Μετά τον οικονομικό και καλλιτεχνικό αποκλεισμό της Ρωσίας από τη Δύση, ήρθε η ώρα των δυτικών επιστημονικών φορέων να σταματήσουν να συνεργάζονται με αντίστοιχους ρωσικούς.

Συγκεκριμένα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικών Ερευνών (CERN), που εδρεύει στη Γενεύη, ανακοίνωσε ότι δεν θα προχωρήσει σε νέες συνεργασίες με ρωσικούς επιστημονικούς φορείς έπειτα από σχετικό αίτημα oυκρανών επιστημόνων.

Το CERN διαθέτει τον μεγαλύτερο επιταχυντή σωματιδίων στον κόσμο, ο οποίος αναμένεται να επαναλειτουργήσει φέτος ύστερα από τριετή αδράνεια λόγω νέας αναβάθμισής του, αλλά και της πανδημίας.

Ο οργανισμός ιδρύθηκε το 1954 και διαθέτει 23 κράτη-μέλη (μεταξύ αυτών η Ελλάδα) και επτά συνεργαζόμενα κράτη (ένα από τα οποία είναι η Ουκρανία που έχει ενεργό συμμετοχή σε αρκετά πειράματα και άλλες δραστηριότητες του οργανισμού), ενώ η Ρωσία, όπως και οι ΗΠΑ, έχουν καθεστώς παρατηρητή. Σημειώνεται ότι οι ρώσοι επιστήμονες αποτελούν περίπου το 8% του προσωπικού του CERN (1.000 από τους συνολικά 12.000), σύμφωνα με το περιοδικό Science.

Το συμβούλιο του CERN ανταποκρίθηκε θετικά στο ουκρανικό αίτημα και, μετά τη συνεδρίασή του την Τρίτη, ανακοίνωσε ότι «τα 23 κράτη-μέλη του CERN καταδικάζουν, με τον πιο έντονο τρόπο, τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία από τη Ρωσική Ομοσπονδία και εκφράζουν τη θλίψη τους για την προκαλούμενη απώλεια ζωών και τις ανθρωπιστικές επιπτώσεις, καθώς επίσης την εμπλοκή της Λευκορωσίας σε αυτή την παράνομη χρήση δύναμης εναντίον της Ουκρανίας». Εκανε επίσης λόγο για «ευρείες και τραγικές συνέπειες της επιθετικότητας».

Γι’ αυτό το λόγο, το συμβούλιο αποφάσισε ότι «το CERN θα προωθήσει πρωτοβουλίες για να υποστηρίξει τη συνεργασία με ουκρανούς επιστήμονες και την ουκρανική επιστημονική δραστηριότητα στο πεδίο της Φυσικής Υψηλών Ενεργειών. Το καθεστώς παρατηρητή της Ρωσικής Ομοσπονδίας αίρεται μέχρι νεωτέρας ανακοίνωσης. Το CERN δεν θα συμμετέχει σε νέες συνεργασίες με τη Ρωσική Ομοσπονδία και τους θεσμούς της μέχρι νεωτέρας ανακοίνωσης».

Επιπλέον, το συμβούλιο του CERN δήλωσε ότι θα παρακολουθεί προσεκτικά τις εξελίξεις και είναι έτοιμο να πάρει και άλλα μέτρα αν κριθεί, ενώ παράλληλα θα συμμορφωθεί με όλες τις διεθνείς κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Εξέφρασε ακόμα «την υποστήριξή του στα πολλά μέλη της ρωσικής επιστημονικής κοινότητας του CERN που καταδικάζουν την επέμβαση».

Τέλος, τόνισε ότι «το CERN δημιουργήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για να φέρει τα κράτη και τους λαούς μαζί, με στόχο την ειρηνική επιδίωξη της επιστήμης: αυτή η επιθετικότητα έρχεται σε αντίθεση με οτιδήποτε αντιπροσωπεύει ο Οργανισμός. Το CERN θα συνεχίσει να υποστηρίζει τις κεντρικές αξίες της διασυνοριακής επιστημονικής συνεργασίας ως μοχλό για την ειρήνη».

Οι διαφορετικές προσεγγίσεις από τους υπόλοιπους επιστημονικούς φορείς

Πέρα από το CERN, ενώπιον διλημμάτων βρίσκονται πολλοί δυτικοί επιστήμονες και επιστημονικοί φορείς, καθώς έχουν να διαλέξουν ανάμεσα στο να τηρήσουν την παραδοσιακή επιστημονική ουδετερότητα και να καταδικάσουν τη ρωσική εισβολή κόβοντας αναπόφευκτα τους δεσμούς τους με τους ρώσους συναδέλφους τους -με όποιες συνέπειες μπορεί να έχει αυτό σε διάφορα εξελισσόμενα επιστημονικά προγράμματα.

