Εδώ και δυο δεκαετίες ο ιμπρεσάριος Τζον Μπρόκμαν ρωτάει τα πιο λαμπρά μυαλά που κυκλοφορούν στον πλανήτη για το νόημα και το μέλλον του κόσμου. Φέτος, όμως, η μέθοδος άλλαξε. Αντί να ρωτήσει ο ίδιος, ζήτησε από επιστήμονες και διανοούμενους να θέσουν ερωτήματα – τα ερωτήματα των ερωτημάτων. Η Corriere della Sera επέλεξε έξι από αυτά. Μαζί με τα χιλιάδες ερωτήματα που γεννάνε.

1. Υπάρχει η απόλυτη αλήθεια;

Υπάρχει μια αλήθεια πιο βαθιά που αφορά την πραγματική φύση των πραγμάτων και είναι ανεξάρτητη από αυτόν που παρατηρεί τα πράγματα; Τώρα πια ξέρουμε ότι η αλήθεια δεν είναι αυτή που φαίνεται. Ισως να μπορέσουμε να φτάσουμε κάποια στιγμή στον πυρήνα της ανοίγοντας μια κουρτίνα κάθε φορά.
Κάρλο Ροβέλι, φυσικός

2. Ο πολιτισμός θα καταρρεύσει εξαιτίας της τεχνολογίας;

Πώς θα είναι η ανθρωπότητα την εποχή της διόρθωσης των γονιδιωμάτων και της διάδρασης ανάμεσα στον εγκέφαλο και τον υπολογιστή; Η τεχνολογική πρόοδος μας χάρισε χρόνια, αλλά δεν έσβησε τον φόβο του Φρανκενστάιν. Το τέρας που φαντάστηκε η Μέρι Σέλεϊ είναι πια 200 ετών. Αλλά δεν του φαίνεται καθόλου.
Κρεγκ Βέντερ, γενετιστής

3. Γιατί ο κόσμος είναι τόσο όμορφος;

Τα αστέρια στον ουρανό, τα κύματα της θάλασσας, τα χρώματα των λουλουδιών… Μπορεί όλη αυτή η ομορφιά να είναι προϊόν της τύχης; Ολη αυτή η συμμετρία, ο ρυθμός και η αρμονία του Σύμπαντος; Αν όμως αγαπούμε την ομορφιά είναι επειδή το μυαλό μας σκέφτεται αισθητικά. Αν λοιπόν η ομορφιά είναι απλώς μέσα μας, μήπως  είναι μια ψευδαίσθηση;
Νίκολας Χάμφρεϊ, ψυχολόγος

4. Ποια ταμπού δεν θα έχουμε στο μέλλον;

Οι κοινωνικοί κανόνες βασίζονται σε συναισθήματα που έχουν βιολογική βάση – η αποστροφή, για παράδειγμα. Αλλά δεν είναι αιώνιοι. Πότε λοιπόν θα θεωρηθεί φυσιολογικός ένας εραστής-ρομπότ και πώς θα αλλάξει η έννοια της ρομαντικής αγάπης και η δομή της οικογένειας;
Κέιτ Ντάρλινγκ, ειδικός της ρομποηθικής

5. Η εποχή της λογικής τελείωσε για πάντα;

Θεωρίες συνωμοσίας, κινήματα κατά των εμβολιασμών, ψεκασμοί. Η επιστήμη καμιά φορά αισθάνεται να πολιορκείται από το παράλογο. Είναι αυτό το τίμημα της δημοκρατίας της μαζικής επικοινωνίας; Γιατί η λογική και οι αποδείξεις είναι τόσο αδύναμες απέναντι στα δόγματα και τις προκαταλήψεις;
Μπράιαν Ινο, συνθέτης

6. Πότε θα ξεπεράσουμε την έννοια της φυλής;

Για την επιστήμη οι φυλές δεν υπάρχουν, υπάρχει μόνο η γενετική των πληθυσμών. Αλλά η αντίληψη της ύπαρξης και της φυλής παραμένει επειδή η ψυχολογία μας είναι αυτή του «ανήκειν» και μας οδηγεί να διαχωρίζουμε τους άλλους σε εσωτερικά και εξωτερικά μέλη. Από την άλλη βέβαια τα γονίδιά μας θα συνεχίσουν να αναμειγνύονται και μπορεί μια μέρα να μιλήσουμε την ίδια γλώσσα. Στο μεταξύ, όμως, θα πρέπει να βρούμε άλλους όρους για να περιγράψουμε την ανθρώπινη διαφορετικότητα.

