«Ηρθε η ώρα να προετοιμαστούμε για μια πιο εύφλεκτη Ευρώπη», τονίζει το Politico, κάνοντας έναν απολογισμό των πρώτων επτά μηνών του 2023: οι φλόγες έχουν καταστρέψει μέχρι στιγμής περισσότερα από 2 εκατ. στρέμματα γης σε ολόκληρη την ΕΕ. Tον Ιούλιο, οι φλόγες πολιόρκησαν τα καταπράσινα προάστια του Παλέρμο της Σικελίας, διέσχισαν τα πυκνά δάση του νησιού Λα Πάλμα της Ισπανίας και κατέβηκαν από τις ημιορεινές εκτάσεις της Ρόδου, αναγκάζοντας χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τα ξενοδοχεία τους.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι «αυτές οι καταστροφικές πυρκαγιές δεν ήταν αναπόφευκτες». Πυροσβέστες, ακαδημαϊκοί που ειδικεύονται στις δασικές πυρκαγιές και στελέχη της πολιτικής προστασίας, εξηγούν γιατί τα ανέγγιχτα δάση ταΐζουν τις φωτιές. Παράλληλα, με βάση τις εξελίξεις στις Βρυξέλλες, φαίνεται ότι η ΕΕ εστιάζει μεν στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών με την παραγγελία νέων πυροσβεστικών αεροσκαφών τύπου Canadair, αλλά δείχνει να έχει αφήσει κατά μέρος την πρόληψη και τη διαχείριση των δασών.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Ο ιταλός πυροσβέστης και συνδικαλιστικός παράγοντας, Ραφαέλε Κοτζολίνο, λέει στο Politico ότι «οι πυρκαγιές είναι η απόδειξη ότι δεν καταβάλλουμε αρκετές προσπάθειες για τη διαχείριση του εδάφους». Και ότι η ΕΕ έχει δώσει ελάχιστη προσοχή σε προληπτικά μέτρα, όπως η ενεργός διαχείριση των δασών. Ετσι, οι πυροσβέστες αναγκάζονται κάθε καλοκαίρι να κυνηγούν τις φλόγες. «Τρέχουμε μόνο πίσω από το πρόβλημα» εξηγεί η γερμανίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Αννα Ντεπαρνέ Γκρούνεμπεργκ. «Μέχρι στιγμής, η ΕΕ έχει δαπανήσει τα κονδύλιά της σχεδόν αποκλειστικά για μέτρα κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών» προσθέτει.

Θέλουν όμως οι της ΕΕ να θεσπίσουν προληπτικά μέτρα για τα δάση που θα αφορούν όλα τα κράτη-μέλη; Εκεί δεν φαίνεται να υπάρχει ομοφωνία. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να βελτιώσει την πρόληψη και την παρακολούθηση των δασικών πυρκαγιών ως μέρος της δασικής στρατηγικής της για το 2030. Ωστόσο, η νομοθεσία για την ανάπτυξη ενός πλαισίου παρατήρησης και υποστήριξης της διαχείρισης των δασών σε επίπεδο ΕΕ, κινείται με ρυθμούς χελώνας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμενόταν να παρουσιάσει το σχετικό σχέδιο νόμου πριν από το φετινό καλοκαίρι, αλλά έκτοτε αυτό εξαφανίστηκε από την ημερήσια διάταξη. Πρόσφατα δε ο εκπρόσωπος της Κομισιόν επιβεβαίωσε ότι «δεν μπορεί να ανακοινώσει ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα».

Οι τρεις δημοσιογράφοι που υπογράφουν το κείμενο του Politico, Λουίζ Γκιγιό, Ζία Βάιζε και Τζιοβάνα Κόι, επισημαίνουν ότι ο λόγος για την καθυστέρηση είναι πως «αρκετές κυβερνήσεις, κυρίως από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, αντιτίθενται στο πλαίσιο παρακολούθησης των δασών».

Σε μια επιστολή με ημερομηνία 19 Μαΐου 2023 που περιήλθε στην κατοχή της ιστοσελίδας, μια ομάδα 13 υπουργών Γεωργίας με επικεφαλής την Αυστρία εξέφραζε σκεπτικισμό για την πρωτοβουλία, υποστηρίζοντας ότι η ΕΕ δεν θα πρέπει να αναμειγνύεται σε ένα ζήτημα που αφορά κάθε κράτος ξεχωριστά.

Τι λένε όμως οι ειδικοί ότι πρέπει να γίνει για να μην καίγεται η Ευρώπη κάθε καλοκαίρι; Ο Ρέσκο ντε Ντίος, καθηγητής δασικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Λιέιδα της Ισπανίας, εξηγεί πως οι μεγάλες ποσότητες καύσιμης ύλης και οι αδιάσπαστες εκτάσεις ξηρής βλάστησης τροφοδοτούν τις πυρκαγιές. Περιγράφοντας τις πυρκαγιές σαν ένα «πολύ μεγάλο φυτοφάγο ζώο» που δεν χορταίνει ποτέ, τονίζει πως «όσο περισσότερη βλάστηση βρίσκει, τόσο περισσότερη βλάστηση καταναλώνει, ενώ όσο πιο ξηρή είναι η βλάστηση, τόσο πιο “νόστιμη” είναι».

Στη νότια Ευρώπη, το να αφήνονται τα δάση να αναπτύσσονται φυσικά, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, μπορεί να είναι «πολύ θετικό για τη φυσική βιοποικιλότητα, αλλά προκαλεί ανεπιθύμητες συνέπειες, όπως ο κίνδυνος πυρκαγιάς» δηλώνει ο Ινάζιο Μαρτίνες ντε Αράνο, εμπειρογνώμονας στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δασών.

