Μπορείς ακόμη και να στοιχηματίσεις γι’ αυτό. Σε ποια γωνία θα εμφανιστεί ο επόμενος. Με πλήρη σκωτσέζικη περιβολή, το κιλτ (φούστα;) με το καρό του κλαν του, της οικογένειας ή της φατρίας, αν θέλετε, που ανήκει και, βέβαια, με την γκάιντα. Είναι παράδοση αυτά στη «Σκότια χώρα» (ήτοι, σκοτεινή), όπως αποκαλούσαν στην αρχαία Ελλάδα τα υψίπεδα της Σκωτίας. Στοίχημα, λοιπόν ότι ο επόμενος δεν θα εμφανιστεί στο Royal Mile, το περίφημο Βασιλικό Μίλι, στο κέντρο του Εδιμβούργου, αλλά κοντά στην εμπορική οδό Princes (και ουχί πριγκίπισσα).

Παράδοση και αυτή, με τους εν πλήρει σκωτική περιβολή μουσικούς του δρόμου, να εμφανίζονται παντού κι εκεί που δεν τους περιμένεις και να λαλούν τον ίδιο πάνω-κάτω σκοπό. Παράδοση που έχει κλείσει κι αυτή τα 70 της χρόνια, όπως και το Φεστιβάλ της «Αθήνας του Βορρά», του Εδιμβούργου, από το 1947 που αποφάσισαν να το στήσουν οκτώ θεατρικοί θίασοι, ταγμένοι στο θέαμα, στο περιθώριο κάθε άλλης εορταστικής σειράς εκδηλώσεων. Στο περιθώριο, είπαμε. Κάπως έτσι κατοχυρώθηκε και επισήμως η ονομασία εκείνου του μίνι φεστιβάλ: Fringe. Που θα πει κάτι σαν περιθώριο ή σαν όριο, αλλά πλέον μόνον στα mainstream της υφηλίου μπορεί να καταχωρισθεί. Καθότι στα 70 (και…) χρόνια που πέρασαν το φεστιβάλ του… περιθωρίου έφτασε να είναι το μεγαλύτερο φεστιβάλ θεάματος και παραστατικών τεχνών στον κόσμο και φέτος να μετράει 3.800 διαφορετικές παραστάσεις σε 850 και πλέον χώρους της πόλης (από μπαρ και υπόγεια, μέχρι θεατρικές σκηνές, εκκλησίες και τέντες). Μόνον σε μία μέρα ο γράφων μέτρησε κάπου 2.500 διαφορετικές παραστάσεις σε όλη την πόλη!

Καλωσήλθατε στο θρυλικό πλέον Fringe, λοιπόν. Εδώ που όλα μπορούν να συμβούν, ακόμη και στον δρόμο, στο κεντρικό και νευραλγικό για το φεστιβάλ Royal Mile ή αλλού, αλλά και να ξεπεραστούν. Πρώτα τα ανθρώπινα όρια. Η ανθρώπινη… ευκαμψία. Αλλά και τα όρια μεταξύ τεχνών. Τα όρια θεατρικών και άλλων κειμένων. Τα όρια της σάτιρας. Και άλλα πολλά. Πάντα στα όρια. Στο περιθώριο.

