Στο πρώτο lockdown ήταν πολύ πιο εμφανές. Ηταν και η εποχή, ήταν που εφαρμόστηκε με συνέπεια από το συντριπτική πλειοψηφία, καθώς δεν υπήρχαν και πολλά «παραθυράκια», ήταν που ήταν και το… πρώτο, όλοι παρατηρήσαμε και σχολιάσαμε τη θετική αλλαγή στη φύση.

Η ατμόσφαιρα καθάρισε, η θάλασσα το ίδιο, οι πόλεις μας έμοιαζαν πιο φιλικές από ποτέ. Με τη διαφορά ότι δεν μπορούσαμε να τα χαρούμε και πολύ, λόγω των περιορισμών στην κυκλοφορία.

Αυτή ήταν άλλωστε και η αιτία της «κάθαρσης». Η μείωση της ανθρώπινης δραστηριότητας. Λιγότερα αυτοκίνητα στους δρόμους, λιγότερα απορρίμματα σε δρόμους, παραλίες, βουνά, πολύ μικρότερη λειτουργία επιχειρήσεων και βιομηχανιών, δεν ήθελε άλλο: η φύση, το περιβάλλον βρήκε τον χώρο και τον χρόνο να ανθήσει (και κυριολεκτικά, καθότι Άνοιξη) και εμείς να το φωτογραφίζουμε μέσα από τα παράθυρα ή στη «μετακίνηση 6».

Σε αυτό το δεύτερο lockdown η κίνηση είναι περισσότερη, η οικονομική δραστηριότητα δεν έχει νεκρώσει, τζάκια, σόμπες και καλοριφέρ λειτουργούν λόγω εποχής και θερμοκρασίας, το όφελος για την ατμόσφαιρα δεν είναι το ίδιο, αλλά υπάρχει.

Λίγο δύσκολο να το καταλάβουμε φορώντας μάσκες εκεί έξω, αλλά… υπομονή, όταν με το καλό τα μέτρα χαλαρώσουν ή αρθούν, η πόλη μας, η πόλη σου θα επιστρέψει στις γνωστές συνθήκες ασφυξίας. Και, ποιος ξέρει, ίσως κάποιοι συνεχίσουμε να φοράμε μάσκες, για να προστατευτούμε όχι τόσο από τον κορονοϊό, όσο από τα καυσαέρια…

Το νέφος της Αθήνας

Δεν θα είναι άλλωστε η πρώτη φορά. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία θα θυμούνται την πνιγηρή ατμόσφαιρα στην Αθήνα του 1980 το νέφος, την αιθαλομίχλη που κάλυπτε την πόλη και τα πνευμόνια μας. Ηταν το αποτέλεσμα της έντονης και απότομης αστικοποίησης, της λειτουργίας πολλών βιομηχανιών και βιοτεχνιών, της θεαματικής αύξησης του αριθμού των πολυκατοικιών (κεντρική θέρμανση) και των αυτοκινήτων, τη χωρίς καμία πρόνοια κάλυψη του αστικού και περιαστικού πράσινου από μπετόν.

Βάλτε και τις πυρκαγιές που αποψίλωσαν τα βουνά γύρω από το λεκανοπέδιο, η Αθήνα του φωτοχημικού νέφους και, σε μικρότερο βαθμό, της όξινης βροχής πνιγόταν από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Ακόμα και ο Παρθενώνας είχε υποστεί ζημιές από το νέφος.

Από τότε, ευτυχώς, τα πράγματα είναι καλύτερα. Πολλά έγιναν και γίνονται προς τη σωστή κατεύθυνση, ιδιαίτερα όταν το επέτρεπαν και οι δημοσιονομικές συνθήκες (νέα οχήματα στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, δημιουργία και επέκταση του Μετρό, κίνητρα για αντικατάσταση ρυπογόνων αυτοκινήτων, κίνητρα στις βιομηχανίες να βγουν έξω από την πόλη, καύσιμα πιο φιλικά προς το περιβάλλον κ.ο.κ.).

Σημαντικό ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση έπαιξαν και οι σχετικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που από ένα σημείο και μετά έγινε πολύ αυστηρή σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος.

