Οι κυρώσεις της Δύσης στη Μόσχα έχουν βάλει στη «μαύρη λίστα» πολλούς ρώσους ολιγάρχες, τράπεζες και επιχειρήσεις, ενώ απαγορεύονται οι εξαγωγές μεγάλων κατηγοριών αμερικανικών και ευρωπαϊκών προϊόντων στη Ρωσία. Οι πρωτοφανείς απαγορεύσεις προκαλούν, ήδη, βαριές επιπτώσεις στη ρωσική οικονομία. Πόσο, όμως, θα πλήξουν τους ρώσους ολιγάρχες και τις αμύθητες περιουσίες τους σε όλο τον κόσμο; Απαντήσεις στο ερώτημα δίνουν o διάσημος οικονομολόγος Τομάς Πικετί σε άρθρο του στον βρετανικό Guardian και ο συγγραφέας και ερευνητής δημοσιογράφος Κέισι Μισέλ σε ανάλυσή του στην ιστοσελίδα του αμερικανικού The Atlantic που στηρίζεται στο βιβλίο του «Αμερικανική Κλεπτοκρατία: Πώς οι ΗΠΑ δημιούργησαν το μεγαλύτερο παγκόσμιο σύστημα ξεπλύματος χρήματος στην ιστορία».

Και οι δύο συμφωνούν ότι το καθεστώς της ανεξέλεγκτης ανωνυμίας στην κατοχή επιχειρήσεων και περιουσιακών στοιχείων που κυριαρχεί στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, εξασφαλίζει στους ολιγάρχες της Ρωσίας, αλλά και σε όλους τους πλούσιους του κόσμου, «λεωφόρους» διαφυγής από τις φορολογικές υποχρεώσεις τους, απαγορεύσεις και οικονομικές κυρώσεις. Και όπως τονίζουν, χωρίς τολμηρές μεταρρυθμίσεις που θα κλείσουν τις «εξόδους κινδύνου», μέσω των offshore εταιρειών και άλλων καταπιστευμάτων, οι σημερινοί περιορισμοί δεν πρόκειται να πλήξουν την «αυτοκρατορική κλεπτοκρατία» της Ρωσίας.

«Ενας ρώσος ολιγάρχης μπορεί να έχει επαύλεις αξίας εκατομμυρίων δολαρίων στην Ουάσιγκτον ή εργοστάσια χάλυβα στις ΗΠΑ, μερίδιο ελέγχου σε ένα hedge fund στο Γκρίνουιτς του Κονέκτικατ, έναν στόλο ιδιωτικών τζετ στην Καλιφόρνια ή δικηγόρους που αγοράζουν για λογαριασμό του από γκαλερί σε όλη τη χώρα. Και όλος αυτός ο πλούτος μπορεί να κρυφτεί –απολύτως νόμιμα– πίσω από ανώνυμες εταιρείες και καταπιστεύματα στα οποία είναι εξαιρετικά δύσκολο να διεισδύσουν οι ελεγκτικές αρχές», εξηγεί ο Κέισι Μισέλ.

«Εάν οι πολιτικοί της Δύσης ελπίζουν να καταστήσουν τους φίλους του Πούτιν πραγματικά υπεύθυνους, οι κυρώσεις θα πρέπει να συνδυαστούν με μεταρρυθμίσεις υπέρ της διαφάνειας, ξηλώνοντας τον ιστό μυστικότητας. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να καταργήσουν το καθεστώς της ανωνυμίας που παρέχουν οι offshore και τα καταπιστεύματα-«κέλυφος». Απαιτώντας βασικούς ελέγχους κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες για δικηγόρους, γκαλερίστες και διευθυντές οίκων δημοπρασιών. Να κλείσουν τα κενά που επιτρέπουν την ανωνυμία στους κλάδους των ακινήτων, των ιδιωτικών κεφαλαίων και των hedge funds».

Η Βρετανία, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Chatham House, βοήθησε στο ξέπλυμα δισεκατομμυρίων από ολιγάρχες στην περίοδο της μετασοβιετικής Ρωσίας.