Πρώτο και καλύτερο φέτος ξεπεράστηκε, εντυπωσιακά, το όριο του ανθρώπινου σώματος και της ευλυγισίας του. Ήταν και η χρονιά, βλέπετε, που στη Βρετανία γιορτάζουν τα 250 χρόνια από την θεμελίωση του τσίρκου, όπως το ξέρουμε σήμερα. Του τσίρκου που κάτω από μία τέντα, σε έναν χώρο, στέγασε ακροβατικά, ζογκλέρ, ζώα σε επίδειξη και το ξεπέρασμα των ανθρώπινων δυνατοτήτων. Όχι σαν το ρωμαϊκό circus, με την επίδειξη δύναμης και δεξιοτεχνίας. Που με τη σειρά του δανείστηκε τον όρο από το αρχαιοελληνικό κίρκος (από ένα είδος γερακιού που κάνει κύκλους, με το όνομα κίρκος ίρηξ), που στη συνέχεια παρέπεμπε και στον κρίκο ή τους κρίκους. Μιλάμε για εκείνη την 4η Απριλίου του 1768, που τα σκόρπια ακροβατικά και θεαματικά νούμερα των ζώων τα έβαλε για πρώτη φορά σε έναν χώρο ο Άγγλος Φίλιπ Άστλεϊ, από το Νιουκάσλ. Στο Λάμπεθ του Λονδίνου. Και η ιστορία των σκόρπιων τσιρκολάνων πήρε άλλη τροπή, όσο να φτάσει στο σημερινό π.χ. Cirque de Soleil από τον Καναδά, που θεωρείται το ακριβότερο θέαμα στον κόσμο (το είδαμε δις και στην Ελλάδα), με εισπράξεις κοντά στο 1 δισ. δολαρίων, ετησίως!).

Ή στο βρετανικό νεόκοπο Cirque Berserk!, που συστάθηκε πριν από πέντε μόλις χρόνια στη Βρετανία από την ντόπια οικογένεια των Zippo’s, που είναι ταγμένοι στην «αυθεντικότητα του τσίρκου», με τσιρκολάνους από όλο τον κόσμο (από την Κούβα, την Τσεχία, την Αργεντινή, τη Γαλλία, τη Βουλγαρία, έως και τη Μογγολία). Με στόχο να προβάρει αρχικά και να γιορτάσει πανηγυρικά στο φετινό, επετειακό Fringe, τα 250 χρόνια του τσίρκου, σε μια σκηνή συνεδριακού κέντρου, πριν από τη μεγάλη περιοδεία του. Άλλωστε ο στόχος του Berserk είναι να παρουσιάζει τα θεάματά του σε κλειστούς χώρους – όπως στις απαρχές – και όχι σε τέντες τσίρκου. Και να βασίζεται στα παραδοσιακά νούμερα (μαχαίρια, φωτιές, ζογκλερικά από τους Αφρικανούς Timbuktu Tumblers, ακροβατικά σχοινιού), αλλά και σε νεότερα όπως «Ο γύρος του θανάτου» ή το «Globe of death», μέσα σε μία εξώκοσμη σφαίρα, με δύο και τρεις και τέσσερις ριψοκίνδυνους μοτοσικλετιστές της ονομαστής Lucius Team σε συνεχείς, θορυβώδεις, κύκλους. Με τον τρόπο του Cirque Berserk!, κατά τον «Guardian», «το τσίρκο αναπαλαιώθηκε προς χάρη της μεσαίας τάξης».

Δεν απευθυνόταν όμως σε αντίστοιχο κοινό το ιδιότυπο, άκρως εντυπωσιακό, θέαμα «My Land» (Η πατρίδα μου), υπονοώντας την πατρίδα του Ανθρώπου, από την Ουγγαρία, που αναδείχθηκε ως ένα από τα καλύτερα, αν όχι το καλύτερο θέαμα στο φετινό Fringe (στην κατάταξη με βάση τις κριτικές). Μιλάμε για το όνειρο του επί δέκα χρόνια ήδη «συνταξιούχου» χορευτή και πλέον δεινού χορογράφου Μπέντσε Βάγκι: την Recirquel Company Budapest, που ιδρύθηκε πριν από έξι χρόνια, για να συνδυάσει θαυμαστά την χορευτική παράδοση της Ανατολικής Ευρώπης με τα ακραία – στα όρια, που λέγαμε – ακροβατικά ακριβείας από σώματα ανάγλυφα από μύες και πολλή, σκληρή, δουλειά. Οι εφτά χορευτές του «My Land», το οποίο έκανε πανηγυρική πρεμιέρα στο Fringe (ύστερα από δύο sold out παραστάσεων του Recirquel τις προηγούμενες χρονιές), έξι άντρες – ανάμεσά τους οι δίδυμοι Αντρίι και Μίκολα Πισιούρα – και η Γιεβχένια Ομπολόνινα προέρχονται από την δεξαμενή ταλέντου της Ουκρανίας. Τους εντόπισε ψάχνοντας ταλέντα για την Τελετή Έναρξης του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Κολύμβησης.

