Από τότε που ο 43χρονος Γιουσούφ και η οικογένειά του εγκατέλειψαν για πρώτη φορά την πόλη της Γάζας τους προηγούμενους μήνες, αυτό που τον σοκάρει περισσότερο μες στη δίνη του πολέμου είναι το πόσο άθικτη φαίνεται να είναι η Χαμάς. Είναι ένας μηχανικός λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών που ενθάρρυνε τη σύζυγό του να αφήνει ακάλυπτα τα μαλλιά της, δεν ήταν οπαδός των ισλαμιστών, οι οποίοι κυβέρνησαν τη Γάζα για σχεδόν δύο δεκαετίες ως κοινωνικό και θρησκευτικό κίνημα που υπόσχεται ελευθερία από την ισραηλινή κατοχή αλλά και ως αυταρχική οργάνωση η οποία ανέχεται ελάχιστα τη διαφωνία.

Μέσα σε μερικούς μήνες, ο ισραηλινός στρατός είχε ήδη αποσπάσει μεγάλο μέρος της Γάζας από τη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς, σκοτώνοντας χιλιάδες μαχητές της ενώ πρόσφατα έδωσαν κα τη χαριστική βολή, εξουδετερώνοντας τον ηγέτη της οργάνωσης Γιαχία Σινουάρ. Ισραηλινοί αξιωματούχοι εκτιμούν, σήμερα, ότι έχουν εξουδετερώσει μεγάλο μέρος της ένοπλης δύναμης της οργάνωσης.

Ωστόσο η εξουδετέρωση των… λειψάνων της Χαμάς θα είναι πολύ δύσκολη. Τουλάχιστον αυτό συμπεραίνουν οι Financial Times με βάση την οδύσσεια του Γιουσούφ και της οικογένειάς του στην κατεστραμμένη Γάζα και στα στρατόπεδα εκτοπισμένων στη Ράφα και στο Ντέιρ αλ-Μπάλαχ.

«Προσπαθούν να κυβερνήσουν τα ερείπια», είπε ο Γιουσούφ (τα πραγματικά του στοιχεία δεν αναφέρονται για ευνόητους λόγους) σε συνέντευξη που κατάφερε να δώσει τηλεφωνικώς, από τη σκηνή όπου ζει, πλέον, με τη γυναίκα του, τα δύο παιδιά τους και μια ηλικιωμένη θεία του. «Παντού υπάρχει η μυρωδιά της Χαμάς», είπε χαρακτηριστικά ο 43χρονος Παλαιστίνιος.

Ανέφερε σχετικά στους Financial Times πως όταν χρειάστηκε κουβέρτες και χώρο σε έναν καταυλισμό, του είπαν να μιλήσει με έναν υπάλληλο στο Υπουργείο Κοινωνικής Ανάπτυξης, ο οποίος όμως ήταν τοπικός ηγέτης της Χαμάς από τη βόρεια Γάζα. Τα βράδια, είπε, οι ιμάμηδες —σχεδόν όλοι διορισμένοι από την οργάνωση— προσπαθούν να παρασύρουν τους άνδρες στα ερείπια κοντινών τζαμιών για να προσευχηθούν.

Και όταν σημειώθηκε μια σωρεία ληστειών (κοσμημάτων, κινητών τηλεφώνων και μετρητών) σε έναν άλλον καταυλισμό, οι καταγγελίες έγιναν σε έναν ντόπιο αστυνομικό με πολιτικά ρούχα από την Χαν Γιουνίς, μια πόλη που κάποτε θεωρείτο προπύργιο της Χαμάς.

Μέσα σε μια, δύο μέρες, σε ένα ελεγχόμενο από την οργάνωση κανάλι στο Telegram, αναρτήθηκε ένα βίντεο με τους φερόμενους ως κλέφτες να ξυλοκοπούνται. Οπως γράφουν οι απεσταλμένοι των Financial Times στο Τελ Αβίβ, το περιστατικό δείχνει πώς τα απομεινάρια του υπουργείου Εσωτερικών της Χαμάς προσπαθούν να διατηρήσουν μια επίφαση νομιμότητας και τάξης, με το αστυνομικό ο οποίος δέχτηκε τις καταγγελίες να επιστρέφει στον καταυλισμό με μια τσάντα γεμάτη κινητά τηλέφωνα. 

