H σημερινή πολιτική γεωγραφία της Αφρικής έχει μεγάλο ενδιαφέρον αν εξεταστεί υπό το πρίσμα του ξένου παράγοντα στο πλαίσιο των νέων και υπό διαμόρφωση γεωπολιτικών συνθηκών: στη Μαύρη Ηπειρο οι παραδοσιακοί «παίκτες» υποχωρούν (οι πρώην αποικιοκράτες Δυτικοευρωπαίοι και οι «πλανητάρχες» Αμερικανοί), ενώ καινούργιοι και φιλόδοξοι «μνηστήρες» επιχειρούν διείσδυση με σκοπό την εμπέδωση επιρροής και την εξασφάλιση πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών πλεονεκτημάτων (οι Ρώσοι, οι Κινέζοι, οι Τούρκοι κ.ά.). Το Σαχέλ, όπου εσχάτως έπεσαν τα φώτα της δημοσιότητας επειδή οι Γάλλοι υπέστησαν γεωπολιτική ήττα, είναι χτυπητή αλλαγή του σκηνικού, όμως λιγότερο θορυβώδεις «κοσμογονίες» συντελούνται εδώ και χρόνια και στο Κέρας και στην αραβική Βόρεια Αφρική (πλην Αιγύπτου).

Ολα τα παραπάνω ενδιαφέρουν την Ευρώπη λόγω Μεταναστευτικού και συσσώρευσης εχθρικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Μεσόγειο και νοτίως αυτής, αλλά και επειδή διακυβεύονται συμφέροντα ευρωπαϊκών επιχειρήσεων με πολύχρονη παρουσία εκεί, όπως λόγω χάρη της ιταλικής πετρελαϊκής ΕΝΙ – η Repubblica αναφέρθηκε στην περίπτωσή της σε ανάλυση η οποία, φυσικά, δεν επικέντρωσε μόνο στη Λιβύη, αν και ξεκίνησε από αυτήν.

Ηταν, όμως, καλή αφορμή για εκκίνηση ο νέος γύρος του παζαριού μεταξύ της Ρωσίας και του πολιτικού προσωπικού της Βεγγάζης όσον αφορά τη δημιουργία βάσης για τον ρωσικό στόλο. «Ηταν η τέταρτη φορά μέσα στο εξάμηνο που ο ρώσος αναπληρωτής υπουργός Αμυνας Γιούνις-Μπεκ Γιουβκέρεφ πήγε στην Κυρηναϊκή για να ρίξει χρήμα, όπλα και μισθοφόρους στο τραπέζι του Χαλίφα Χαφτάρ» έγραψε.

Ομως το ζήτημα δεν είναι μόνο η ναυτική βάση: «Ο ‘‘κληρονόμος’’ του Γεβγκένι Πριγκόζιν και της Ομάδας Βάγκερ υπέγραψε συμφωνίες στον Νίγηρα, στο Τσαντ, στο Μάλι, παίρνοντας τον έλεγχο της μεταναστευτικής οδού. Η υποχώρηση των ΗΠΑ, αποφασισμένη επί Τραμπ, όπως και η αυξανόμενη εχθρότητα προς τη Γαλλία, δρομολόγησαν σκληρό ανταγωνισμό. Η Τουρκία και τα Εμιράτα είναι όλο και πιο δραστήριοι και αδίστακτοι ‘‘παίκτες’’ και στρογγυλοκάθονται σε χώρες παραδοσιακού ιταλικού ενδιαφέροντος. Και η εμπεδωμένη κινεζική παρουσία αλλάζει πλέον μορφή, αφού το Πεκίνο προσπαθεί να μετατρέψει την οικονομική επιρροή του σε πολιτική δύναμη. Οι κινεζικές εταιρείες κατασκεύασαν υποδομές στην Αφρική και το χρέος δημιούργησε δεσμά. Τώρα η Κίνα σκέφτεται και τις στρατιωτικές βάσεις – μάλιστα έφτιαξε κιόλας την πρώτη, στο Τζιμπουτί».

Ο «Σουλεϊμάν»… εκπορθεί κοινωνίες

Για την τουρκική διείσδυση οι Ιταλοί έγραψαν τα εξής: «Ο Ερντογάν προσπαθεί να αναβιώσει τις οθωμανικές δόξες, μοιράζοντας λεφτά και μεγάλα έργα. Το 2003 το εμπόριο μεταξύ της Τουρκίας και των αφρικανικών χωρών αυξήθηκε σε 3 δισ. ευρώ. Το μυστικό όπλο του ‘‘σουλτάνου’’ είναι οι σαπουνόπερες. Αυτές έχουν καθιερωθεί παντού ως εργαλείο επιρροής των κοινωνιών. Ο τουρκικός δυναμισμός αποδεικνύεται από το άνοιγμα 31 πρεσβειών, ενώ η Turkish Airlines συνδέει 61 αφρικανικές πόλεις με την Κωνσταντινούπολη. Αλλά οι Τούρκοι ξέρουν να χρησιμοποιούν και στρατό. Στην πολιορκία της Τρίπολης απέστειλαν συμβούλους που κατέστρεψαν τον στρατό της Βάγκνερ και του Χαφτάρ. Από τότε κυβερνούν εκεί, με μια φρεγάτα πάντα αγκυροβολημένη. Αποφασιστικά ενεπλάκησαν και στη Σομαλία, και πλέον στο Μογκαντίσου έχουν κύρος. Οι κινήσεις του ‘‘σουλτάνου’’ σε Λιβύη και Κέρας αποκαλύπτουν το παγκόσμιο σχέδιό του».

