Τον Φεβρουάριο του 1888, ο διάσημος ολλανδός ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Βίνσεντ βαν Γκογκ άφησε πίσω του τις ακολασίες του Παρισιού για την πόλη Αρλ, στη νότια Γαλλία, όπου ήλπιζε να βρει παρηγοριά μακριά από τους ψυχικούς και σωματικούς του δαίμονες.

Τα οφέλη για την υγεία του καλλιτέχνη από τους 12 μήνες που πέρασε στην Προβηγκία ήταν περιορισμένα – η παραμονή του έληξε όταν εισήχθη σε ψυχιατρικό άσυλο, λίγους μήνες μετά τον αυτοακρωτηριασμό του αυτιού του με ξυράφι. Ωστόσο από καλλιτεχνική άποψη η παραμονή του στην Αρλ υπήρξε γόνιμη. Δημιούργησε περίπου 200 πίνακες εκεί, πολλοί από τους οποίους θεωρούνται αριστουργήματα.

Ανάμεσά τους και η «Εναστρη Νύχτα Πάνω από τον Ροδανό». Το έργο, που συχνά χαρακτηρίζεται ως «κοσμικό ποίημα», επιστρέφει τώρα στην πόλη της Προβηγκίας για πρώτη φορά μετά τη δημιουργία του, για τις ανάγκες μιας έκθεσης με τίτλο «Ο Βαν Γκογκ και τα Αστρα».

«Είναι ένας εμβληματικός πίνακας στην ιστορία της τέχνης, και τον βλέπουμε μόλις λίγα μέτρα από εκεί όπου ζωγραφίστηκε» λέει στους Times του Λονδίνου η Μπις Κουριγκέ, συνεπιμελήτρια της έκθεσης, που πραγματοποιείται για τον εορτασμό της δέκατης επετείου του Ιδρύματος Βίνσεντ Βαν Γκογκ στην Αρλ. Ο πίνακας έχει αναπαραχθεί χιλιάδες φορές, αλλά «όταν βλέπεις τον αυθεντικό μπροστά σου, αισθάνεσαι δέος» εξηγεί η Κουριγκέ.

Το έργο συνήθως κρέμεται στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού. Η επιμελήτρια της έκθεσης λέει στους Times ότι προσπαθούσε να πείσει τους υπεύθυνους του μουσείου να της τον δανείσουν επί οκτώ χρόνια, αλλά συναντούσε αντιδράσεις. Της έλεγαν διάφορες δικαιολογίες, όπως ότι η μεταφορά είναι μια δύσκολη διαδικασία, που χρειάζεται τουλάχιστον μια τριετία για να οργανωθεί.

Η 150η επέτειος της έκθεσης του 1874 που καθιέρωσε τον ιμπρεσιονισμό στο Παρίσι προσέφερε στην επιμελήτρια μια ιδανική ευκαιρία. Με το Μουσείο Ορσέ να εορτάζει την περίσταση δανείζοντας 178 έργα του σε επαρχιακά μουσεία, η Αρλ εξασφάλισε επιτέλους την επιστροφή του αριστουργήματος του Βαν Γκογκ – τουλάχιστον για όσο θα διαρκεί η έκθεση.

Η Κουριγκέ και ο συνεπιμελητής της, Ζαν ντε Λουαζί, ενέταξαν τον πίνακα στο πλαίσιο της γοητείας που ασκούσε τον 19ο αιώνα η αστρονομία στην τέχνη, τη λογοτεχνία και την επιστήμη. Ο Βαν Γκογκ μπορεί να έγραψε ιστορία με τους πίνακές του με ηλιοτρόπια –μια σειρά των οποίων δημιούργησε στην Αρλ– αλλά πέρναγε επίσης μεγάλο μέρος του χρόνου του κοιτάζοντας τα αστέρια.

Οι επιμελητές λένε στους Times ότι θέλουν να δείξουν την επιρροή που είχαν στον Βαν Γκογκ οι αστρονομικές ονειροπολήσεις καλλιτεχνών όπως ο γάλλος συγγραφέας, Βίκτορ Ουγκώ, και ο επίσης γάλος τοπιογράφος Καμίλ Κορό. Η έκθεση δείχνει επίσης πώς οι νυχτερινές σκηνές του Βαν Γκογκ επηρέασαν καλλιτέχνες που τον ακολούθησαν – όλοι τους με το ίδιο πάθος για τα αστέρια.

Περιλαμβάνει πίνακες όπως η «Εναστρη Νύχτα» του ελβετού μάστερ Αουγκούστο Τζιακομέτι, που ζωγραφίστηκε το 1917, και τον «Ανεμο του Ταξιδιού», του γάλλου πρωτοπόρου της περφόρμανς αρτ του 20ου αιώνα, Ιβ Κλάιν – ο οποίος «συνέχισε το έργο του Βαν Γκογκ», σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ντε Λουαζί στους Times. Ο συνεπιμελητής της έκθεσης την περιγράφει ως «ένα ταξίδι προς το άπειρο».

Για τον ολλανδό μάστερ, πάντως, ήταν ένα ταξίδι προς το ψυχιατρείο του κοντινού Σαν Ρεμί της Προβηγκίας το 1889. Λίγους μήνες νωρίτερα ο Βαν Γκογκ, ο οποίος υπέφερε για πολύ καιρό από ψυχωτικά προβλήματα και αυταπάτες, είχε έναν καβγά με τον γάλλο ιμπρεσιονιστή συνάδελφό του, Πολ Γκογκέν. Το ίδιο βράδυ έκοψε το αυτί του, δίνοντάς το σε μια 17χρονη καθαρίστρια του οίκου ανοχής στον οποίο σύχναζε.

Ενα χρόνο μετά τον εγκλεισμό του στην ψυχιατρική κλινική, το 1890, ο ζωγράφος μετακόμισε στο Οβέρ-Σιρ-Ουάζ, στα βόρεια του Παρισιού, όπου βρέθηκε νεκρός από σφαίρα στο στήθος. Οι ειδικοί μελετητές της ζωής και της καριέρας του πιστεύουν ότι αυτοπυροβολήθηκε, βάζοντας έτσι τέλος στη ζωή του.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News