Για τον ιταλό πυροσβέστη Ραφαέλε Κοτζολίνο το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο στις περιπτώσεις οικισμών που περιβάλλονται από ξεραμένη βλάστηση. Το δημοσίευμα μνημονεύει το ανθρώπινο δράμα που ζήσαμε με μεγάλη ένταση στην Ελλάδα πριν από πέντε χρόνια. Ο ισπανός ακαδημαϊκός Ρέσκο ντε Ντίος, δηλώνει: «Υπάρχουν κάποια μέρη όπου αν ξεσπάσει πυρκαγιά βρίσκεσαι απλά σε παγίδα. Οπως στο Μάτι, έναν ελληνικό οικισμό όπου 104 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους το 2018».

«Κόψτε δέντρα για να σώσετε τα δάση» 

Οσο και αν ακούγεται περίεργο, γράφει το Politico, οι ειδικοί της δασοκομίας λένε ότι η Ευρώπη θα πρέπει μεταξύ άλλων να αποφασίσει να κόψει περισσότερα δέντρα. Μιλώντας στην ιστοσελίδα, ο Γαβριήλ Ξανθόπουλος, διευθυντής ερευνών στον ελληνικό γεωργικό οργανισμό «Δήμητρα» και στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων, υπογραμμίζει ότι τα βουνά με ανέγγιχτα δάση δεν είναι απαραιτήτως η καλύτερη εκδοχή.

Σε άρθρο του στην «Καθημερινή» ο έλληνας επιστήμονας στέκεται στην «αύξηση της ποσότητας αλλά και της οριζόντιας συνέχειας της βιομάζας στα δάση και τα αγροδασικά τοπία, που οφείλεται στη μειωμένη διαχείρισή τους και την γενικότερη εγκατάλειψη της υπαίθρου από τον παραδασόβιο και αγροτικό πληθυσμό».

Ενώ η δασική κάλυψη παγκοσμίως έχει μειωθεί, λίγοι γνωρίζουν στην Ευρώπη έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς οι αγρότες εγκατέλειψαν τη γη τους για να ζήσουν στις πόλεις. Χωρίς την τακτική αποψίλωση της χαμηλής βλάστησης από τους αγρότες και τα ζώα τους, τα δάση έγιναν πιο άγρια και πιο πυκνά, συμβάλλοντας στη συσσώρευση καύσιμης βιομάζας, εξηγεί ο κ. Ξανθόπουλος.

Για τους περισσότερους Ευρωπαίους, μια απέραντη, αδιάκοπη έκταση πρασίνου μοιάζει με τη φύση στην ιδανική της κατάσταση. Για τον ισπανό επιστήμονα Ρέσκο ντε Ριος μοιάζει περισσότερο με παγίδα θανάτου. «Νομίζουμε ότι αυτό είναι άγρια φύση, ότι είναι όμορφο» λέει. «Στην πραγματικότητα, είναι κάτι πολύ επικίνδυνο».

Η κλιματική αλλαγή κάνει πολλά μέρη της Ευρώπης πιο ζεστά και ξηρά, αυξάνοντας τη διαθεσιμότητα της καύσιμης ύλης. Η αντιμετώπιση του ζητήματος περνάει κατά τον ίδιο από τη μείωση της εύφλεκτης χαμηλής βλάστηση στα δάση, αλλά και από την κοπή δέντρων μέσα από έναν στρατηγικό σχεδιασμό.  

Η αποτροπή της εξάπλωσης των άγριων δασών σε ολόκληρη την Ευρώπη ακούγεται βεβαίως αντιφατική, ιδίως όταν οι Βρυξέλλες προωθούν φιλόδοξους στόχους για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων της Γηραιάς Ηπείρου. Ωστόσο, οι εμπειρογνώμονες προειδοποιούν ότι οι προσπάθειες αποκατάστασης της φύσης θα μπορούσαν να έχουν επιβλαβείς παρενέργειες εάν δεν εφαρμοστούν σωστά.

Παράλληλα, η πρόληψη μοιάζει να κοστίζει πολύ λιγότερο από την αντιμετώπιση των πυρκαγιών με επίγεια και εναέρια μέσα. «Τουλάχιστον στην Ισπανία, το κόστος για την κατάσβεση μιας πυρκαγιάς είναι 19.000 ευρώ ανά εκτάριο (10 στρέμματα)» σημειώνει ο ο ντε Ρίος. «Το κόστος των δραστηριοτήτων πρόληψης πυρκαγιών είναι 2.000 ευρώ ανά εκτάριο».

Το συμπέρασμα των ειδικών είναι ότι η Ευρώπη πρέπει να αφυπνιστεί απέναντι στην απειλή των πυρκαγιών, προτού συμβεί άλλη μια τραγωδία. Παρότι, προς το παρόν, οι μεγάλες πυρκαγιές παρατηρούνται κυρίως στις μεσογειακές χώρες, επισημαίνουν ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής η πυρίκαυστη ζώνη θα συνεχίσει να κινείται βόρεια και σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Επομένως μπορούμε να περιμένουμε πυρκαγιές σε ορεινές περιοχές όπως τα Πυρηναία και οι Αλπεις. Και στην Κεντρική Ευρώπη, οι δασικές περιοχές τείνουν να έχουν υψηλότερο φορτίο καύσιμης ύλης από τα μεσογειακά δάση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News