Οι ζωολόγοι με ειδίκευση στους λύκους ουρλιάζουν συχνά μέσα στο σκοτάδι, ελπίζοντας να προκαλέσουν μια… ουρλιαχτή απάντηση. Αλλοι επιστήμονες που επιχειρούν να εφεύρουν κλήσεις συναγερμού σε πρωτεύοντα θηλαστικά, σέρνονται στη ζούγκλα μαζί με τα φίδια, ελπίζοντας να προκαλέσουν την αντίδραση ενός ανυποψίαστου γίββωνα (μικρόσωμος πίθηκος).

Από την άλλη, υπάρχουν επιστήμονες όπως ο Αρίκ Κέρσενμπαουμ, ζωολόγος του πανεπιστημίου Κέιμπριτζ, που ξεκίνησε να μελετά το συντακτικό των υράκων, των αφρικανικών «κουνελιών των βράχων». Σύμφωνα με δημοσίευμα των Times του Λονδίνου, ο ερευνητής έφτιαχνε ραδιοφωνικά κολάρα και τα τοποθετούσε στους λαιμούς αυτών των επιθετικών, δύσοσμων, γεμάτων ψύλλους θηλαστικών, ώστε να βρει τρόπο φωνητικής επικοινωνίας μαζί τους.

Το προηγούμενο βιβλίο του Κέρσενμπαουμ, σχετικά με τις δυνατότητες ύπαρξης εξωγήινων μορφών ζωής, περιείχε εξαιρετικές πληροφορίες και ήταν διασκεδαστικό. Στο νέο του βιβλίο στρέφεται προς το κύριο αντικείμενο της εξειδίκευσής του. Το αποτέλεσμα είναι και πάλι εμπεριστατωμένο και διασκεδαστικό. Εδώ καταπιάνεται με έξι πολύ… φωνητικά είδη ζώων: λύκους, δελφίνια, παπαγάλους, γίββωνες, χιμπατζήδες και ύρακες.

Προφανώς το «Γιατί τα Ζώα Μιλούν», όπως είναι ο τίτλος, δεν περιέχει ομιλούντες χιμπατζήδες ούτε γορίλες που χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα. Αυτό που αποκαλύπτει, όμως, ο Κέρσενμπαουμ, είναι ότι αντί να εκπαιδεύουμε τα ζώα να εκφραστούν εξωτερικά, πρέπει να επιχειρήσουμε να καταλάβουμε πώς μιλούν μέσα τους – με τους δικούς τους όρους. Και ο μόνος τρόπος να το επιτύχουμε είναι παρατηρώντας τα στη φύση.

Δεν είναι καθόλου εύκολο. Οι λύκοι αποφεύγουν τους ανθρώπους. Οι παπαγάλοι της ζούγκλας είναι δύσκολο να εντοπιστούν. Τα δελφίνια είναι πολύ γρήγορα για να τα ακολουθήσουμε – και συχνά δεν μπορούμε καν να καταλάβουμε ποιο δελφίνι λέει τι, καθώς τα τριξίματα και τα σφυρίγματά τους δεν αφήνουν ενδεικτικές φυσαλίδες από τους φυσητήρες τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, πάντως, το γεγονός ότι τα δελφίνια μπορούν να παράγουν δύο ήχους ταυτόχρονα, χρησιμοποιώντας και τα δύο ρουθούνια τους.

Ο στόχος όλης αυτής της ηχητικής δραστηριότητας είναι σίγουρα δελεαστικός. Ποιος δεν λαχταρά να ρωτήσει ένα δελφίνι πώς νιώθει; Ποιος δεν εκπλήσσεται και δεν συγκινείται από την ιστορία του Αλεξ, του αφρικανικού γκρίζου παπαγάλου, ο οποίος, όταν βρέθηκε μπροστά σε έναν καθρέφτη, ρώτησε: «Τι χρώμα;»

Εκπαιδευμένος σχολαστικά στις δεκαετίες του 1990 και του 2000 να απαντά σε ερωτήσεις τύπου «πόσα κόκκινα τετράγωνα βλέπεις;», ο Αλεξ θα μπορούσε ακόμα και να ζητήσει συγκεκριμένα πράγματα («θέλω μπανάνα»). Η δεικτική απάντησή του μόλις βλέπει τον εαυτό του στον καθρέφτη ίσως είναι «η μόνη περίπτωση που ένας μη άνθρωπος κάνει μια ευθεία ερώτηση» εξηγεί ο συγγραφέας.

