Εδώ και δεκαετίες ένας από τους βασικούς κανόνες που ισχύουν στις οικονομίες του δυτικού κόσμου λέει ότι όσο βελτιώνονται οι δείκτες ανάπτυξης τόσο αυξάνεται η απασχόληση. Φαίνεται όμως ότι έφτασε η ώρα που το δόγμα αρχίζει να καταρρέει. Υπεύθυνη είναι η τεχνολογική επανάσταση που βιώνουμε, αλλά συνήθως δεν συνειδητοποιούμε και κυρίως δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις συνέπειες. Λίγοι αντιλήφθηκαν ότι η μεγάλη οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, που στοίχισε εκατομμύρια θέσεις εργασίας, «έκρυψε» τις επιπτώσεις της ρομποτικής επανάστασης. Αλλά πλέον καθώς οι οικονομίες ξεφεύγουν από τη μακροχρόνια ύφεση γίνεται αντιληπτό ότι η εν εξελίξει ταχύτατη μηχανοποίηση εξακολουθεί να «τρώει» θέσεις εργασίας.

Μια απόδειξη έφτασε την Τετάρτη από τη Γερμανία, μια χώρα που βγαίνει «καλπάζοντας» από την κρίση. Η Deutsche Bank ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να καταργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας οι οποίες θα καλυφθούν από υπολογιστές. Ο Τζον Κράιαν, διευθύνων σύμβουλος της γερμανικής τράπεζας δήλωσε στους Financial Times: «βασιζόμαστε υπερβολικά στη προσωπική εργασία, κάτι που μας καθιστά ανεπαρκείς. Είναι πολλά αυτά που μπορούμε να μάθουμε από τις μηχανές και έχουμε μεγάλο περιθώριο μηχανοποίησης». Ιδού λοιπόν η απειλή διά στόματος Κράιαν: «Σήμερα προσφέρουμε εργασία σε 97.000 άτομα όταν οι περισσότεροι από τους ανταγωνιστές μας έχουν τους μισούς υπαλλήλους». Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες ο Κράιαν είχε υποσχεθεί στα συνδικάτα ότι μετά τις 9.000 απολύσεις του 2015 δεν θα ζητούσε άλλες θυσίες τουλάχιστον ως το 2021.

Για ειρωνεία της τύχης λίγες ώρες πριν από τις δηλώσεις του Κράιαν, οι πέντε σοφοί που αποτελούν το οικονομικό συμβούλιο της γερμανικής κυβέρνησης είχαν «διορθώσει» προς τα επάνω τις εκτιμήσεις του Βερολίνου για το 2018, προβλέποντας ανάπτυξη 2% (αντί 1,4%). Τόσο καλά, που προειδοποίησαν για κίνδυνο «υπερθέρμανσης» της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης. Οι εκτιμήσεις τους δείχνουν ότι το πλεόνασμα της Γερμανίας το 2018 θα φτάσει το απίστευτο ποσό των 31,5 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Σύμφωνα λοιπόν με τον παλαιό κανόνα «ανάπτυξη ίσον θέσεις εργασίας» η Γερμανία θα έπρεπε να τρέχει ολοταχώς προς την εκπλήρωση της υπόσχεσης Μέρκελ για σχεδόν μηδενική ανεργία ως το τέλος της τετραετίας. Ομως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Και δεν είναι μόνο ο Κράιαν. Σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται η Repubblica o διευθύνων σύμβουλος της Siemens, Τζόε Κέζαρ πρόκειται να ανακοινώσει 6.000 απολύσεις. Θα έχει ενδιαφέρον να μάθουμε τους λόγους που θα επικαλεστεί ο Κέζαρ, καθώς ως τώρα μόνον ο Κράιαν υπήρξε κυνικά σαφής ως προς τις επιπτώσεις της μηχανοποίησης στις θέσεις εργασίας. Θα είναι επίσης ενδιαφέρουσα και η αντίδραση των συνδικάτων, που στη Γερμανία παραδοσιακά αποφεύγουν τις συγκρούσεις.

Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού η συζήτηση για τις επιπτώσεις της «ρομποτοποίησης» της εργασίας έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό. Ο πρώτος που αντιλήφθηκε ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης η απόσταση μεταξύ παραγωγικότητας και απασχόλησης μεγάλωνε ήταν ο Ερικ Μπριντζόφσον καθηγητής στη Sloan School του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (MIT). Καθ’ όλη τη διάρκεια των μεταπολεμικών ετών οι δύο δείκτες ήταν σε αρμονία: όποτε ανέβαινε ο δείκτης της απασχόλησης ανέβαινε και εκείνος της παραγωγικότητας. Αλλά μετά το 2000 η σχέση φάνηκε να διαταράσσεται λόγω της τεχνολογικής προόδου. Ετσι ενώ η παραγωγικότητα συνέχισε να αυξάνεται, η απασχόληση παρέμενε στάσιμη. Και από το 2011 το χάσμα έγινε άβυσσος.

Οι κίνδυνοι σύμφωνα με τον Μπριντζόφσον είναι ξεκάθαροι: ο πρώτος είναι η στασιμότητα των εισοδημάτων, αυτό δηλαδή που συμβαίνει τώρα. Οι κεντρικοί τραπεζίτες με πρώτο τον Μάριο Ντράγκι ανησυχούν για τον χαμηλό πληθωρισμό καθώς βλέπουν ότι η αιτία βρίσκεται στο ότι οι μισθοί παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα παρά την οικονομική βελτίωση. Ο δεύτερος κίνδυνος αφορά περαιτέρω αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Η οικονομία αναπτύσσεται, αλλά τα οφέλη διαμοιράζονται σε μία όλο και πιο μικρή ομάδα «εκλεκτών». Πρόκειται με λίγα λόγια για μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια των δυτικών κοινωνιών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News