον διεθνή Τύπο, η «τσιμεντοποίηση» του μνημείου, η διαπλάτυνση δηλαδή των διαδρομών με σκυρόδεμα, η οποία έγινε χωρίς διαβούλευση και προκάλεσε ερωτήματα σχετικά με πλημμυρικά φαινόμενα στο μνημείο.

Παρ’ όλα αυτά, οι εμπειρογνώμονες δεν θεώρησαν ότι το επίμαχο έργο έχει «αρνητική επίπτωση στην Εξέχουσα Οικουμενική Αξία (Outstanding Universal Value-OUV) της Ακρόπολης». Το μνημείο προστατεύεται επαρκώς, καθώς η επίστρωση φέρει προστασία και δεν έρχεται σε απευθείας επαφή με την επιφάνεια του βράχου.

Οσον αφορά στη διεύρυνση του πλάτους των διαδρόμων, αυτό θεωρήθηκε χρήσιμο, καθώς ανταποκρίνεται στον αυξημένο όγκο των επισκεπτών, διευκολύνει την κίνηση αμαξιδίων και επιτρέπει τη μεταφορά υλικών δομής και οχημάτων (για τη μεταφορά βαρέων μαρμάρινων όγκων).

Αντίστοιχα πορίσματα λήφθηκαν και για τον νέο ανελκυστήρα, ο οποίος «διευκολύνει εξαιρετικά άτομα με αμαξίδια, αλλά και ηλικιωμένους, εγκύους και μικρά παιδιά σε καροτσάκια», καθώς και για τον λευκό LED φωτισμό, ο οποίος –αν και κατακρίθηκε για το «ψυχρό» φως του– «συμβάλλει στην άρθρωση και βελτίωση της αναγνωσιμότητα της μορφής της [Ακρόπολης] και τη νύχτα», σύμφωνα με τους εμπειρογνώμωνες.

Συνολικά, οι παρεμβάσεις πετυχαίνουν τη φυσική προσβασιμότητα για πολλές κατηγορίες επισκεπτών, συμπεριλαμβανομένων των ΑμεΑ, και φαίνονται καθολικά αναστρέψιμες, μια αρχή που πρέπει να διέπει κάθε παρέμβαση που γίνεται σε μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει περιθώριο βελτίωσης, καθώς δεν έλειψαν και οι συστάσεις σχετικά με τις παρεμβάσεις του υπουργείου.

Μπορεί οι τσιμεντένιες οδοί να διευκολύνουν και να μην έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο μνημείο, δεν παύουν όμως να μοιάζουν ξένες προς τον Βράχο. Οπως σημειώνει η έκθεση, «η εμφάνιση (υφή, χρώμα) του υλικού επίστρωσης και το πλάτος των διαδρομών θα μπορούσαν να είχαν σχεδιαστεί έτσι ώστε να προσαρμόζονται καλύτερα στο περιβάλλον της Ακρόπολης». Παρατήρηση έγινε ακόμα για το σύστημα αποστράγγισης, το οποίο όμως έχει διορθωθεί ήδη από τον Φεβρουάριο του 2022.

Επιπλέον, μπορεί τα φώτα που σχεδίασε η Ελευθερία Ντεκώ να βοηθούν στην ανάδειξη του μνημείου τη νύχτα, όμως «στη διάρκεια της ημέρας η θέση του φωτιστικού εξοπλισμού εντός του χώρου της Ακρόπολης παρουσιάζει στους επισκέπτες μια σειρά από μεταλλικά κουτιά λαμπτήρων και καλώδια. Ο σχεδιασμός των φωτιστικών εγκαταστάσεων πρέπει να ενσωματωθεί στην αρχιτεκτονική και στο τοπίο, ώστε να καταστεί πιο διακριτικός κατά τη διάρκεια της ημέρας» σχολιάζεται στην έκθεση (το συγκεκριμένο θέμα έχει διευθετηθεί, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ).

Το ζήτημα της Δυτικής Πρόσβασης

Η έκθεση κάνει αναφορά και στο προτεινόμενο έργο της ανάπλασης της Δυτικής Πρόσβασης. Ο σκοπός της πρότασης του υπουργείου για την αποκατάσταση της ανάβασης προς την Ακρόπολη στο σύνολό της ή σε ικανό για τη χρήση της μέρος, είναι διττός.

Αφενός, έχει να κάνει με την τεκμηρίωση, αφορά δηλαδή στην ορθή πρόσληψη της μορφής των μνημείων, των εδαφικών διαμορφώσεων και των λειτουργικών χαρακτηριστικών των αρχαίων μνημείων από τους επισκέπτες. Αφετέρου, είναι λειτουργικός, καθώς μια τέτοια παρέμβαση βοηθά στην αντιμετώπιση του ζητήματος της πρόσβασης του τεράστιου όγκου επισκεπτών της Ακρόπολης και στη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής τους.

Η έκθεση τονίζει ότι ότι δεν έχει κανένα λόγο να αμφιβάλλει για την αρχαιολογική και ιστορική ακρίβεια και εγκυρότητα της προτεινόμενης παρέμβασης στο στάδιο που βρίσκεται. Στα επόμενα στάδια υλοποίησής της, όμως, «θα πρέπει να διευκρινιστεί ο τρόπος με τον οποίο η επέμβαση θα διατηρήσει και θα εγγυηθεί την αυθεντικότητα του μνημείου, η ιστορική αξία του οποίου δεν βρίσκεται μόνο στην εμφάνισή του, αλλά και στην ακεραιότητα όλων των στοιχείων του και των ιστορικών του διαστρωματώσεων».

Ανάγκη για διαχειριστικό σχέδιο

Χωρίς η έλλειψή του να επηρεάζει την Εξέχουσα Οικουμενική Αξία της Ακρόπολης, η UNESCO έκανε σύσταση για τη δημιουργία ενός ευρύτερου διαχειριστικού σχεδίου, στη σύλληψη και την εφαρμογή του οποίου, σύμφωνα με τη Χάρτα του Διεθνούς Πολιτιστικού Τουρισμού του ICOMOS, θα πρέπει να εμπλακούν και κοινωνικοί φορείς, ειδικά οι επαγγελματίες του τουρισμού.

Τονίζεται ότι σημαντικός της άξονας θα πρέπει να είναι η διαχείριση των τουριστικών ροών, δηλαδή η καλύτερη κατανομή τους κατά τις ώρες λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου, αλλά και η δημιουργία υποδομών εντός και πέριξ του μνημείου, όπως πρόνοια για χώρους στάθμευσης, ασφάλεια, σχέδια καταστροφών και εκκένωσης, ύδρευση, αποχέτευση και σύνδεση του μνημείου με άλλους αρχαιολογικούς χώρους.

Ακόμα, ένα τέτοιο σχέδιο θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει έναν πληρέστερο ορισμό του όρου «προσβασιμότητα» στον οποίος θα εμπεριέχονται η «ανάπτυξη υπηρεσιών εκπαίδευσης των υπαλλήλων, εφαρμογές και άλλων φυσικών ή ψηφιακών εργαλείων που θα μπορούσαν να επιτρέψουν πλήρως σε ΑμεΑ την πρόσβαση και απόλαυση του Χώρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ακρόπολης».

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ, το συνολικό διαχειριστικό σχέδιο του χώρου βρίσκεται σε διαδικασία υλοποίησης,  συμπεριλαμβάνει σχέδιο περιορισμού κινδύνων και αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2023.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News