Το σημείο εκείνο ορίζεται σε μέσα της δεκαετίας του ’80, όταν έγινε ευρέως γνωστή η «τρύπα του όζοντος». Η παρατήρησή της, για πρώτη φορά, το 1985 ήταν κομβική για να αλλάξει πλεύση ο πολιτισμός μας. Πλέον ήταν ξεκάθαρο ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα ήταν υπαίτια γι’ αυτή τη ζημιά στο προστατευτικό κάλυμμα του πλανήτη, ενώ ο ήλιος συνδέθηκε με προβλήματα στους ανθρώπους, στην πανίδα, αλλά και στη χλωρίδα.

Επτά εκατομμύρια θάνατοι κάθε χρόνο

Ακόμη και σήμερα, όμως, 9 στους 10 ανθρώπους σε όλο τον κόσμο αναπνέουν αέρα που υπερβαίνει τα όρια των κατευθυντήριων γραμμών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για τα επίπεδα ρύπων, με τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος να πλήττονται περισσότερο (στοιχεία ΠΟΥ).

Ο ΠΟΥ υπολογίζει ότι οι συνδυασμένες επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης προκαλούν περίπου επτά εκατομμύρια πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο, κυρίως ως αποτέλεσμα της αυξημένης θνησιμότητας από εγκεφαλικά επεισόδια, καρδιακές παθήσεις, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, καρκίνο του πνεύμονα και οξείες αναπνευστικές λοιμώξεις.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, υπολογίζεται ότι ο αριθμός των θανάτων από ασθένειες που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση ξεπέρασε το 2015 στις 16.000! Ενώ, σύμφωνα με τη μεγαλύτερη επιστημονική έρευνα που έχει γίνει ποτέ σε εκατομμύρια κατοίκους των ΗΠΑ και της Δανίας, η ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέεται με διπολική διαταραχή, κατάθλιψη και σχιζοφρένεια!

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις ζωές μας και τον πλανήτη είναι εδώ, είναι σοβαρές και ο χρόνος για να «το γυρίσουμε» λιγοστεύει. Η συμφωνία των κρατών στη Διάσκεψη του Παρισίου το 2015, για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης «αρκετά λιγότερο από 2 βαθμούς Κελσίου» μέχρι το 2100, είναι ένα μεγάλο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Ωστόσο πρέπει να γίνουν πολλά, πάρα πολλά μικρά ή και μεγάλα βήματα για να φτάσουμε εκεί. Άμεσα. Ειδικά από τις υπερδυνάμεις, όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ, που παράγουν και τους περισσότερους ρύπους. Στον αντίποδα, χώρες όπως η Ισπανία, η Νότια Κορέα, η Ουρουγουάη και η Κένυα «τρέχουν» πιο γρήγορα από τις άλλες. Ενώ η Ελλάδα βρίσκεται σε μεγέθη περίπου στον μέσο όρο των κρατών.

ΑΠΕ και ποδηλατάδα

Η χώρα μας μειώνει σταδιακά την εξάρτησή της από τις ρυπογόνες καύσεις λιγνίτη ή πετρελαίου. Στα θετικά, σύμφωνα και με τη Εurostat, η ανάπτυξη στον τομέα της πράσινης ενέργειας, όπου ναι μεν υπάρχουν πολλά ακόμη να γίνουν για να γίνει πραγματικά «πράσινη» (με μεγαλύτερη οικονομία και μικρότερη επιβάρυνση της φύσης), αλλά σίγουρα προκαλεί μικρότερη βλάβη από την καύση υδρογονανθράκων.

Μια ακόμα σημαντική παράμετρος είναι η διαχείριση των απορριμμάτων. Καθώς όλα αυτά τα συστήματα λειτουργούν αλληλένδετα, η καλύτερη διαχείριση των απορριμμάτων, με την ανακύκλωση και την εύρεση καινοτόμων και τεχνολογικά προηγμένων λύσεων πέρα από την καύση που παλαιότερα συνέβαινε κατά κόρον ή την ταφή, θα μειώσουν και την ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως αναφέρει πλήθος ερευνών, μεταξύ των οποίων και η έκθεση του Climate and Clean Air Coalition για το 2018.

Την ίδια στιγμή το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας επιδοτεί τη χρήση ηλεκτρικών αυτοκινήτων, μοτοσυκλετών και ποδηλάτων, με πολλαπλά οφέλη για την ατμοσφαιρική ρύπανση των αστικών περιοχών, ενώ το υπουργείο Μεταφορών δρομολογεί να ενταχθούν και ηλεκτρικά λεωφορεία στο στόλο των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς στα επόμενα χρόνια.

