«Είναι-και-η-Μαρίνα-Αμπράμοβιτς-εδώ-σου-λέω-την-είδα-στην είσοδο-μιλάει-σε-όποιον-την-πλησιάζει». Κάπως έτσι ξεκινούσαν οι διάλογοι όσων προσέρχονταν στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε ο οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και το Μarina Ambramovic Institute (MAI) για να παρουσιάσουν το πρόγραμμα «As One». Σε παγκόσμια πρώτη. Στην Αθήνα…

Πρόκειται για ένα δίμηνο, ευρύ, αποκαλυπτικό πρόγραμμα που συστήνει το κοινό στην περίφημη Μέθοδο Αμπράμοβιτς όπως έχει εξελιχθεί μέσα από σχεδόν σαράντα χρόνια συνεχών ασκήσεων και εμπειριών. Είναι η πρώτη φορά παγκοσμίως που θα παρουσιαστεί σε αυτή τη μορφή αξιοποιώντας όχι μόνο τις γνώσεις της καλλιτέχνιδας αλλά και τις δυνατότητες της τεχνολογίας και της νευροεπιστήμης. Παράλληλα θα δούμε 27 νέες παραγωγές από 29 καλλιτέχνες που επί μήνες μαζί με την επιμελητική ομάδα του ΜΑI εκπαιδεύονταν στην άυλη τέχνη της performance.

«Ενα από τα πρώτα πράγματα που ζήτησε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος ήταν να συνεργαστούμε με έλληνες καλλιτέχνες» ξεκαθάρισε εξαρχής ο διευθυντής του ΜΑΙ Θάνος Αργυρόπουλος. Και έτσι έγινε. Το «As One» δεν είναι μόνο ένα κορυφαίο ανά τον κόσμο πρόγραμμα που αφορά στην performance και θα προσφέρει μια σπάνια εμπειρία θέασης και συμμετοχής στο κοινό. Είναι ταυτόχρονα ένα εντατικό πρόγραμμα εκπαίδευσης των ελλήνων καλλιτεχνών. Μαθαίνουν τα πάντα για αυτή την άυλη μορφή τέχνης που συνεχώς αναπτύσσεται (ο κ. Αργυρόπουλος εκτίμησε πως θα αναπτύσσεται εντατικά τουλάχιστον για τα επόμενα 15 χρόνια). Εντατικοποιούν, βαθαίνουν την τέχνη τους οι καλλιτέχνες, βρίσκουν μια πολύτιμη πλατφόρμα γνώσης και έκφρασης. Και αναπόφευκτα στη συνέχεια θα περάσουν αυτή τη γνώση και σε άλλους έλληνες καλλιτέχνες. Θα μεταδοθεί ως παραγωγικός ιός στο τοπίο πολιτισμού που ταλανίζεται από τις δονήσεις της κρίσης. Δημιουργία πλούτου –ναι είναι.

Εξάλλου, όπως τόνισε η Μαρίνα Αμπράμοβιτς «πάντα σε εποχές κρίσης η άυλη τέχνη ενισχύεται με γοργούς ρυθμούς». Στη συνθήκη δηλαδή που ζει η Ελλάδα και που προκαλεί ασφυξία στην τέχνη, όχι μόνο ως προϊόν θέασης και θαυμασμού, αλλά παραγωγής πλούτου, εκκίνησης της οικονομίας, ενεργοποίησης των πολιτών. «Στηρίζω την τέχνη ως πράξη έναντι στο τέλμα που υπάρχει», υπογράμμισε ο ιδρυτής του ΝΕΟΝ Δημήτρης Δασκαλόπουλος. «Η κρίση που ζούμε είναι η χειρότερη μεταπολεμικά, ίσως και η χειρότερη στην ιστορία μας. Πιστεύω απόλυτα στη συνεισφορά της τέχνης στη δημιουργία και στην ανάπτυξη» πρόσθεσε.