Φωτό: Ο Φρανκενστάιν είμαστε εμείς. Και η κούκλα-ρομπότ, η ερωμένη μας. Πηγή: Shutterstock

«Αντί να διακηρύσσει τη νίκη του, το σύστημα πρέπει να μάθει από τους λαϊκιστές. Παίρνοντας τα καλύτερα από αυτά που προτείνουν και πετώντας όλα τα υπόλοιπα».

Δεν την δίνει όποιος και όποιος αυτή τη συμβουλή, τη δίνει ο Economist, η βίβλος της φιλελεύθερης ελίτ. «Θα ήταν λάθος να αισθάνεται ασφαλές το σύστημα τώρα που ανακάμπτει η οικονομία στην Ευρώπη και το αίσθημα εμπιστοσύνης των πολιτών αποκαθίσταται. Οι λαϊκιστές κυβερνούν στην Αυστρία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Τσεχική Δημοκρατία  και στην Ιταλία, σε ένα μήνα, θα μπορούσαν να θριαμβεύσουν».

Επομένως; «Από τη στιγμή που απορρίφθηκε το χειρότερο – ο διαρκής  ανταγωνισμός, η μανιχαϊστική προσέγγιση ελίτ-λαός, η απαίτηση για μια άμεση σχέση μεταξύ πολιτικού και πολίτη που αρνείται το ρόλο της δικαστικής εξουσίας και του ανεξάρτητου Τύπου – μένει το καλό» Και ποιο είναι αυτό; Αν το κακό πρόσωπο τους λαϊκισμού είναι οι «απατεώνες δημαγωγοί», το καλό είναι «οι δημοκράτες μεταρρυθμιστές».

Οι επαναστάτες που αντιτάχθηκαν στον απολυταρχισμό, οι κυβερνήτες που έθεσαν τα θεμέλια του κράτους πρόνοιας, τα αντικομμουνιστικά κινήματα της Ανατολής, είχαν λαϊκιστικά χαρακτηριστικά. Και πολλοί από τους σημερινούς λαϊκιστές δεν έχουν μόνο δίκιο όταν καταγγέλλουν τον «χυδαίο εγωισμό» του συστήματος. Είναι και βαθιά μεταρρυθμιστές.

Έτσι, πρέπει να αντιμετωπίζουμε ως πολιτικούς τολμητίες τους ρεφορμιστές ανάμεσα στο τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, αμερικανούς προέδρους όπως ο Ρούσβελτ και ο Γουίλσον που αμφισβήτησαν τα καρτέλ πετρελαίου και των σιδηροδρόμων και «υποστήριξαν την κοινωνική ασφάλιση για τον μέσο πολίτη». Ή τον Μπίσμαρκ που εισήγαγε την κοινωνική ασφάλιση και την ασφάλιση υγείας στη Γερμανία και ο Λόιντ Τζορτζ με τον «Προϋπολογισμό των Λαών» στη Βρετανία. Ολοι αυτοί δεν «προσάρτησαν εδάφη του λαϊκισμού».

Σήμερα, αυτή η προσέγγιση σημαίνει την ενσωμάτωση των μεταναστών που δεν αρνείται τις επιπτώσεις του φαινομένου στη δημόσια τάξη. Αλλά σημαίνει και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, πόλεμο στην Google και την Amazon στο όνομα του ανταγωνισμού και της προστασίας των καταναλωτών. Πρόκειται για την «επίλυση των προβλημάτων του λαού». Και «ο λαϊκισμός σε αυτό το πλαίσιο, είναι περισσότερο ευκαιρία παρά απειλή».

Φωτό: Ο ένας και το πλήθος. Ας τον ακούσουμε. Πηγή: Shutterstock

Το πάθος γεννήθηκε στα τέσσερά της χρόνια όταν είδε να χτυπούν τα ταμπούρλα σε μια μεσαιωνική επίδειξη στο χωριό της λίγο έξω από τη Βενετία. Μόλις γύρισε σπίτι με τους γονείς της πήρε μια κατσαρόλα, τη γύρισε ανάποδα και άρχισε να τη χτυπάει με μια κουτάλα με όλη της τη δύναμη. Ηταν, γράφει η Corriere della Sera, ένα εφιαλτικό πανδαιμόνιο που έκανε τους γονείς της να τρέξουν και να της αγοράσουν ένα σετ ντραμς για παιδιά.