Ο Κέρσενμπαουμ υποστηρίζει ότι οι μεμονωμένες κραυγές, τα ουρλιαχτά ή τα σφυρίγματα είναι απίθανο να έχουν ιδιαίτερη σημασία ως λέξεις, με τον τρόπο που τις χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. Τα μοτίβα τους είναι πιο ασαφή, όπως και οι προθέσεις τους – τα ζώα είναι πιθανό να επικοινωνούν συναισθηματικές καταστάσεις ή στόχους, αντί να αναφέρονται σε πράγματα. Αυτό το συμπέρασμα μπορεί να ακούγεται απογοητευτικό, αλλά έχει τη δική του ομορφιά.

Οι γίββωνες τραγουδούν ως ζευγάρια αρσενικών-θηλυκών κάθε αυγή. Το τραγούδι τους βαθαίνει τον δεσμό τους. Ο Κέρσενμπαουμ προσφέρει μια μετάφραση για να καταδείξει τη μοναδικότητά τους: «Αν η σύντροφός μου και εγώ μπορούμε να τραγουδήσουμε ένα περίπλοκο ντουέτο μαζί, προφανώς έχουμε κάνει εξάσκηση, οπότε δεν έχει νόημα να προσπαθείτε να το κάνετε με το ζόρι!»

Παρομοίως, οι αφρικανικοί γκρίζοι παπαγάλοι μάλλον δεν κουβεντιάζουν, αλλά μεταδίδουν τη γνωστική τους πολυπλοκότητα. Αντιγράφουν ο ένας τα σφυρίγματα του άλλου ενισχύοντάς τα με παραλλαγές – ένα ανταγωνιστικό στυλ επικοινωνίας που ο Κέρσενμπαουμ παρομοιάζει με «μουσική μονομαχία πτηνών με μπάντζο».

Οι μεμονωμένοι παπαγάλοι μπορούν να αναγνωριστούν από τις μελωδίες που σφυρίζουν, αλλά αυτές δεν αποκαλύπτουν τα ονόματά τους – τα σφυρίγματά τους αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, λες και ο παπαγάλος βαριέται από ένα συγκεκριμένο είδος πιασάρικης μελωδίας και μεταπηδά σε ένα άλλο. Τα δελφίνια, από την άλλη, έχουν ένα χαρακτηριστικό σφύριγμα που λειτουργεί ως υπογραφή.

Ενα απομονωμένο δελφίνι θα χρησιμοποιήσει την ηχητική υπογραφή του ξανά και ξανά, προφανώς καλώντας για βοήθεια. Μια μητέρα θα χρησιμοποιήσει το δικό της όταν καλεί το μωρό της. Το ενήλικο δελφίνι θα απαντήσει στην ηχητική υπογραφή ενός φίλου του με μια παρόμοια. Σε μια (σπαρακτική) μελέτη, τα δελφίνια έδειξαν ενθουσιασμένα όταν οι ερευνητές τους έπαιξαν το σφύριγμα ενός μέλους που δεν είχαν δει για πολύ καιρό.

Το σφύριγμα-υπογραφή είναι ίσως το πιο κοντινό πράγμα σε μια ζωώδη λέξη που περιέχει το βιβλίο, αλλά ο συγγραφέας δεν κλείνει την πόρτα σε μελλοντικές ανακαλύψεις γύρω από την κατανόηση της γλώσσας των ζώων. Τα περίπλοκα μοτίβα των βόμβων και των κλικ των δελφινιών, πιστεύει, «πρέπει να μεταφέρουν κάποιες σημαντικές πληροφορίες στα δελφίνια».

Μπορεί να είναι πολλά υποσχόμενο το γεγονός ότι οι ηχητικές κλήσεις των γιββώνων υπακούν στον ίδιο εντυπωσιακό νόμο που ακολουθούν σχεδόν όλες οι ανθρώπινες γλώσσες – τον νόμο του Ζιπφ, σύμφωνα με τον οποίο η πιο κοινή λέξη χρησιμοποιείται δύο φορές συχνότερα από την επόμενη πιο κοινή, και ούτω καθεξής.

Ωστόσο, αν υπάρχει ελπίδα για κάτι αντίστοιχο με την ανθρώπινη γλώσσα, πιθανότατα βασίζεται στους χιμπατζήδες, με τα γαβγίσματά τους για κυριαρχία, τα βουητά τους για υποταγή και τα τραχιά γρυλίσματα, τα οποία διαφέρουν ανάλογα με το αν το φαγητό τους είναι περισσότερο ή λιγότερο νόστιμο. Το κόλπο είναι να ακούμε καλύτερα «αυτό που πραγματικά λένε, όχι αυτό που εμείς θέλουμε να μας πουν».

«Μπορούμε ακόμα να μιλήσουμε με τα ζώα» καταλήγει ο Κέρσενμπαουμ. «Είναι απλώς ένα διαφορετικό είδος συζήτησης από αυτό που νομίζουμε ότι γνωρίζουμε».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News