«Είναι σημαντικό μέσα σε αυτή την οριακή κατάσταση να υπάρχουν μουσεία, να υπάρχουν καλλιτέχνες, να δημιουργούνται έργα τέχνης», είπε η διευθύντρια του ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη. «Το As One είναι ένα κοινωνικό πρότζεκτ», τόνισε. Και έτσι θα γίνει στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς: Από τις 10 Μαρτίου ως τις 24 Απριλίου, το μουσείο θα λειτουργεί καθημερινά εκτός Δευτέρας (ενώ ως σήμερα ήταν ανοιχτό για το κοινό μόνο από Πέμπτη ως Κυριακή), επί οκτώ ώρες, για να παρουσιάζει στο κοινό το «As One». Και μάλιστα με δωρεάν είσοδο για όλους. Σε ένα πρόγραμμα που δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τη συμμετοχική εμπειρία. «Το προσωπικό τελετουργικό υπάρχει μέσα στο συλλογικό τελετουργικό. Ο παρατηρητής γίνεται και παρατηρούμενος», είπε ο κ. Αργυρόπουλος. Αντίστοιχα αν και σαφώς μικρότερης έκτασης προγράμματα του ΜΑΙ έφεραν δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες στη Βραζιλία και την Αργεντινή. Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος δεν έκρυψε ότι ανυπομονεί να δει ουρές και έξω, γύρω από το Μουσείο Μπενάκη.

Και ενώ κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου προχωρούσαμε όλο και πιο βαθιά στην εμπειρία που θα ζήσουμε επί δύο μήνες στο Μουσείο Μπενάκη, με τις performances και τα προγράμματα να αλλάζουν κάθε δύο τρεις μέρες, με συνεχείς διαλέξεις και εργαστήρια (άρα κάθε νέα επίσκεψη θα είναι μια εντελώς νέα εμπειρία) τα ερωτήματα που φάνηκε να απασχολούν αρκετούς ήταν: Πώς και γιατί να κάνει κάποιος τέχνη και δη άυλη τέχνη, στην Ελλάδα της κρίσης, στην Ελλάδα του Προσφυγικού. Πριν καν τεθούν οι ερωτήσεις, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΜΑΙ Σερζ Λε Μπορν είχε πει «Οι καλλιτέχνες είναι οι αληθινοί πολιτικοί της εποχής μας. Μας σπρώχνουν να κατανοήσουμε την πραγματικότητα». Με την Αμπράμοβιτς να τονίζει πως ο ρόλος των καλλιτεχνών σήμερα είναι «να είναι υπηρέτες της κοινωνίας, να δίνουν οξυγόνο στον πολίτη, να τον βοηθήσουν να αποκτήσει επίγνωση και συνειδητότητα».

Αλλωστε η Μέθοδος Αμπράμοβιτς, ωθεί τον συμμετέχοντα να πάρει αποφάσεις μέσω απλών ασκήσεων, όπως το μέτρημα των κόκκων ρυζιού που βρίσκονται πάνω σε ένα τραπέζι. Θα το μετρήσεις όλο; Και πως θα το κάνεις; Θα το χωρίσεις σε διάφορα μέρη; Πόσο χρόνο θα αφιερώσεις «Αν δεν μπορείς να πάρεις αποφάσεις και να τις ακολουθήσεις σε κάτι τόσο απλό, τότε πως θα τα καταφέρεις έξω στην πραγματική ζωή;» αναρωτήθηκε η καλλιτέχνης. Μια διαδικασία που θα ζήσουμε όλοι μαζί ταυτόχρονα: εργάτες, φοιτητές, τραπεζίτες, καλλιτέχνες, γιατροί, ιδιωτικοί υπάλληλοι, άνεργοι. Η απόλυτη ισότητα.

