Δυόμισι χρόνια αφότου η πλειοψηφία των βρετανών πολιτών τάχθηκε υπέρ της αποχώρησης της πατρίδας τους από την Ευρωπαϊκή Ενωση, τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου της Τερέζα Μέι ενέκριναν, τελικά, το βράδυ της Τετάρτης, το κείμενο της συμφωνίας για το Brexit στο οποίο κατέληξαν οι ευρωπαίοι και βρετανοί διαπραγματευτές.

Την επομένη, ωστόσο, η βρετανίδα πρωθυπουργός βρέθηκε αντιμέτωπη με μια σειρά παραιτήσεων κορυφαίων υπουργών, γεγονός που την ανάγκασε να προειδοποιήσει τους συναδέλφους της στη Βουλή πως εάν επιλέξουν να μη στηρίξουν τη συμφωνία της, τότε η Βρετανία είτε θα αποχωρήσει από την ΕΕ δίχως συμφωνία είτε το Brexit θα ακυρωθεί.

Το βράδυ της ίδιας ημέρας πάντως, σε συνέντευξη Τύπου, η Τερέζα Μέι διαμήνυσε προς όλους -με έμφαση στο εσωκομματικό ακροατήριο- ότι «το Βrexit δεν ανακαλείται» και ότι «αποκλείεται δεύτερο δημοψήφισμα».

1. Ποια ζητήματα επιλύονται μέσω της επίμαχης συμφωνίας;

Τα κύρια θέματα που απασχόλησαν τις δύο πλευρές έως την τελική συμφωνία ήταν η διευθέτηση του θέματος των οικονομικών υποχρεώσεων του Λονδίνου προς  τις Βρυξέλλες, το μέλλον των Ευρωπαίων που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και των Βρετανών που διαμένουν στην ΕΕ και το καθεστώς των συνόρων ανάμεσα στην ευρωπαϊκή Δημοκρατία της Ιρλανδίας και τη βρετανική Βόρεια Ιρλανδία. Οσον αφορά τη μελλοντική εμπορική σχέση Βρετανίας – Ευρωπαϊκής Ενωσης, μόλις επτά (από τις 585, συνολικά) σελίδες της συμφωνίας εμπεριέχουν κάποιες αόριστες (και μη δεσμευτικές) πολιτικές αναφορές περί των στόχων και των φιλοδοξιών της κάθε πλευράς που θα εξεταστούν όταν (και εάν) ξεκινήσουν οι σχετικές διαπραγματεύσεις.

2. Γιατί αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσκολη η σύναψή της;

Κύριο σημείο τριβής αποτέλεσε το καθεστώς των συνόρων μεταξύ των δύο Ιρλανδιών, καθώς μετά το Brexit τα σύνορα αυτά θα χωρίζουν επίσης την ΕΕ από τη Βρετανία. Δεδομένης της ταραγμένης πρόσφατης ιστορίας του νησιού, αμφότερες οι πλευρές είχαν εξαρχής ταχθεί κατά της επαναφοράς των συνοριακών και τελωνειακών ελέγχων, καθώς θα μπορούσαν να αποτελέσουν αιτία νέων αντιπαραθέσεων.

Ταυτόχρονα, ωστόσο, η βρετανίδα πρωθυπουργός είχε υποσχεθεί τον Ιανουάριο του 2017 πως θα αποσύρει τη Βρετανία και από την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά (ούτως ώστε να μην υπόκειται στους κανόνες των Βρυξελλών) και από την τελωνειακή ένωση (για να είναι σε θέση να συνάπτει τις δικές της εμπορικές συμφωνίες ανά τον κόσμο). Αυτό, ωστόσο, καθιστά σχεδόν αναπόφευκτη τη διεξαγωγή τελωνειακών και ρυθμιστικών ελέγχων στα σύνορα της Ιρλανδίας.

Στο τέλος, το ζήτημα των ιρλανδικών συνόρων αναμένεται να επιλυθεί μέσω μιας περιεκτικής συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου (FTA) που αναμένεται να υπογράψουν οι δύο πλευρές, κάποια στιγμή μετά την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ενωση στις 29 Μαρτίου του 2019. Επειδή όμως είναι πολύ πιθανό οι διαπραγματεύσεις για την εν λόγω συμφωνία να μην ξεκινήσουν πριν από την ολοκλήρωση της μεταβατικής περιόδου, τον Δεκέμβριο του 2020, οι Ευρωπαίοι άσκησαν πιέσεις για μια διευθέτηση που θα καθιστά αδύνατη την επαναφορά των συνοριακών ελέγχων έως την εφαρμογή της FTA.

3. Ποια ήταν η κατάληξη;

Επί μήνες οι Βρετανοί αντιστέκονταν στην πρόταση των Ευρωπαίων περί παραμονής μόνον της Βόρειας Ιρλανδίας στην τελωνειακή ένωση και την ενιαία αγορά της ΕΕ, γιατί αυτό θα επέφερε και την ντε φάκτο δημιουργία τελωνειακών συνόρων μεταξύ της Βόρειας Ιρλανδίας και του υπόλοιπου Ηνωμένου Βασιλείου. Οι Ευρωπαίοι, από την πλευρά τους, δεν δέχονταν την πρόταση του Λονδίνου περί συμμετοχής ολόκληρης της Βρετανίας σε κάποιου είδους τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, κυρίως γιατί η βρετανική κυβέρνηση ήθελε να εξασφαλίσει το δικαίωμα της μονομερούς αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου ανά πάσα στιγμή.

