Παγκόσμια ανησυχία και έντονο διπλωματικό παρασκήνιο σε Δύση και Ρωσία προκαλούν οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις –οι σφοδρότερες από το 1992– ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και στην Αρμενία, που ξεκίνησαν την Κυριακή στην περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Οι νεκροί και από τις δύο πλευρές, στρατιωτικοί και άμαχοι, είναι τουλάχιστον 95, αν και τα εμπλεκόμενα μέρη ισχυρίζονται ότι έχουν σκοτώσει εκατοντάδες μαχητές του εχθρού.

Το βράδυ της Δευτέρας, οι αρχές στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανακοίνωσαν ότι 26 αρμένιοι αυτονομιστές σκοτώθηκαν στις μάχες με τις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν.

Νωρίτερα ο εκπρόσωπος του υπουργείου Αμυνας της Αρμενίας έκανε λόγο για «μαζική» επίθεση των δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν, για πλαγιοκόπηση στο νότιο και το βορειοανατολικό πλευρό της γραμμής του μετώπου.

Τα μεσάνυχτα (ώρα Ελλάδας) συνεδριάζει εκτάκτως το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με θέμα τις εξελίξεις στην περιοχή.

Το ματωμένο ιστορικό της περιοχής

Οι συγκρούσεις στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ξεκίνησαν στις αρχές του 20ού αιώνα.

Η περιοχή αυτή είχε κατοίκους Αρμένιους κατά πλειονότητα, αλλά στο πλαίσιο της Σοβιετικής Ενωσης είχε ενταχθεί εδαφικά στο Αζερμπαϊτζάν.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, η περιοχή αποσχίσθηκε από το Αζερμπαϊτζάν. Το 1992 και μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, ξεκίνησε γενικευμένος πόλεμος ανάμεσα στις δύο χώρες, με αποτέλεσμα 30.000 νεκρούς και αναφορές για εθνοκάθαρση και στις δύο πλευρές. Ο πόλεμος διακόπηκε με παρέμβαση της Ρωσίας, το 1994.

Ομως, παρά τις διαπραγματεύσεις και τις προσπάθειες Γαλλίας, ΗΠΑ και Ρωσίας, οι δύο πλευρές δεν υπέγραψαν ποτέ συνθήκη ειρήνης με αποτέλεσμα, το ξέσπασμα συγκρούσεων αρκετές φορές όλα αυτά τα χρόνια.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Η Τουρκία υποστηρίζει το μουσουλμανικό Αζερμπαϊτζάν, ενώ η Ρωσία την χριστιανική Αρμενία, η οποία, όπως γράφουν οι Times του Λονδίνου, θεωρείται η πρώτη χώρα στον κόσμο που υιοθέτησε τον χριστιανισμό.

Η αντιπαλότητα Ρώσων και Τούρκων είναι εμφανής –και– στην περιοχή του νότιου Καυκάσου.

Το 2010, Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία υπέγραψαν συμφωνία που αναφέρει ότι σε περίπτωση πολέμου, η μία χώρα θα στηρίξει την άλλη.

Αντίστοιχο σύμφωνο στήριξης έχουν υπογράψει Ρωσία και Αρμενία.

Η Ρωσία διαθέτει στρατιωτική βάση στην Αρμενία. «Αν χρειαστεί, η Αρμενία θα στραφεί στους συμμάχους της», είπε ο Βαρντάν Τογκανβάν, ο αρμένιος πρεσβευτής στη Μόσχα.

Οι συγκρούσεις όμως, συμβαίνουν σε μία δύσκολη περίοδο για τους Ρώσους, με τις ταραχές στη Λευκορωσία και την υπόθεση της δηλητηρίασης του Αλεξέι Ναβάλνι. Ετσι, ο Ερντογάν πρόσθεσε έναν ακόμα έντονο πονοκέφαλο στον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Σε περίπτωση που γενικευθεί η σύρραξη ανάμεσα στο Ερεβάν και στο Μπακού απειλείται αποσταθεροποίηση του νότιου Καυκάσου, ειδικά εάν επέμβουν η Τουρκία και η Ρωσία.

Μία γενικευμένη σύρραξη θα βάλει επίσης σε κίνδυνο τους αγωγούς που μεταφέρουν αέριο και πετρέλαιο από το πλούσιο Αζερμπαϊτζάν, κάτι που περιπλέκει την κατάσταση και για την Ευρωπαϊκή Ενωση η οποία προσβλέπει στους πόρους των Αζέρων για να μειώσει την ενεργειακή εξάρτησή της από τη Ρωσία.

Αναλυτές πιστεύουν ότι το Αζερμπαϊτζάν προετοίμαζε το έδαφος για την επίθεση εδώ και καιρό. Η κοινή γνώμη της χώρας τάσσεται υπέρ της ανακατάληψης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και το καλοκαίρι χιλιάδες διαδηλωτές είχαν βγει στους δρόμους του Μπακού ζητώντας πίσω την περιοχή.