Με την μεθοδική καθοδήγηση του Βάγκι, πάνω σε άμμο από φελλό, με ελάχιστα μέσα οι «Υπέροχοι Εφτά», όλοι κάτω των 25 ετών και απόκοσμα εύκαμπτοι, αφηγήθηκαν την ιστορία της Γέννησης, της Πτώσης και της Ανάστασης του Ανθρώπου μόνον με τα κορμιά τους – που με τα μαγιό τους στο χρώμα του δέρματος έδιναν την αίσθηση του ολόγυμνου – με αργή υπερβατική δεξιοτεχνία. Και με μουσικό φινάλε το βυζαντινό τροπάριο «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας…» στα ελληνικά. Ανάμεσα σε παραδοσιακές μουσικές των Τατάρων ή των Μολδαβών και μπροστά σε εύκαμπτους καθρέφτες ή πάνω σε σκάλες και πίσω από κουκούλες μυστηρίου. Έχοντας, βεβαίως, καλύψει τα νεανικά τατουάζ τους στο μέικ απ…

Το stand up comedy και η πολιτική είχε επίσης την τιμητική της φέτος στο Fringe, που είχε ως σύνθημα την φράση «Into the Unknown». Κάτι σαν Βουτιά στο Άγνωστο. Μόνον που στη σάτιρα, όσο και στην μουσική, στις ωριαίες το πολύ (μόνον κάποια θεατρικά και μιούζικαλ αποτελούσαν εξαίρεση με διάρκεια άνω, και όχι κάτω, των 60 λεπτών) παραστάσεις του φεστιβάλ επικρατούσε το… Γνωστό. Ο Ντόναλντ Τραμπ, ας πούμε. Τουλάχιστον πέντε παραστάσεις βασίζονταν στον Αμερικανό πρόεδρο και τα πεπραγμένα του. Όπως το Trumpageddon. Ή το «Women for Trump» (από την βρετανική ομάδα Make Theatre Great Again!), που ερευνούσε πολύ σοβαρά, με συνεντεύξεις ανά τις ΗΠΑ, τον λόγο για τον οποίο τον ψήφισαν πολλές γυναίκες. Ενώ κάποιοι σωσίες του Ντόναλντ Τραμπ δεν δίστασαν να διαφημίσουν την… πραμάτεια τους στο Royal Mile.

Όλα, σατιρικά ή μη ιδωμένα. Όπως η Μάργκαρετ Θάτσερ. Αλλά και τα πρώτα χρόνια του Έλβις (τρεις παραστάσεις!), η νεανική ιστορία του Έλτον Τζον, της Ντόλι Πάρτον, της Τζόνι Μίτσελ και άλλων πολλών. Ακόμη και η παράσταση «Georg Michael is Greek» (Ο Τζορτζ Μάικλ είναι Έλληνας – και όχι Κύπριος;) από τον Αυστραλό ομογενή κωμικό Τζορτζ Ντιμαρέλος. Μαζί και θεάματα ολκής, όπως ο «Xenos» του μεγάλου Άκραμ Καν, που στην Αθήνα (στη Στέγη) είχε δηλώσει ότι αποχωρεί από την σκηνή με αυτή του την παράσταση. Ή η πολύφερνη «βασίλισσα του καμπαρέ» της Αυστραλίας Anya Anastasia, που τροφοδότησε πολλά εξώφυλλα. Ή το «Burn the floor», το μαγικό ballroom dance θέαμα από την Αυστραλία. Όπως και εκείνο, το διεθνώς γνωστό, των δεινών drag queens από την Μελβούρνη – με παρενδυσία και στοιχεία ακροβατικά και αυτό – υπό τον… νόστιμο τίτλο «Yummy!». Και μάλιστα στην ίδια με το «My Land», άλλοτε εν χρήσει, εκκλησία στο Assembly Roxy, κτίσμα – αφιέρωμα μιας πολύφερνης πάμπλουτης λαίδης μετά τον θάνατο της θεοσεβούμενης γραμματέως της, το 1912.