Από την πλευρά μας, οι Ελληνες, και για λόγους οικονομίας, υιοθετούμε λιγότερο ενεργοβόρα προϊόντα και καινοτομίες. Ίσως το πλέον κομβικό που ως πολίτες μπορούμε να κάνουμε άμεσα, είναι να περιορίσουμε την κίνησή μας στην πόλη με το αυτοκίνητό μας. Και εκτός περιόδων lockdown…. Σε παλαιότερη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (422α – 2014) το 2% των Ελλήνων χρησιμοποιούσε το ποδήλατο για τη μετάβαση στην εργασία του ή για δουλειές. Από το 2014 το ποδήλατο έχει γίνει τάση και για λόγους ευεξίας, μέσα στο 2020 η χρήση του «αναβαθμίστηκε» (και οι πωλήσεις ποδηλάτων εκτοξεύθηκαν) λόγω των περιορισμών από την πανδημία, και μάλιστα, στην καμπάνια «Με Ποδήλατο στη Δουλειά» συμμετείχαν 145 εταιρίες με 273 ποδηλάτες που διήνυσαν συνολικά 42.162 χιλιόμετρα!

Πιο πράσινο… παντού και μείωση της βλάβης

Και πάλι λόγω της πανδημίας, τον τελευταίο χρόνο πήραμε και περισσότερο από ποτέ πριν τα… βουνά! Περισσότεροι Ελληνες εκτίμησαν την αξία του περιαστικού πρασίνου και των δασών. Και αν τα σημάδια από την καταστροφική πυρκαγιά της Πάρνηθας (2007) σταδιακά επουλώνονται, οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές (Μάτι, Μάνδρα, Εύβοια κ.λπ.) μας κάνουν πιο ευαίσθητους σε θέματα που έχουν να κάνουν με την προστασία του οικοσυστήματος.

Γιατί η μείωση της βλάβης στην ατμόσφαιρα και στο περιβάλλον ευρύτερα σχετίζεται με την αλλαγή νοοτροπίας. Και με τη δουλειά που τα τελευταία χρόνια ξεκινάει από τα σχολεία, το να σκεφτόμαστε και να λειτουργούμε πιο πράσινα συνολικά ως κοινωνία, μοιάζει να είναι θέμα χρόνου.

Ομως, για να πετύχουμε τους στόχους μας πρέπει να μειώσουμε το αποτύπωμα της δραστηριότητάς μας στον πλανήτη «εδώ και τώρα».

Καταρχήν, μέσα από τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Μέσα από τη στροφή των εταιρειών σε ένα πιο «βιώσιμο» επιχειρηματικό μοντέλο. Μέσα από αυτή καθαυτή τη μείωση των αναγκών μας σε ενέργεια. Αλλά και με παρεμβάσεις υπέρ της φύσης.

Με στοχευμένες και σωστές δενδροφυτεύσεις. Με το να προστατεύουμε (αντί να μπαζώνουμε) ρέματα, παραλίες, δασικές εκτάσεις. Με πολλές μικρές παρεμβάσεις σε τοπικό επίπεδο, που βελτιώνουν τις συνθήκες και σταδιακά επεκτείνονται. Με ατομική ευαισθητοποίηση και συλλογική ενημέρωση και δράση.

Και βέβαια, με την υιοθέτηση καινοτομιών που μας προτείνει η τεχνολογία. Οπως αυτό που μας έρχεται από τη Βαρσοβία: Μια τοιχογραφία σε εξωτερικό χώρο, που «καταπίνει» τη ρύπανση, καθώς τα χρώματά της μπογιάς αντιδρούν χημικά με τα καυσαέρια και τα μετατρέπουν σε ακίνδυνους παράγοντες.

Για να τα καταφέρουμε χρειάζεται να ξεβολευτούμε λίγο (ή και πολύ). Να αλλάξουμε ρουτίνες και να βρούμε νέες. Για να αφήσουμε στην επόμενη γενιά μια καλύτερη ατμόσφαιρα και έναν καλύτερο πλανήτη από αυτόν που παραλάβαμε. Είναι ζήτημα ζωής. Δυστυχώς και θανάτων…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News