Το κιτς, λένε, δεν εντοπίζεται εύκολα, δεν ξεχωρίζει πλέον. Βρίσκεται παντού. Αλλά ο δήμαρχος της Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, το συγκέντρωσε σε μία αίθουσα έκθεσης με έντονους πράσινους τοίχους. Να το «κιτς»! Να όλα αυτά τα αναμνηστικά σουβενίρ που χαζεύεις σε ελληνικά νησιά, σε ξένες πόλεις, σε αεροδρόμια, τουριστικά μαγαζιά και ποτέ δεν μπορείς να φανταστείς στο ράφι του σπιτιού σου -το σκέφτεσαι όμως.

Να τα πορτρέτα πολιτικών αρχηγών τυπωμένα σε κούπες, τα πορσελάνινα ζωάκια, τα αστραφτερά λυχνάρια, οι διακοσμημενες γυάλινες φιάλες ποτών, οι μικροί βούδες, οι μεγάλοι τσολιάδες, οι πολύχρωμες γκέισες. Να φιγούρες σε πόζες που δεν έχεις συνηθίσει, η Αφροδίτη της Μήλου με γυαλιά ηλίου, η Νίκη της Σαμοθράκης με κόκκινες κηλίδες. «Μα τι σκεφτόταν όταν το αγόρασε αυτό;», αναρωτιόνταν -βγάζοντας φωτογραφίες- οι επισκέπτες της έκθεσης στην αθηναική γκαλερί a.antonopoulou.art στου Ψυρρή. Αηδιασμένοι; Οχι, χαμογελούσαν!

Στην πραγματικότητα αυτό ήθελε ο συλλέκτης, παρουσιάζοντας το «Χάος των αναμνήσεων. Αφηγήσεις από τη συλλογή με τα κιτς αντικείμενα του Γιάννη Μπουτάρη». Να το διασκεδάσουν. Κι όμως, ο ίδιος ξαφνιάστηκε με το αποτέλεσμα. «Βγήκε ωραίο! Δεν το περίμενα!», είπε στο Protagon. Πρώτη φορά, μαζί με εμάς, έβλεπε τις αναμνήσεις του και τα προσωπικά του αντικείμενα -αυτά που έχει αποθηκευμένα σε κούτες, τοποθετημένα διάσπαρτα σε επιφάνειες και γωνίες του σπιτιού του ή άτακτα εκτεθειμένα σε βιτρίνες στο κτήμα Κυρ-Γιάννης στο Γιαννακοχώρι Ημαθίας– ξαφνικά εκτεθειμένα σε κατηγορίες. 

Ο κ. Μπουτάρης συλλέγει από τη δεκαετία του 1980 αναμνηστικά, «μπούρδες», αστεία, προκλητικά αντικείμενα για να τα απλώνει στον χώρο του «φύρδην μίγδην». Αλλά η επιμελήτρια της έκθεσης, Αγγελική Αντωνοπούλου, παρουσίασε περίπου 500 από τα 2.000 αντικείμενα της συλλογής σε αφηγηματικές ενότητες.

«Δώσε τσόντα στον λαό», γράφει σημείωση στην κατηγορία με τις φιγούρες ηρωίδων του Μίλο Μανάρα. Δίπλα ακριβώς βρίσκεται η κατηγορία του σοσιαλισμού, «Ο (επίχρυσος) Λένιν νουθετεί τη φάρμα των (πλαστικών ή πορσελάνινων) ζώων του Τζ. Οργουελ». Βλέπεις «τον γύρο του κόσμου σε 86 τοπόσημα», εικόνες και αγαλματίδια της χριστιανικής θρησκείας, παπάδες με στέκες μπιλιάρδου, ζάρια και μπουζούκι («Παπά ξύρισε τα γένια και κάνε κόμμα αγόρι μου»), πιάτα ζωγραφισμένα με ινδουιστικά σχέδια, και βέβαια, «Εμπρηστικαί τέχναι», δηλαδή ευφάνταστους αναπτήρες. Γυρνάς το τραπέζι γύρω γύρω και αισθάνεσαι ότι παρακολουθείς ένα τσίρκο με μικρές εκπλήξεις. Περιμένεις με αγωνία να δεις τι θα είναι το επόμενο μπιχλιμπίδι.

Δεν μπορείς να μην χαμογελάσεις όταν το μάτι ξαφνικά πέσει σε έναν σάτυρο που λειτουργεί ως μπουκάλι για ρακή ή στον κόκκινο φτερωτό ρινόκερο (μα που τον βρήκε;) με τη μουσούδα του στον πισινό μίας λευκής πορσελάνινης στεμμένης αρκούδας. Ο μικρός μπρούτζινος Ατλας γράφει «Η διοικητική μεταρρύθμιση», την ώρα που τα πλαστικά και πορσελάνινα ζώα παρατατεγμένα σε ουρά πορεύονται προς την Κιβωτό του Νώε «ενώ οι ένοπλες δυνάμεις (μία πράσινη ναυαρχίδα) επιτηρούν την ομαλή διεξαγωγή της επιχείρησης». Ο σαρκασμός στο μεγαλείο του. 

Ο ίδιος ο συλλέκτης (δήμαρχος και επιχειρηματίας) βλέπει ότι «όλα είναι ίδια, φτιαγμένα από ευτελή υλικά, κι όμως βρίσκονται στα όρια του όμορφου». Μας υπενθυμίζει ότι «η ασχήμια είναι η άλλη όψη της ομορφιάς» κι όταν τη βλέπεις έτσι διευρύνεις την αισθητική σου, υπερβαίνεις τα όρια του καλαίσθητου. Οπως γράφει ο ιστορικός Τέχνης, Χριστόφορος Μαρίνος, στον κατάλογο της έκθεσης, παραπέμποντας στο βιβλίο «Οι κουλτούρες του συλλέγειν» (1994) των Τζον Ελσνερ και Ρότζερ Κάρντιναλ, «το πιο ενδιαφέρον όνειρο είναι να αντισταθείς στα κριτήρια που ενσταλάζονται από τη γενιά και την τάξη σου, και να συλλέγεις ενάντια στα κοινωνικά πρότυπα – να ξεφύγεις από τα καλούπια».

Ως αντισυμβατική προσωπικότητα που είναι ο ίδιος ο κ. Μπουτάρης, θεωρεί ότι όσοι μπορούν να υπερασπιστούν το ευτελές αντικείμενο είναι άνθρωποι που δεν έχουν ανάγκη να παριστάνουν κάτι. «Το θέμα είναι να έχεις άποψη». Αυτό το μήνυμα ήθελε να περάσει στους επισκέπτες της έκθεσης με τις αναμνήσεις του; «Οχι, τι με νοιάζει. Εγώ θέλω απλώς να το διασκεδάσουν». 

ΥΓ. Τα εγκαίνια της έκθεσης πραγματοποιήθηκαν την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου στη γκαλερί a.antonopoulou.art στου Ψυρρή. Την έκθεση, η οποία θα διαρκέσει έως τις 29 Οκτωβρίου, συνοδεύει δίγλωσσος κατάλογος με κείμενο του ιστορικού Τέχνης Χριστόφορου Μαρίνου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News