Εχοντας δεχθεί τα κύματα των φωτογραφιών του Αi Weiwei στη Μυτιλήνη, στην Ειδομένη, έχοντας δει τις ισοθερμικές κουβέρτες τυλιγμένες στις πλάτες των σταρ με τις τουαλέτες στο Βερολίνο, έχοντας δει τον κινέζο εικαστικό ξαπλωμένο ως νεκρό μικρό Αϊλάν, φαίνεται πως τα διαπιστευτήρια των διάσημων καλλιτεχνών που φτάνουν στη χώρα μας πρέπει να συμπεριλαμβάνουν μια επίσκεψή τους πρώτα στα νησιά ή στην πλατεία Βικτωρίας. Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Ερωτήθη. Εξήγησε ευγενικά πως έφτασε χθες στην Αθήνα και όχι δεν το έχει κάνει χωρίς να το αποκλείσει για το μέλλον. Και τι θα κάνει η Μαρίνα Αμπράμοβιτς για το Προσφυγικό; Η ερώτηση επίμονη, με την καλλιτέχνιδα να καλείται αίφνης να απολογηθεί και να μην κρύβει την έκπληξη και τον εκνευρισμό της. «Δεν μπορείτε να μου ασκήσετε κριτική ή να με κατηγορήσετε για αυτό που συμβαίνει».

Η τέχνη, λοιπόν. Η τέχνη που δεν μπορεί να δημιουργηθεί αν δεν συνυπάρξει ο καλλιτέχνης με τον θεατή, η τέχνη που απαιτεί τη συμμετοχή, που προκαλεί την παραγωγή νέων έργων, που φέρνει κόσμο στα μουσεία, που δημιουργεί διάλογο και αντιπαράθεση, που δημιουργεί θέσεις εργασίας. Αυτή η τέχνη είναι περιττή σε αυτή την κρίσιμη συνθήκη;

Κι όμως, σε αυτή ακριβώς τη βαθιά ρωγμή του χρόνου, του νεκρωμένου χρόνου, που τα σύνορα της Ελλάδας απειλούνται να κλείσουν και που οι «φίλοι» μας εκεί έξω είναι σχεδόν άφαντοι, αυτή τη στιγμή του εγκλωβισμού, η τέχνη με τη μορφή της συνεργασίας του ΝΕΟΝ με τον ΜΑΙ στην πραγματικότητα κατεδαφίζει κάθε σύνορο. Φέρνει στην Αθήνα ένα πρώτης τάξης παγκόσμιο γεγονός τέχνης. Και ανεβάζει την Αθήνα στην κορυφή της σύγχρονης τέχνης σε μια κατάσταση ελεύθερης, συνεχούς ροής.

Οσο και αν κάποιοι… απογοητεύονται η αλήθεια είναι πως η Μαρίνα Αμπράμοβιτς δεν ήρθε στην Αθήνα για να δώσει λύση στο Προσφυγικό… Αλλά για να δημιουργήσει «έναν σταθμό παραγωγής ενέργειας. Θα προσπαθήσουμε να παράξουμε νέα ενέργεια», είπε με ενθουσιασμό. Είτε μετρώντας κόκκους ρυζιού, είτε κοιτάζοντας βαθιά στα μάτια τον άλλον, είτε μπαίνοντας μέσα στη μηχανή εγκεφαλικών κυμάτων, είτε καθώς θα στεκόμαστε όρθιοι, ακίνητοι πάνω σε μια πλατφόρμα φορώντας ακουστικά από τα οποία θα ακούμε μόνο την απόλυτη σιωπή. Για να δούμε στη συνέχεια 29 καλλιτέχνες να αναμετρώνται με φοβίες, εμμονές, εγκεφαλικές προκλήσεις, ερωτήματα που ψάχνουν αέναα απαντήσεις. Ολοι μαζί. As One. Γιατί «δεν μπορούμε να αντέξουμε αν είμαστε μόνοι. Η δύναμη μας πηγάζει από τη συνεργασία, τη συνύπαρξη».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News