Ηδη, το περίφημο ΜΙΤ, στη Βοστώνη, έλυσε τη συνεργασία του με το αγγλόφωνο ρωσικό Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας Σκόλκοβο, στα περίχωρα της Μόσχας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέστειλε τη συμμετοχή της Ρωσίας στο νέο πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα, «Ορίζοντας Ευρώπη», ενώ τα εθνικά συμβούλια ερευνών σε μεγάλες χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία κ.α.) πάγωσαν τις συνεργασίες τους με τη Ρωσία.

Η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) καταδίκασε τη ρωσική εισβολή και η ευρωρωσική αποστολή ExoMars που ήταν να εκτοξευθεί φέτος για τον Αρη, θεωρείται «πολύ απίθανο» να προχωρήσει, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση.

«Γιατί θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις επιστημονικές ανταλλαγές ως κάτι διαφορετικό από τα παιγνίδια ποδοσφαίρου του Champions League, τις παραστάσεις μπαλέτου, τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές και τα επενδυτικά σχέδια, τα οποία όλα έχουν ακυρωθεί τις τελευταίες μέρες;», είπε ο Aλφρεντ Γουάτκινς, πρόεδρος του οργανισμού Global Solutions Summit και πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, ειδικός σε προγράμματα επιστημονικής συνεργασίας με τη Ρωσία και την Ουκρανία.

Ομως, άλλοι επιστημονικοί οργανισμοί έχουν αντισταθεί σε αυτή τη λογική, την οποία θεωρούν «πολιτικό ναρκοπέδιο». Η Διεθνής Αστρονομική Ενωση (ΔΑΕ) π.χ. απέρριψε έκκληση ουκρανών αστρονόμων να απαγορεύσει τους ρώσους αστρονόμους από τις δραστηριότητές της. «Αυτό σίγουρα θα ήταν μια πολιτική δήλωση, κάτι που η ΔΑΕ δεν κάνει. Η ΔΑΕ ιδρύθηκε αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο προκειμένου να φέρει κοντά τους επιστήμονες, συνεπώς δεν επιθυμούμε να τους διαχωρίσουμε αποφασίζοντας ποιους θα υποστηρίξουμε με βάση το τι κάνουν οι κυβερνήσεις τους», δήλωσε η πρόεδρος της ΔΑΕ, Ντέμπρα Ελμεργκριν.

Αλλά και ο Διεθνής Θερμοπυρηνικός Αντιδραστήρας (ITER), που βρίσκεται υπό κατασκευή στη νότια Γαλλία με σημαντική ρωσική συμβολή, δεν σχεδιάζει να αποπέμψει τη Ρωσία από πλήρες μέλος του. «Ο ITER είναι παιδί του Ψυχρού Πολέμου και σκοπίμως είναι ουδέτερος», δήλωσε εκπρόσωπος του.

Επίσης, το συντονιστικό όργανο των βρετανικών πανεπιστημίων δήλωσε ότι «δεν υποστηρίζει ένα γενικευμένο μποϊκοτάζ» των μελών του με τη Ρωσία, παρά τις πιέσεις ουκρανών επιστημόνων για πιο αυστηρή στάση. Από την άλλη, πολλά ερευνητικά εργαστήρια και ινστιτούτα στην Ευρώπη -όπως η Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών– στις ΗΠΑ και αλλού, δηλώνουν πρόθυμα να ανοίξουν τις πόρτες τους σε ουκρανούς ερευνητές, οι οποίοι διαφεύγουν ως πρόσφυγες από τη χώρα τους.

Το Διεθνές Συμβούλιο Επιστήμης (ISC), ένας μη κυβερνητικός οργανισμός που προωθεί την επιστήμη ως παγκόσμιο δημόσιο αγαθό, καταδίκασε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά δεν διακόπτει τις σχέσεις του με τη Ρωσία, καθώς, όπως ανακοίνωσε, «η απομόνωση και ο αποκλεισμός σημαντικών επιστημονικών κοινοτήτων είναι επιζήμιος για όλους».

Μεγάλο ερωτηματικό, πάντως, αποτελεί η τύχη του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού που βασίζεται πολύ στη συμβολή της Ρωσίας και το κατά πόσο θα σημειωθεί ρήξη τέτοια που να επιταχύνει τη «συνταξιοδότηση» της εγκατάστασης πριν την προγραμματισμένη ημερομηνία του 2031.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News