Από τότε, η Ελίζα Μόρτον δεν σταμάτησε ποτέ να χτυπάει τις μπαγκέτες της – το πρώτο ζευγάρι έζησε μόλις δυο εβδομάδες. Σήμερα, στα 23 της χρόνια, ανακηρύχθηκε καλύτερη ντράμερ στον κόσμο, στον παγκόσμιο διαγωνισμό «Hit like a Girl 2017» που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ. Εκεί, η Helly, όπως είναι το καλλιτεχνικό της ψευδώνυμο, εκτέλεσε ένα ροκ μέταλ κομμάτι βασισμένο στη μουσική του βιντεοπαιχνιδιού «God of War».

Σε αυτή τη ζωή γεμάτη τύμπανα, η Helly κυνήγησε πολλές φορές το όνειρό της. Όπως το καλοκαίρι του 2016 σε μια συναυλία των Skunk Anansie στη Πάντοβα όπου ξεδίπλωσε ένα μεγάλο σεντόνι με την επιγραφή «ένα από τα πιο μεγάλα μου όνειρα είναι να παίξω ντραμς με εσάς». «Η Σκιν το είδε, μου είπε να ανεβώ στη σκηνή. Επαιξα μαζί τους».

Και το μέλλον πώς το φαντάζεται; «Πάντα στα ντραμς. Όταν παίζω, είμαι πραγματικά ευτυχισμένη. Όλα τα άλλα εξαφανίζονται».

Φωτό: Δεν το λέει μόνο η ψυχή της. Το λέει κι όλο της το σώμα. Πηγή: Corriere della Sera

Στην Ολλανδία, έναν ολόκληρο αιώνα μετά, εξακολουθεί να θεωρείται κρατική υπόθεση. Εξίσου ζωντανό είναι και το ερώτημα: Είναι δίκαιο που εκτελέστηκε η Μαργκαρίτα Γκερτρούιντα Τσέλε, γνωστή και ως Μάτα Χάρι; Αξιζε η πιο διάσημη κατάσκοπος, διπλή και τριπλή, να δεχθεί στο σώμα της τις σφαίρες των δώδεκα Ζουάβων στην τάφρο του φρουρίου του Βανσέν;

Στο Λέουβαρντεν, γενέτειρα της όμορφης χορεύτριας, το μουσείο ανοίγει ξανά την υπόθεση.  Εκθέτοντας, για πρώτη φορά πλήρως, στα περίπου 700 τετραγωνικά μέτρα του, εκατοντάδες ντοκουμέντα, αποχαρακτηρισμένα πριν από έξι μήνες από τη γαλλική κυβέρνηση και από τον Απρίλιο του 2014 από το βρετανικό MI5.

Και τι μαθαίνουμε; Πρώτα απ ‘όλα, ότι στα μαλαισιανά  Μάτα Χάρι σημαίνει «κόρη της αυγής». Κόρη ενός πιλοποιού, από τον οποίο κληρονόμησε τη μυθομανία, είχε φτάσει  στη Ιάβα (Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες) μαζί με τον  σύζυγό της, έναν αξιωματικό του βασιλικού στρατού με όμορφο μουστάκι. Στη συνέχεια κακοποιήθηκε, χώρισε και για να επιβιώσει εισήγαγε σε μια Ευρώπη που ήταν λάτρης του εξωτισμού, τους ινδικούς χορούς.   Η μεγαλοφυΐα της; Ανέδειξε τον ημίγυμνο ερωτισμό.

Ως αυστηροί προτεστάντες, οι περισσότεροι συμπατριώτες της «δεσποινίδος Τσέλε» κρατήθηκαν μακριά από τέτοιους πειρασμούς. Αλλά το Παρίσι υπέκυψε. Η επιτυχία ήταν κεραυνοβόλος το 1905, όταν έφτασε στη Γαλλία. Η Μάτα Χάρι έγινε σχεδόν εν μία νυκτί βασίλισσα των εταίρων και εκατομμυριούχος. «Αν η Ινδία έχει τέτοια απροσδόκητα θαύματα, όλοι οι Γάλλοι θα μεταναστεύσουν στις όχθες των Γάγγη», διαβάζει κανείς στην Figaro της εποχής.

Η σημερινή Figaro, πάλι, αναρωτιέται πού βρίσκεται η πραγματική Μάτα Χάρι, όχι εκείνη που ερμήνευσαν η Γκρέτα Γκάρμπο, η Μάρλεν Ντίτριχ, η Ζαν Μορό και η Σίλβια Κρίστελ στο σινεμά. Μπορεί, απαντά, σε εκείνα τα παιδικά πορτραίτα με φόντο τα ολλανδικά πόλντερ.

Φωτό: Πηγή: Le Figaro