Ενδεχομένως, το Αζερμπαϊτζάν να επιτέθηκε εκτιμώντας ότι οι ΗΠΑ έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για την επίλυση της διαμάχης του με την Αρμενία.

Στο μεταξύ, σύμφωνα με τους Times, η Τουρκία έχει στείλει σύρους τζιχαντιστές μισθοφόρους στο μέτωπο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, όπως έκανε και στη Λιβύη, κάτι που αυξάνει την ανησυχία της Δύσης. Είναι άλλωστε η μοναδική χώρα που δεν κάλεσε τις δύο πλευρές να σταματήσουν τις εχθροπραξίες.

Ο Ερντογάν βλέπει την σύγκρουση ως μία ακόμα ευκαιρία να κάνει επίδειξη της ισχύος της Τουρκίας και να μεγαλώσει τη ζώνη επιρροής της, που επιθυμεί διακαώς να επεκτείνει σε πολλά μέτωπα.

Ο τούρκος πρόεδρος, σε ομιλία του, προειδοποίησε την Αρμενία σε επιθετικό τόνο, εντείνοντας τις ανησυχίες για κλιμάκωση της κρίσης. Ο ίδιος απαίτησε από την Αρμενία να βάλει τέλος στην «κατοχή» του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και προειδοποίησε ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να στέκει στο πλάι της «αδελφής και φίλης» της χώρας, του Αζερμπαϊτζάν, «με όλη της την καρδιά και με όλα τα μέσα».

Ενδεικτικό της ανησυχίας πάντως, που επικρατεί και στο εσωτερικό της Τουρκίας, είναι η κατρακύλα της λίρας, η οποία την Τρίτη βυθίστηκε σε χαμηλό επίπεδο-ρεκόρ, στις 7,85 λίρες ανά δολάριο. Αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ερντογάν προσπαθεί με κάθε τρόπο να ξεφύγει από την οικονομική κρίση που μαστίζει τους πολίτες του στο εσωτερικό, δημιουργώντας εντάσεις στο εξωτερικό με αφήγημα τον «ζωτικό χώρο» της  Τουρκίας. Δεν είναι λίγοι που θεωρούν ότι το timing των οικονομικών προβλημάτων λειτουργεί ως επιταχυντής του νεοωθομανισμού του Ερντογάν, ο οποίος όμως τον οδηγεί σε πολλές και παράλληλες κρίσης.

«Η αυξανόμενη ανάμιξη της Τουρκίας στον νότιο Καύκασο μέσω του Αζερμπαϊτζάν είναι κάτι που δεν αρέσει στη Ρωσία», σχολίασε στους Financial Times ο Ντμίτρι Τρένιν, επικεφαλής του Carnegie Moscow Center. «Τα ρωσικά και τουρκικά συμφέροντα συγκρούονται εδώ περισσότερο από οπουδήποτε αλλού. O Πούτιν και ο Ερντογάν ούτε ήταν ούτε θα είναι ποτέ πραγματικοί σύμμαχοι. Αυτό που κάνουν είναι να δίνουν έμφαση στα παράλληλα συμφέροντά τους και να υποβαθμίζουν τις διαφορές τους, ώστε να μην υπάρξει ευθεία σύγκρουση Ρωσίας και Τουρκίας».

Η μαχητική ανάμειξη του Ερντογάν στη διαμάχη και η επίθεσή του στην αρμενική ηγεσία αποτυπώνουν μια μεγάλη στροφή στην τουρκική πολιτική, επισημαίνει από την πλευρά του ο Τόμας ντε Βάαλ, ειδικός για την περιοχή. «Η Τουρκία ανέκαθεν παρείχε πολιτική στήριξη στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά επέμενε ότι η διένεξη πρέπει να λυθεί με ειρηνικά μέσα. Υπήρχε ως τώρα μια γεωπολιτική ισορροπία όπου κανείς δεν υποστήριζε πραγματικά τη μία πλευρά. Τώρα ξαφνικά, ένας από τους πρωταγωνιστές στηρίζει το Αζερμπαϊτζάν».

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι Ρώσοι θα εξαντλήσουν τη διπλωματική οδό.

«Θα δούμε πιθανότατα μια προσεκτική απάντηση από τη Μόσχα», εκτιμά ο Ρίτσαρντ Γκιραγκοσιάν, διευθυντής του Κέντρου Περιφερειακών Σπουδών που εδρεύει στο Ερεβάν.

Oπως επαναλαμβάνει άλλωστε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, η Ρωσία έχει καλές σχέσεις τόσο με την Αρμενία όσο και με το Αζερμπαϊτζάν.

Ο Σινάν Ουλγκέν, ένας τούρκος πρώην διπλωμάτης που διευθύνει σήμερα το Ιδρυμα Edam στην Κωνσταντινούπολη, πιστεύει ότι η Ρωσία και η Τουρκία θα προσπαθήσουν να βρουν λύση στη σύγκρουση, χωρίς να βλάψουν τη διμερή τους σχέση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News