«Δεν θα πάνε πουθενά, περιμένουν  την υποχώρηση του Ισραήλ»

«Δεν πρόκειται να πάνε πουθενά», είπε ο Γιουσούφ, αναφερόμενος στους τοπικούς αξιωματούχους της Χαμάς. Σημείωσε επίσης πως ζήτησε από τη γυναίκα του να αρχίσει πλέον να καλύπτει τα μαλλιά της, ενώ ο ίδιος άρχισε να προσποιείται ότι προσεύχεται… «Είναι εδώ, περιμένουν να τερματιστεί ο πόλεμος».

Οι Ισραηλινοί δηλώνουν ότι στο πλαίσιο του πολέμου τους, κατάφεραν να καταστρέψουν 23 από τα 24 τάγματα της Χαμάς, μετατρέποντας μια στρατιωτικά δομημένη μαχητική οργάνωση, η οποία μπορούσε να εκτοξεύσει χιλιάδες ρουκέτες έως και στο Τελ Αβίβ, σε μικρούς ένοπλους πυρήνες αντάρτικου τύπου. Εκτιμάται πως οι θύλακες αυτοί δρουν ανεξάρτητα και προσπαθούν να ανασυνταχθούν με αναπάντεχους τρόπους, εσχάτως στον προσφυγικό καταυλισμό Τζαμπάλια στη βόρεια Γάζα.

Ωστόσο η Χαμάς, η οποία συστάθηκε κατά το πρότυπο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ήταν ανέκαθεν κάτι παραπάνω από μια αδίστακτη τρομοκρατική οργάνωση, αποτελώντας βασικό συστατικό του κοινωνικού ιστού – ανεπίσημα ελέγχει μια σειρά από υπουργεία και δημόσιες υπηρεσίες.

«Αυτό που απομένει, πλέον, είναι ένα σοβαρά εξασθενημένο αλλά ακόμα ανθεκτικό λείψανο αυτού του κράτους. Μετά την εκδίωξη της αντίπαλης Φατάχ από τη Γάζα,  με το αιματηρό πραξικόπημα του 2007, πολλές από τις θέσεις στα υπουργεία που ήταν υπεύθυνα για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών καταλήφθηκαν από άτομα με πολιτικούς —όχι στρατιωτικούς— δεσμούς με τη Χαμάς, επιτρέποντας στην οργάνωση να εισχωρήσει βαθιά στη διακυβέρνηση, όπως συνοψίζεται στο δημοσίευμα των Financial Times. «Σήμερα, παρά το γεγονός ότι τα γραφεία τους έχουν βομβαρδιστεί και το προσωπικό τους είναι διασκορπισμένο, όσοι επιζούν ελέγχουν μια εξαντλημένη, αναποτελεσματική αλλά ακόμα ευδιάκριτη μορφή κυβέρνησης, ενώ η διαλυμένη στρατιωτική πτέρυγα μεταμορφώνεται σε αντάρτικο κίνημα. Και περιμένουν».

Σε συνεντεύξεις τους, κάτοικοι της Γάζας, όπως ο Γιουσούφ, ισραηλινοί αξιωματικοί και αναλυτές περιέγραψαν ό,τι έχει απομείνει από τη Χαμάς ως έναν πολύ ισχυρό παίκτη στα ερείπια της Γάζας o οποίος περιμένει να υποχωρήσει το Ισραήλ, ώστε να ανακάμψει.

«Είναι ένα κίνημα, έχουν θεσμούς – θα τους πάρει χρόνο για να ανακάμψουν, αλλά δεν θα εξαλειφθούν», δήλωσε στους FT ο Ομάρ Σαμπάν, ιδρυτής του Pal-Think for Strategic Studies, μιας δεξαμενής σκέψης με έδρα τη Γάζα. «Φυσικά, δεν μπορούν να ελέγξουν την κοινωνία και να προσφέρουν υπηρεσίες όπως αναμενόταν, αλλά είναι ακόμα εκεί και προσπαθούν να διατηρήσουν κάποιους από τους ρόλους τους στη ζωή των πολιτών», συμπλήρωσε.

Τι απομένει, όμως, ακριβώς, από τη Χαμάς, σήμερα, έπειτα από περισσότερο από ένα χρόνο ανηλεούς και διαρκούς σφυροκοπήματος της Λωρίδας από τους Ισραηλινούς; Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο ενώ κατέστη ακόμη πιο κρίσιμο μετά από την εξουδετέρωση του ηγέτη της οργάνωσης Γιαχία Σινουάρ.

