Το Νουκουμπάτι βρίσκεται στη βόρεια ακτή του νησιού Βανούα Λέβου των Φίτζι, στις παρυφές ενός από τους μεγαλύτερους υφάλους στον κόσμο. Τροφοδοτείται από ηλιακή ενέργεια, σε μια προσπάθεια να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα, και σε αυτό δεν υπάρχουν καθόλου κλιματιστικά ή πισίνες. Τα περισσότερα τρόφιμα καλλιεργούνται στους κήπους του ή ψαρεύονται από τη θάλασσα και όλοι οι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται από τοπικά χωριά. Το Νουκουμπάτι πρωτοστατεί στο κίνημα για την αλλαγή του τουρισμού στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Το Νουκουμπάτι είναι μέλος της Ντουαβάντα, μιας συλλογικότητας τουριστικών επιχειρήσεων των Φίτζι που λένε ότι η βιομηχανία τους πρέπει να ενισχύσει το περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά. Ομως το θέμα είναι περίπλοκο.

Οι νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού, από τις πιο ευάλωτες παγκοσμίως στην κλιματική κρίση, παλεύουν να εξισορροπήσουν τον περιβαλλοντικό και πολιτιστικό αντίκτυπο του τουρισμού με την οικονομική ανάγκη. Ως τώρα δεν υπάρχει καμία απτή συμφωνία για βιώσιμες πρακτικές, απλώς ένα συνονθύλευμα κατευθυντήριων γραμμών και πρωτοβουλιών. Ο τουρισμός, η ραχοκοκαλιά πολλών νησιωτικών οικονομιών, έχει αρχίσει να ανακάμπτει από την πανδημία της Covid.

Η εισροή επισκεπτών, όμως, έχει προκαλέσει εκκλήσεις για αλλαγές. «Είναι επιτακτική ανάγκη να εξετάσουμε πώς ο τουρισμός επηρεάζει τους προορισμούς και τις ιθαγενείς κοινότητες» λέει στον Guardian ο πρώην διευθυντής τουρισμού του Βανουάτου, Τζέρι Σπούνερ.

Σε όλη την περιοχή αναδύονται καινούργια τουριστικά μοντέλα. Το Βανουάτου και τα Νησιά Κουκ προωθούν τον «αναγεννητικό» τουρισμό, ενώ η Γαλλική Πολυνησία προωθεί ένα «αργό» τουριστικό μοντέλο. Η Μπόρα Μπόρα, ένα νησί της γαλλικής επικράτειας, έχει θέσει όρια στις αφίξεις. Το Παλάου, αρχιπέλαγος στον δυτικό Ειρηνικό Ωκεανό, ζητεί από τους επισκέπτες να υπογράψουν μια υπόσχεση ότι όσο βρίσκονται σε αυτό θα ενεργούν με οικολογικά υπεύθυνο τρόπο.

Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι η έλλειψη παρακολούθησης, η αδύναμη διακυβέρνηση και οι περιορισμένοι πόροι εμποδίζουν τον τουρισμό του Ειρηνικού να κάνει πραγματική περιβαλλοντική πρόοδο. Ζητούν ήπια μέτρα, εθελοντικές δεσμεύσεις ή συστήματα πιστοποίησης, τα οποία όμως θα πρέπει, όπως επισημαίνουν, να υποστηρίζονται από τη νομοθεσία.

Ο Guardian εξετάζει την πρόκληση που αντιμετωπίζουν τα νησιωτικά έθνη του Ειρηνικού στην εξισορρόπηση της οικονομικής εξάρτησης από τον τουρισμό με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του.

Ελλειψη ενιαίας νομοθεσίας

Σε όλον τον Ειρηνικό υπάρχει ένας ιστός νόμων, κανονισμών και στρατηγικών που αφορούν τις πρακτικές αειφόρου τουρισμού. Ο Οργανισμός Τουρισμού Ειρηνικού (SPTO), ο κορυφαίος βιομηχανικός οργανισμός της περιοχής, με 21 χώρες-μέλη, έχει αναπτύξει ένα πλαίσιο αειφόρου τουρισμού και πρότυπα προορισμών. Περιέχουν ευρείες κατευθυντήριες γραμμές, από τη μείωση της χρήσης πλαστικού και ενέργειας έως την προστασία του πολιτισμού. Υπάρχουν επίσης προγράμματα πιστοποίησης βιωσιμότητας σε εθνικό επίπεδο.

Ομως στην πράξη τα περισσότερα από τα πλαίσια και τις κατευθυντήριες γραμμές δεν μπορούν να εφαρμοστούν, δεν παρακολουθούνται ευρέως και είναι κατ’ ουσίαν εθελοντικά. Το αν μια επιχείρηση αποφασίσει να τηρήσει αυτές τις οδηγίες εξαρτάται αποκλειστικά από αυτήν. Δεν υπάρχει καταναγκασμός ή τιμωρία.