Η Repubblica ανέφερε, βέβαια, και τα γεγονότα στο Σαχέλ, θυμίζοντας συγχρόνως ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση (ο επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι) είχε επίγνωση ότι «είναι κρίσιμη σκακιέρα» για «την επιβράδυνση των προσφυγικών ροών». Τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως ήθελαν οι Ευρωπαίοι. Το μέσο της Ρώμης απέδωσε τη στροφή των νέων κυβερνητών του Νίγηρα προς τη Ρωσία, «αλλά και προς την Τουρκία και προς τα Εμιράτα», σε αδυναμία αντίδρασης και της ιταλικής κυβέρνησης. «Στο μεταξύ οι αναχωρήσεις μεταναστών με προορισμό τη Λαμπεντούζα έχουν τριπλασιαστεί».

Ακολούθησε η εξήγηση του αφρικανικού ρόλου των Εμιράτων: «Στη Λιβύη έκαναν ντεμπούτο δίνοντας όπλα στον Χαφτάρ. Κατόπιν πήγαν στην Αιθιοπία. Σιωπηρώς έφτιαξαν στρατιωτική βάση στο Τσαντ και αναμείχθηκαν στον εμφύλιο του Σουδάν. Συχνά οι ενέργειες των Εμιράτων είναι παράλληλες και συγκλίνουν με αυτές του Πούτιν».

Ισχύς διά της δωροδοκίας δικτατόρων

Η αναφορά στον ρώσο πρόεδρο έφτιαξε τη γέφυρα για την κατακλείδα της ανάλυσης: «Η ρωσική ‘‘αφρικανική εκστρατεία’’ είναι η πιο εκπληκτική. Η Ρωσία χρησιμοποίησε την Αφρική ώστε να ανατρέψει τη διπλωματική απομόνωσή της. Ενθαρρύνοντας τις διεκδικήσεις του Παγκόσμιου Νότου, κατάφερε να επεκτείνει το δίκτυο των στρατιωτικών εγκαταστάσεών της. Σύντομα θα αποκτήσει αεροδρόμιο στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, εκτός αυτών που έχει ήδη διαθέσιμα στην Κυρηναϊκή και στο Τσαντ. Δωροδοκεί δικτάτορες και πρωθυπουργούς. Τροφοδοτεί κάθε είδους διακίνηση, από χρυσό μέχρι πετρέλαιο».

Από την άλλη πλευρά, «ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν πήγε στην Ακτή Ελεφαντοστού και την προειδοποίησε να μην καλωσορίσει τη Βάγκνερ. Αφού εγκατέλειψε το Σαχέλ, η Δυτική Αφρική είναι το τελευταίο προπύργιο για ΗΠΑ και Γαλλία. Αλλά, σε αντίθεση με τους Ρώσους, αυτές οι δύο χώρες δεν πρόκειται να στείλουν στρατό».

Και σχέδιο Μελόνι περί «επανεκκίνησης»

Αφορμή για την ανάλυση του ιταλικού μέσου στάθηκε η μονοήμερη σύνοδος κορυφής που έγινε την περασμένη Δευτέρα στη Ρώμη, στην οποία συμμετείχαν ηγέτες αφρικανικών χωρών και αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι μίλησε περί «νέας συνεργασίας με την Αφρική», αποκαλύπτοντας και σχέδιο «ενίσχυσης των οικονομικών δεσμών, δημιουργίας ενεργειακού κόμβου για την Ευρώπη και περιορισμού της μετανάστευσης».

Η Μελόνι υποσχέθηκε στους Αφρικανούς εκταμίευση 5,5 δισ. ευρώ. «Είμαστε μόνο στην αρχή, έχουμε πολύ μακρύ δρόμο μπροστά μας, αλλά η σημερινή ημέρα συνιστά επανεκκίνηση» είπε στην ομιλία της. Ορισμένοι από τους Αφρικανούς συνέδρους, πάντως, είπαν ότι πρώτα έπρεπε να είχε ζητηθεί η γνώμη της Αφρικής για τις δικές της προτεραιότητες και αμφισβήτησαν τόσο τις υποσχέσεις όσο και την ισχύ της Ιταλίας («Πώς θα ανταγωνιστεί την Κίνα, τη Ρωσία και τα κράτη του Κόλπου;»)…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News