Αμερικανοί και περιφερειακοί διπλωμάτες ευελπιστούσαν ότι η εξολόθρευσή του θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ευκαιρία για μια μακροπρόθεσμη κατάπαυση του πυρός (με απώτερο στόχο των τερματισμό του πολέμου) και για την απελευθέρωση των ισραηλινών ομήρων που εξακολουθούν να κρατούνται στη Γάζα. Ωστόσο, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου απέρριψε τους όρους, υποστηρίζοντας ότι στην πραγματικότητα μέσω μιας τέτοιας διευθέτησης τα λείψανα  της Χαμάς θα συνέχιζαν να ελέγχουν τα απομεινάρια της Γάζας.

«Εχουν απολέσει τη στρατιωτική τους ισχύ, έχουν απολέσει την ιεραρχία, αλλά εξακολουθούν να βρίσκονται στη Γάζα, έχουν ακόμα διοικητικές δυνατότητες», παραδέχτηκε, μιλώντας στους  Financial Times, ένας ισραηλινός αξιωματικός. «Η διάλυση της στρατιωτικής ισχύος είναι πιο απλή από την εξάρθρωση της διοικητικής ικανότητας. Η απώλεια του Σινουάρ θα έχει αντίκτυπο, αλλά η Χαμάς είναι ισχυρότερη από έναν άνθρωπο», πρόσθεσε.

Πριν από τον πόλεμο ο Σινουάρ συνήθιζε να επιδεικνύει την ισχύ του στη Λωρίδα της Γάζας, επιθεωρώντας ένστολες μονάδες κατά τη διάρκεια μαζικών ασκήσεων, συναντώντας διπλωμάτες από κράτη της Μέσης Ανατολής και  εκφωνώντας πύρινους λόγους σε υπαίθριες συγκεντρώσεις. Ο διάδοχός του, ωστόσο, ο οποίος δεν έχει ακόμη επισήμως χριστεί, πιθανότατα θα χαρακτηριστεί ως νούμερο ένας στόχος από το Ισραήλ και θα αναγκαστεί να ζει στη σκιά, εξέλιξη που αναπόφευκτα θα συμβάλει στη μετάλλαξη της Χαμάς. 

Σχεδόν 13 μήνες μετά από τη μοιραία απόφαση του Σινουάρ να επιτεθεί στο Ισραήλ, την 7η Οκτωβρίου του 2023, και την επακόλουθη ανηλεή ισραηλινή επίθεση στη Γάζα, η επικράτεια που κάποτε ήλεγχε ο Σινουάρ είναι ένας ερειπιώνας. Περισσότεροι από 43.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί, σύμφωνα με τοπικούς αξιωματούχους, και σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός έχει εκτοπιστεί, επιβιώνοντας κάτω από ανείπωτες συνθήκες.

Επιπλέον πολλοί πολίτες της Γάζας κατηγορούν τη Χαμάς για αυτό που χαρακτηρίζουν ως μια απερίσκεπτη ενέργεια που προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του Ισραήλ. Ομως, όπως επισημαίνουν οι Financial Times, η οργάνωση εξακολουθεί να θεωρείται κατεξοχήν φορέας της ένοπλης αντίστασης κατά του Ισραήλ και παραμένει, με διαφορά μάλιστα, η πιο λαοφιλής παλαιστινιακή φατρία.

Αν και η υποστήριξη που χαίρει η Χαμάς κατά πάσα πιθανότητα περιορίζεται όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, η συντριπτική πλειονότητα των Παλαιστινίων πιστεύει ότι οι επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου τους έφεραν πιο κοντά σε ένα παλαιστινιακό κράτος, όπως αποκάλυψε δημοσκόπηση του Παλαιστινιακού Κέντρου Πολιτικής και Ερευνας της Ραμάλας. 

Και έξω από τη Γάζα και τη Δυτική Οχθη, η Χαμάς παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανέγγιχτη. Παρά την εξουδετέρωση του Ισμαήλ Χανίγια, του πολιτικού ηγέτη της οργάνωσης, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Τεχεράνη τον περασμένο Ιούλιο, η Χαμάς εξακολουθεί να έχει παράρτημα στη Ντόχα, εκπρόσωποί της δίνουν συνεντεύξεις στη Βηρυτό και το Ιράν και απεσταλμένοι της μεταβαίνουν σε παγκόσμιες πρωτεύουσες για συνομιλίες, περιλαμβανομένου του Πεκίνου τον περασμένο Ιούλιο.