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Αειφόρου Τουρισμού (GSTC) είναι ένας οργανισμός που θέτει πρότυπα και διευκολύνει την πιστοποίηση για προορισμούς και επιχειρήσεις σε όλον τον κόσμο. Η Σιγκαπούρη, το Γιάρβσε στη Σουηδία και το χιονοδρομικό κέντρο Θρέμπρο στην Αυστραλία είναι μεταξύ των περιοχών που έχουν εξασφαλίσει πιστοποίηση. Κανένας προορισμός στον Ειρηνικό δεν έχει πιστοποιηθεί, αν και ορισμένοι έχουν υιοθετήσει τα πρότυπα.

Ενας από αυτούς είναι τα Φίτζι, η χώρα με τις περισσότερες επισκέψεις στον Ειρηνικό – περισσότερες από 636.000 το 2022. Φέτος υιοθέτησε τα πρότυπα του GSTC ως κατευθυντήριες γραμμές σε εθνικό επίπεδο. Ο διευθύνων σύμβουλος της Fiji Tourism, Μπρεντ Χιλ, αναγνωρίζει ότι παραμένουν προαιρετικά. Ο τουρισμός συνεισφέρει σχεδόν το 40% του ΑΕΠ των Φίτζι.

Το Βανουάτου, στο οποίο πριν από την πανδημία της Covid ο τουρισμός αποτελούσε περίπου το 36% του ΑΕΠ, ήταν μεταξύ των πρώτων χωρών του Ειρηνικού που υιοθέτησαν επίσημη στρατηγική αειφόρου τουρισμού. Η χώρα, μαζί με τα Νησιά Κουκ, παρέχει προαιρετικές πιστοποιήσεις οικολογικού και βιώσιμου τουρισμού για επιχειρήσεις. Το Βανουάτου ελπίζει να εξασφαλίσει την πιστοποίηση GSTC και θέλει το 60% των τουριστικών επιχειρήσεων να έχουν πιστοποιηθεί από τις τοπικές αρχές έως το 2025.

Νέα τουριστικά μοντέλα

Καθώς αναδύονται πρότυπα και «πράσινα» συστήματα πιστοποίησης, οι χώρες προσπαθούν να προσελκύσουν τουρίστες με έμφαση στο περιβάλλον και τον πολιτισμό.

Η Γαλλική Πολυνησία, μια περιοχή που περιλαμβάνει την Ταϊτή, πλασάρει τα περισσότερα από 100 νησιά της ως προορισμούς «αργού τουρισμού». Ο αργός τουρισμός προωθεί τις μετακινήσεις με τα πόδια ή με ποδήλατο. Προωθεί επίσης πολιτιστικές εμπειρίες, όπως  επίσκεψη σε φυτεία τάρο, όπου οι τουρίστες μαθαίνουν πώς να καλλιεργούν και να μαγειρεύουν τη ρίζα.

Αλλες χώρες εξερευνούν τον «αναγεννητικό» τουρισμό, ο οποίος καλεί τους επισκέπτες να βοηθήσουν στην αποκατάσταση ενός κοραλλιογενούς υφάλου, να διαμείνουν σε τοπικούς ξενώνες ή να φάνε τοπικά τρόφιμα. «Στη χώρα μένει περισσότερο συνάλλαγμα και οι επισκέπτες έχουν πιο αυθεντικές, ουσιαστικές εμπειρίες» λέει στον Guardian ο Σπούνερ, ο οποίος τώρα διευθύνει τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Regenerative Vanua του Βανουάτου. Λέει ότι ο αγροτουρισμός, όπου η γεωργία είναι ενσωματωμένη με τις τουριστικές εμπειρίες, μετατρέπει τις παραδοσιακές πρακτικές «σε ιστορία» και ωφελεί τις κοινότητες.

«Οι επισκέπτες που δείχνουν ενθουσιασμό στην παραδοσιακή εμπειρία του φαγητού συμβάλλουν στην υπερηφάνεια για τα τοπικά συστήματα τροφίμων και αποθαρρύνουν την εξάρτηση από ανθυγιεινά εισαγόμενα τρόφιμα, που είναι ένα σημαντικό ζήτημα υγείας στις χώρες των νησιών του Ειρηνικού» εξηγεί.

Η πενταετής τουριστική στρατηγική των Νήσων Κουκ, που ξεκίνησε το 2022, περιλαμβάνει την προσέλκυση «υπεύθυνων» ταξιδιωτών μέσω του μάρκετινγκ αναγεννητικών εμπειριών, καθώς και την εστίαση στον πολιτισμό και στις παραδόσεις. Οι επισκέπτες ενθαρρύνονται να τρώνε τοπικά αντί για εισαγόμενα τρόφιμα σε εστιατόρια και να υποστηρίζουν πιστοποιημένες επιχειρήσεις «Μana tiaki»: ένα δωρεάν σύστημα πιστοποίησης για επιχειρήσεις που πληρούν τα πρότυπα αειφορίας και περιβαλλοντικής φροντίδας.