Μαζί στις αμέτρητες παραστάσεις του 71ου Fringe στην πολύβουη, αυγουστιάτικη, «Αθήνα του Βορρά»: το Μοντέρνο Μαορί Κουαρτέτο. Το «Break Free» με τους πρωταθλητές Ιαπωνίας στο breakdance. Το θέμα της διχοτομημένης Κύπρου, με συνεντεύξεις στο Νησί, στο «Forbidden Stories» (Απαγορευμένες Ιστορίες) του σκωτσέζικου Ludens Ensemble. Τρεις διαφορετικές «Βάκχες» του Αριστοφάνη. Ο τραγικός «Ορέστης» των Wacky Goats από την Ιαπωνία, του οποίου την καταδίκη αποφάσιζαν οι θεατές μέσω των smartphones τους. Οι «Βάτραχοι» της βρετανικής Zenith Youth Theatre Company – πάνω σε ένα θεατρικό λεωφορείο! – κατά τους οποίους ο Διόνυσος δεν επαναφέρει από τον Άδη τον Ευριπίδη, αλλά τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, για να σώσει τον κόσμο από την Μετριότητα. Αλλά και το παιδικό «Η Μάχη των Βατράχων με τα Ποντίκια» των Helicon Storytelling, που ντύνει με νεότερους μύθους την αρχαία κωμωδία. Το «bloomingauschwitz» του Ρίτσαρντ Φρίντμαν, με τον Πάτρικ Μόρις, που έθετε ζητήματα ταυτότητας και μνήμης, με φαντάσματα του Ολοκαυτώματος από το… μέλλον. Αλλά και το αποτέλεσμα ενός προγράμματος crowdfunding (με οικονομική ενίσχυση, διαδικτυακά, από το κοινό), που έχει βάλει σε εφαρμογή από το 2008 το American Performing Arts International, χάρη στον ιδρυτή του, έναν καθηγητή και διευθυντή χορωδίας, με στόχο την πρακτική εξάσκηση στο Fringe. Με sold out παραστάσεις αποσπασμάτων από μιούζικαλ του Γουέστ Εντ, του Μπρόνγουεϊ αλλά και από μουσικές ταινίες, σε τρία διαφορετικά προγράμματα και με εξαιρετικές νέες φωνές.

Κάπου ανάμεσα όμως άνθιζαν – ύστερα και από την περυσινή μεγάλη επιτυχία τους στο 70ό επετειακό Fringe – και τα όνειρα μερικών καλλιτεχνών από την άλλη άκρη του κόσμου. Όπως το όνειρο των αδελφών Μπίμπι και Μπίτσου Τεσφαμάριαμ, από μια φτωχογειτονιά της Αντίς Αμπέμπα, που κατάφεραν τη μεγάλη αγάπη τους για το τσίρκο να την κάνουν Σχολή ακροβατών, την πρώτη και μοναδική στη μακρινή Αιθιοπία. Αλλά και χάρη στο εξαιρετικό και πολύ διαφορετικό Circus Abyssinia να χαρίσουν στην πατρίδα τους παράδοση στο τσίρκο. Καθώς όσοι έχουν δει τις παραστάσεις τους, που αποθεώθηκαν στο Fringe, μπορούν να μιλάνε για την… αιθιοπική σχολή του τσίρκου. Με άξονα την ανθρώπινη ευκαμψία και την συντονισμένη, χορογραφημένη παρουσίαση στο «Ethiopian Dreams».