«Ο ύποπτος ρωσικός πλούτος έχει εισρεύσει στα βρετανικά ακίνητα, στην αγορά ειδών πολυτελείας του Λονδίνου, ακόμη και στα ταμεία του Συντηρητικού Κόμματος. Παρά τις πρόσφατες υποσχέσεις του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον ότι θα έκανε πιο δύσκολο για τους ρώσους ολιγάρχες να κρύψουν τον πλούτο τους, το «Λόντονγκραντ» εξακολουθεί να είναι ίσως το καλύτερο μέρος στον κόσμο για τους κλεπτοκράτες να σταθμεύουν τα παράνομα κεφάλαιά τους.

»Στην ΕΕ, η Γαλλία και η Ιταλία έδειξαν ελάχιστη προθυμία να στοχοποιήσουν τους ολιγάρχες στις ακτές της Μεσογείου. Πρώην πολιτικοί στη Γερμανία και στην Αυστρία προσφέρουν συμβουλευτικές υπηρεσίες σε πρόσωπα και οντότητες που συνδέονται με το Κρεμλίνο. Ενα ολόκληρο έθνος, η Ελβετία, στηρίζεται στη βάση του οικονομικού απορρήτου, ενώ ακόμη και χώρες όπως η Δανία και η Σουηδία έβλεπαν με απάθεια τις τράπεζές τους να μετατρέπονται σε καρουσέλ με βρώμικα χρήματα που εξυπηρετούσαν διεφθαρμένους ρώσους πελάτες», λέει ο αμερικανός συγγραφέας και εξηγεί:

♦ Οι ΗΠΑ μετατράπηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στο κορυφαίο καταφύγιο χρηματοοικονομικού απορρήτου στον κόσμο, παρέχοντας όλες τις υπηρεσίες ανωνυμίας που χρειάζονται οι κλεπτοκράτες της Μόσχας και όλου του κόσμου για να συνεχίσουν να ξεπλένουν χρήμα.

♦ Στο Ντέλαγουερ άνοιξαν ανώνυμες εταιρείες-«κελύφη», ενώ η Νότια Ντακότα και άλλες πολιτείες επινόησαν νέα εργαλεία χρηματοοικονομικού απορρήτου που εμπόδισαν ακόμη και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να καταλάβει ποιοι βρίσκονται πίσω από τα καταπιστεύματα. Στην πορεία, αμερικανικά δικηγορικά γραφεία –που λειτουργούσαν για δεκαετίες χωρίς βασικούς ελέγχους κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες– ενώθηκαν με κτηματομεσίτες, διαχειριστές hedge funds και στελέχη της αγοράς τέχνης.

♦ Οι δυτικές βιομηχανίες επωφελήθηκαν από τις (ανώνυμες) εισροές αυτού του ολιγαρχικού πλούτου. Κτηματομεσίτες στο Μαλιμπού και στο Μαϊάμι, δικηγορικά γραφεία στη Νέα Υόρκη και διευθυντές εταιρειών στο Κονέκτικατ, γκαλερίστες τέχνης στο Σαν Φρανσίσκο και γιατροί στην Ουάσιγκτον— όλοι λαμβάνουν ένα κομμάτι από τα χρήματα που ξεπλένονται μέσα από το κόσκινο των offshore. Ολοι αυτοί εδραίωσαν όσο περισσότερη ανωνυμία μπορούσαν και ανταμείφθηκαν με μεγάλα κέρδη για τον κόπο τους.

Την περασμένη εβδομάδα, ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε τη σύσταση ειδικής ομάδας για τον έλεγχο των ρώσων ολιγαρχών. Και η κυβέρνηση Τζόνσον στο Λονδίνο ανακοίνωσε νομοσχέδιο για το οικονομικό έγκλημα που προβλέπει τη δημιουργία μητρώου υπεράκτιων περιουσιακών στοιχείων, μετά τις αντιδράσεις για την εισβολή της Ρωσίας την Ουκρανία. To ερώτημα παραμένει: Θα εφαρμοστούν με τρόπο που δικαιώνει τις προσδοκίες και εξασφαλίζει αποτελέσματα;

Ενα διεθνές χρηματοοικονομικό μητρώο είναι απαραίτητο, αλλά αυτό δεν θα αρέσει στους πλούσιους της Δύσης που έχουν κοινά συμφέροντα με τους ρώσους και τους κινέζους ολιγάρχες, τονίζει ο Τομάς Πικετί. Μόνο έτσι, σημειώνει, «οι χώρες της Δύσης θα καταφέρουν να κερδίσουν την πολιτική και ηθική μάχη ενάντια στις απολυταρχίες και να δείξουν στον κόσμο ότι οι ηχηρές διακηρύξεις για τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη δεν είναι απλά λόγια».