Αλλού στην περιοχή, η Νέα Καληδονία υποστηρίζει ότι η βιωσιμότητα είναι μια από τις βασικές αξίες του τουρισμού της. Το σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης της Σαμόα περιλαμβάνει τον στόχο να γίνει ένας πιο «ανθεκτικός, χωρίς αποκλεισμούς και πράσινος τουριστικός προορισμός». Ολα αυτά, βέβαια, ενέχουν έναν κίνδυνο: τη μείωση των ροών του τουρισμού, από τον οποίο εξαρτώνται οικονομικά όλες αυτές οι χώρες.

Η Σουζάν Μπέκεν, καθηγήτρια βιώσιμου τουρισμού στο Πανεπιστήμιο Γκρίφιθ, λέει στον Guardian ότι, ενώ οι μικρές, τοπικές επιχειρήσεις μπορεί να προσελκύουν λιγότερους επισκέπτες από ένα μοντέλο μαζικού τουρισμού, «αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το όφελος για τους ντόπιους είναι χαμηλότερο».

Εξηγεί ότι τα εθελοντικά προγράμματα, όπως το Μana tiaki ή η δέσμευση του Παλάου, είναι χρήσιμα αλλά «ιδανικά τέτοια ήπια μέτρα θα έπρεπε να συμπληρώνονται από νομοθεσία και πρότυπα, για παράδειγμα σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης».

Μια σαφέστερη εικόνα του αντίκτυπου του τουρισμού θα βοηθούσε στη χάραξη πολιτικής. Η Μπέκεν λέει ότι υπάρχει έλλειψη δεδομένων για το αποτύπωμα άνθρακα και το περιβαλλοντικό κόστος του τουρισμού στον Ειρηνικό, αν και ο SPTO εργάζεται σε αυτόν τον τομέα.

Δεδομένων των απομακρυσμένων τοποθεσιών τους, η μείωση των εκπομπών στις μετακινήσεις –από τον αέρα ή τη θάλασσα– παραμένει μια από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές προκλήσεις των εθνών του Ειρηνικού. Τα ταξίδια και ο τουρισμός ευθύνονται για το 11% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σύμφωνα με μια έκθεση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού το 2021.

Ο διευθύνων σύμβουλος του SPTO, Κρίστοφερ Κόκερ, λέει ότι, ενώ η συμβολή των νησιών του Ειρηνικού στις παγκόσμιες εκπομπές είναι ασήμαντη, η μετάβασή τους σε μια πράσινη βιομηχανία εξαρτάται κατά πολύ από τον μετασχηματισμό του τομέα των μεταφορών.

Πρέπει να αλλάξουν και οι τουρίστες

Παρά την αυξανόμενη εστίαση στη βιωσιμότητα, η ακτιβίστρια της Σαμόα για την κλιματική αλλαγή Μπριάνα Φρουέαν υποστηρίζει ότι η περιοχή πρέπει να «αναδιαμορφώσει» τη σχέση της με τον τουρισμό. «Είμαστε οι φύλακες των νησιών μας και όταν σας έχουμε φιλοξενούμενους στα νησιά μας πρέπει να είστε και εσείς φύλακες, πρέπει να να είστε καλοί καλεσμένοι» δηλώνει στον Guardian.

Ο Ρίτσαρντ Μάρκαμ, στέλεχος της κολεκτίβας Ντουαβάντα των Φίτζι, συμφωνεί ότι οι επισκέπτες πρέπει να αναλάβουν ευθύνη για τον αντίκτυπό τους. Λέει ότι οι ταξιδιώτες που θέλουν «πράσινες διακοπές» πρέπει να κάνουν την έρευνά τους: «Οπου τα ζητήματα αυτά δεν ρυθμίζονται, ο καταναλωτής έχει την ευθύνη να βρει και να επιλέξει τα προϊόντα που είναι πιο βιώσιμα».

Προσθέτει ότι οι τουρίστες θα πρέπει να προσπαθήσουν «να κάνουν κράτηση με επιχειρήσεις που ανήκουν σε τοπική ιδιοκτησία και φορείς που εκφράζουν τις ανησυχίες τους μέσω πραγματικής δέσμευσης με τις τοπικές κοινότητες και το περιβάλλον. Οι επισκέπτες μπορούν να δείξουν ότι νοιάζονται πραγματικά και δεν θα ξεγελαστούν από μια “πράσινη βιτρίνα”. Και αυτό μπορεί να ενθαρρύνει τη βιομηχανία να κάνει ουσιαστικές αλλαγές» καταλήγει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News