Για την επίλυση του ζητήματος προέβησαν σε παραχωρήσεις αμφότερες οι πλευρές. Από τη μεριά των Βρυξελλών ο ειδικός διαπραγματευτής Μισέλ Μπαρνιέ αποδέχτηκε την πρόταση περί συμμετοχής ολόκληρης της Βρετανίας στην τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, ικανοποιώντας έτσι το αίτημα του Λονδίνου περί διασφάλισης της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας. Ως αντάλλαγμα το Λονδίνο απέσυρε το αίτημά του περί δικαιώματος μονομερούς αποχώρησης από τη συμφωνία, ενώ αποδέχτηκε και τη μελλοντική σύνταξη κάποιων εδικών τελωνειακών διατάξεων για τη Βόρεια Ιρλανδία. Οι Βρετανοί θα πρέπει επίσης να συνεχίσουν να συμμορφώνονται και με τις ευρωπαϊκές οδηγίες περί ισότιμου ανταγωνισμού.

4. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις;

Οι συντηρητικοί υποστηρικτές του Brexit, όπως φάνηκε ξεκάθαρα από την επιστολή παραίτησης του Ντόμινικ Ράαμπ, υπουργού, έως σήμερα το πρωί, αρμόδιου για το Brexit, τρομάζουν μπροστά στο ενδεχόμενο να παραμείνει η Βρετανία «παγιδευμένη» για πάντα σε μια τελωνειακή ένωση με την ΕΕ. Οι Ενωτικοί της Βόρειας Ιρλανδίας, από τις ψήφους των οποίων εξαρτάται η κυβερνητική πλειοψηφία, θεωρούν πως η συμφωνία για τις ειδικές τελωνειακές διευθετήσεις, συμπεριλαμβανομένων και των επιπρόσθετων ελέγχων σε ζώα και τρόφιμα που θα προέρχονται από τη Βρετανία, παραβιάζει την κόκκινη γραμμή τους περί μη εφαρμογής κάποιου ειδικού καθεστώτος στην επικράτειά τους. Τέλος, οι Εργατικοί σημείωσαν πως η συμφωνία είναι απίθανο να συμβάλει στην τόνωση της απασχόλησης και στην ενίσχυση της οικονομίας και προετοιμάζονται, κατ΄επέκταση, να την καταψηφίσουν.

5. Ποια θα είναι η τύχη των ευρωπαίων πολιτών;

Καταλήγοντας σε σχετική συμφωνία ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο, το Λονδίνο έχει δεσμευτεί για τη διασφάλιση όλων των δικαιωμάτων που χαίρουν σήμερα οι ευρωπαίοι πολίτες που διαμένουν στη Βρετανία. Το εν λόγω καθεστώς θα διατηρηθεί σε ισχύ έως το τέλος της μεταβατικής περιόδου, πράγμα που σημαίνει πως, έως τον Δεκέμβριο του 2020, όλοι οι νεοφερμένοι από χώρες της ΕΕ θα έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα. Από το 2021 και μετά, ωστόσο, δεδομένου ότι ένας από τους πυλώνες της εκστρατείας υπέρ το Brexit ήταν η υπόσχεση για τερματισμό της ελεύθερης μετακίνησης ανθρώπων, η κατάσταση αναμένεται να αλλάξει σημαντικά. Για να μπορέσει κάποιος πολίτης της ΕΕ να μεταβεί με στόχο να ζήσει και να εργαστεί ή και να σπουδάσει στη Βρετανία θα πρέπει να λάβει σχετική άδεια παραμονής. Οι λεπτομέρειες της μεταναστευτικής πολιτικής που θα ακολουθήσει τελικά η Βρετανία στη μετά το Brexit εποχή δεν έχουν ακόμα καθοριστεί.

6. Ποια θα είναι η συνέχεια

Επίσημα το τελικό κείμενο της συμφωνίας πρέπει να εγκριθεί από τους ευρωπαίους ηγέτες κατά την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στις 25 Νοεμβρίου –αν η ημερομηνία αυτή τελικώς ισχύσει-, ενώ τα μέλη του βρετανικού κοινοβουλίου θα κληθούν να αποφανθούν υπέρ ή κατά της συμφωνίας στις αρχές του επόμενου μήνα. Εως τότε, ωστόσο, πολλά μπορούν να συμβούν,όπως το να τεθεί ζήτημα ηγεσίας εντός των Τόρις, να προκηρυχτούν πρόωρες εκλογές, ενώ δεν αποκλείεται να ανοίξει ο δρόμος ακόμα και για τη διεξαγωγή ενός δεύτερου δημοψηφίσματος. Αλλά ακόμα και στην (ολοένα και πιο απίθανη) περίπτωση που η Τερέζα Μέι καταφέρει να επιβιώσει και να πείσει τους βουλευτές της να υπερψηφίσουν τη συμφωνία, έως τον Ιούνιο του 2020 η  όποια βρετανική κυβέρνηση θα πρέπει να αποφασίσει εάν επιθυμεί την παράταση της μεταβατικής περιόδου και εάν αποδέχεται τη διευθέτηση για τη μη επαναφορά των συνοριακών και τελωνειακών ελέγχων στη Βόρεια Ιρλανδία ή προτιμά να συμμετάσχει η Βρετανία σε μια πλήρη τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, ζητήματα που αποτελούν κόκκινο πανί για τους υποστηρικτές του Brexit.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News