Εκτιμά ότι η απαγόρευση ρωσικών τραπεζών από το παγκόσμιο σύστημα συναλλαγών Swift θα επιβαρύνει με σημαντικό κόστος απλές ρωσικές και δυτικές επιχειρήσεις, με δυσμενείς συνέπειες για τους εργαζομένους τους. «Πρέπει να στοχεύσουμε τις κυρώσεις στο κοινωνικό στρώμα των πολυεκατομμυριούχων… όσους έχουν περιουσία πάνω από 10 εκατομμύρια ευρώ (11 εκατομμύρια δολάρια) σε ακίνητα και χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, δηλαδή σε περίπου 20.000 άτομα που αντιπροσωπεύουν το 0,02% του ενήλικου πληθυσμού της Ρωσίας (σήμερα 110 εκατομμύρια)».

Αυτοί οι 20.000 άνθρωποι έχουν ωφεληθεί περισσότερο από το καθεστώς Πούτιν – όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι ένα σημαντικό ποσοστό των ακινήτων και των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων τους βρίσκεται σε δυτικές χώρες, λέει ο Πικετί. «Ως εκ τούτου, θα ήταν σχετικά εύκολο για τα δυτικά κράτη να επιβάλλουν φόρους στις περιουσίες αυτές, με συντελεστή 10% ή 20% αρχικά, “παγώνοντας” τα υπόλοιπα ως προληπτικό μέτρο.

»Ο ίδιος μηχανισμός θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί ενάντια στην κινεζική πολιτική καταστολής στο Χονγκ Κονγκ. Επίσης, θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο μέλλον για τους 200.000 Κινέζους που κατέχουν περισσότερα από 10 εκατομμύρια ευρώ. Αν και τα περιουσιακά στοιχεία τους είναι λιγότερο διεθνοποιημένα από αυτά των Ρώσων, το πλήγμα θα ήταν σκληρό. Θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το καθεστώς».

Το «παγκόσμιο χρηματοοικονομικό μητρώο» μπορεί να παρακολουθεί ποιος κατέχει και τι, σε όλο τον κόσμο. Η έκθεση για την παγκόσμια ανισότητα του 2018 έδειξε ότι ο στόχος αυτός είναι εφικτός, αλλά απαιτεί από τις κρατικές Αρχές να αναλάβουν τον έλεγχο των ιδιωτικών κεντρικών αποθετηρίων που εγγράφουν σήμερα τους τίτλους και τους ιδιοκτήτες τους. Αυτό το δημόσιο μητρώο θα ήταν ένα ουσιαστικό βήμα για την καταπολέμηση της παράνομης ροής χρημάτων από τα ναρκωτικά και τη διεθνή διαφθορά.

Γιατί, λοιπόν, δεν έχει σημειωθεί ακόμη πρόοδος προς αυτή την κατεύθυνση; Για έναν απλό λόγο, λέει ο Πικετί: «Οι πλούσιοι της Δύσης φοβούνται ότι η διαφάνεια θα τους βλάψει. Αυτή είναι μια από τις κύριες αντιφάσεις της εποχής μας. Η αντιπαράθεση μεταξύ “δημοκρατιών” και “αυτοκρατοριών” έχει υπερτονιστεί, ξεχνώντας ότι οι χώρες της Δύσης μοιράζονται με τη Ρωσία και την Κίνα μια αχαλίνωτη, υπερ-καπιταλιστική ιδεολογία και ένα νομικό, δημοσιονομικό και πολιτικό σύστημα που είναι όλο και πιο ευνοϊκό για μεγάλες περιουσίες».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News