Ακόμη πιο χορογραφημένη και με δύο τραγουδίστριες επί σκηνής ήταν η παρουσίαση ενός άλλου εφηβικού ονείρου, στη Λατινική Αμερική αυτή τη φορά. Στην Μπογκοτά των βαρόνων των ναρκωτικών. Εκεί όπου γεννήθηκε και ξεκίνησε να κατακτήσει – το έχει κάνει ήδη – τον κόσμο το Circolombia. Με αγάπη όχι μόνον στην χορογραφία και την μουσική παρουσίαση, αλλά κυρίως στον κίνδυνο. Με ότι πιο ακραία επικίνδυνο έχει να επιδείξει το μετεξελιγμένο σύγχρονο τσίρκο. Με σταρ 14 παραστρατημένα «μαγκάκια» των λασπωμένων και επικίνδυνων δρόμων της Μπογκοτά ή του Κάλι της δυτικής Κολομβίας, ηλικίας 17-23 ετών. Για χάρη του ταλέντου των οποίων ίδρυσε την Εθνική Σχολή Circo Para Todos η Βρετανή άλλοτε ακροβάτισσα Φελίσιτι Σίμπσον, αξιοποιώντας τις 250.000 στερλίνες που κέρδισε στο Λόττο, το 1997! Μια ιστορία που θυμίζει το El Sistema, που κατάφερε να δημιουργήσει την Simon Bolivar Youth Orchestra, από ταλαντούχα πλην πάμφτωχα παιδιά στη Βενεζουέλα.

Ιστορίες από την Αθήνα (του Νότου)

Πέρυσι τα ελληνικά χρώματα στο επετειακό 70ό Fringe της «Αθήνας του Βορρά» εκπροσώπησε η ηθοποιός και vlogger Ελπίδα Σταθάτου με τον «Stegosaurus» ή «Στεγόσαυρο», ένα κείμενο – γροθιά της Έρσης Νιώτη για την νευρική ανορεξία. Παράσταση που στην συνέχεια παίχτηκε και στο Λονδίνο. Φέτος, μια σειρά από μικρές ιστορίες από την Αθήνα (του Νότου, την δική μας) έφεραν μια νεοσύστατη θεατρική ομάδα με το… πηγαίο όνομα «Φρέαρ» (ή Frair αγγλιστί) στο φεστιβάλ του Εδιμβούργου, από τις 13 – 18 Αυγούστου.

Μιλάμε για την παράσταση «Expendable Chapters» (Αναλώσιμα Κεφάλαια) των Σέτας Αστραίου Καρύδη – από την Κύπρο -, Σοφίας Ιωάννου, Γιώργου Ορφανουδάκη, Ιωάννας Αποστολοπούλου, Γιώργου Αθανασίου, Βασίλη Κουτσογιάννη, Μαρίας Αντωνιάδου, που «μοιράζονται ιστορίες, εικόνες και μουσικά αποσπάσματα από την Αθήνα». Και μιλάμε για μια 40λεπτη παράσταση που εστιάζει «στις παραμελημένες πτυχές της καθημερινότητας» και, κάπου ανάμεσα, βλέπει «τον έρωτα και την απώλεια, που κανένα δεν υπάρχει δίχως το άλλο», όλα με τον λόγο Ελλήνων συγγραφέων (μέσα από αποσπάσματα έργων τους).

Και, έτσι, για την ιστορία: Στις πρώτες μεγάλες πολυεκθέσεις έργων τέχνης / χειροτεχνημάτων καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο στο Fringe μετείχε με έκθεσή της η Άντρεα Χριστοδουλίδη, υπό τον τίτλο «Things could be different – Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά» (Lyon – Turnball, 9-15 Αυγούστου).

Info:

Fringe Edinburgh Festival 2018  

3-27 Αυγούστου. https://www.edfringe.com/

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News