«Μπορούμε να τους βλάψουμε, αλλά δεν μπορούμε να τους κάνουμε να κρεμάσουν λευκή σημαία. Μπορούμε να συνθλίψουμε τα κεφάλια τους, όπως κάναμε με τον Σινουάρ, αλλά, ας το παραδεχτούμε, στη Γάζα δεν πλησιάζουμε στον στόχο (που τέθηκε από την κυβέρνηση στην αρχή του πολέμου)», υποστήριξε ο Μάικλ Μιλστάιν, πρώην στέλεχος των ισραηλινών υπηρεσιών πληροφοριών και νυν ειδικός σε παλαιστινιακές υποθέσεις στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. «Ακόμη και αφού υπέστησαν άνευ προηγουμένου ζημιά, συνεχίζουν να είναι ο κυρίαρχος παίκτης στη Γάζα και εξακολουθούν να έχουν βασικές στρατιωτικές δυνατότητες», πρόσθεσε. 

Ενας πρόσφατα τραυματισμένος μαχητής των Ταξιαρχιών Αλ Κασάμ είπε ότι η οργάνωση είχε προετοιμαστεί για ένα τέτοιο ενδεχόμενο – να αποσυρθεί από ένα πεδίο μάχης που ευνοεί υπερβολικά τον βαριά εξοπλισμένο ισραηλινό στρατό και να επανεμφανιστεί ως αντάρτικη δύναμη που παρενοχλεί και σκοτώνει ισραηλινούς στρατιώτες, υπονομεύοντας, έτσι, σταδιακά την αποφασιστικότητα του Ισραήλ.

Οι Financial Times κατάφεραν να επικοινωνήσουν μαζί του μέσω ενός παλαιστίνιου δημοσιογράφου. «Η προστασία της πατρίδας μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα», είπε, ζητώντας να αναφέρεται ως Ιμπραχίμ αλ-Τουρκίγιε. «Σήμερα σημαίνει ταπεινώνουμε τον εχθρό με χίλιες βαθιές μαχαιριές, εκδιώκοντάς τον από την ιερή μας Παλαιστίνη».

Σημείωσε επίσης ότι η Χαμάς ήταν ήδη καλά προετοιμασμένη και εξοπλισμένη για μια μακροχρόνια αντίσταση, δεδομένου ότι για κάτι τέτοιο απαιτούνται ελαφρά όπλα, μικρές ποσότητες εκρηκτικών και μικρές ομάδες τριών έως πέντε μαχητών που δρουν ταχέως και χάνονται, στη συνέχεια, μέσα στα ερείπια της Γάζας. Η Χαμάς εξακολουθεί επίσης να διαθέτει τεράστια κεφάλαια, φτάνοντας στο σημείο ακόμη να υπεξαιρέσει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια από παλαιστινιακές τράπεζες.

Οι ανταποκριτές των Financial Times στο Ισραήλ σημειώνουν πως η ικανότητα της Χαμάς να διεξάγει έναν αμυντικό ανταρτοπόλεμο καθίσταται ολοένα πιο εμφανής. Αναφέρουν ενδεικτικά πως ένας ισραηλινός συνταγματάρχης σκοτώθηκε πρόσφατα από έκρηξη στα περίχωρα της Τζαμπάλια κατά τη διάρκεια της τέταρτης επίθεσης του ισραηλινού στρατού στον προσφυγικό καταυλισμό από την έναρξη του πολέμου. 

Ισραηλινός αξιωματικός, μιλώντας σε δυτικά ΜΜΕ τις προηγούμενες ημέρες, δήλωσε πως οι μάχες ήταν σφοδρές και θα μπορούσαν να διαρκέσουν αρκετές ακόμη εβδομάδες ενώ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να εξαπλωθούν και σε άλλες περιοχές της Βόρειας Γάζας.

«Η μηχανή [της Χαμάς] αναπαράγεται. Αυτή η σύρραξη δεν αφορά προσωπικότητες –αν και είναι σημαντικές– το θέμα είναι  η έναρξη μιας νέας διαδικασίας που θα ευνοηθεί από την εξάλειψη [του Σινουάρ]», δήλωσε ο Ιμπραήμ Νταλάλσα, επικεφαλής της δεξαμενής σκέψης με έδρα τη Ραμάλα.