Τριάντα χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ, το Μάαστριχτ ξαναγράφεται. Οι βασικοί κανόνες της Συνθήκης (η συγκράτηση του δημοσιονομικού ελλείματος κάθε χώρας-μέλους στο 3% του ΑΕΠ και η στοχοπροσήλωση στη μείωση του δημοσίου χρέους στο 60% του ΑΕΠ) που τόσο αμφισβητήθηκαν -αν δεν κατέρρευσαν ειδικά μετά την κρίση χρέους που προκάλεσε η πτώση της Lehman Brothers- ή απλά έγιναν «λάστιχο» για να αντιμετωπιστεί η ύφεση της πανδημίας, άντεξαν στον χρόνο και θεωρούνται ακόμη και σήμερα, σε καιρό πολέμου, «άγκυρες» για το πλοίο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Μετά από δύο χρόνια και πλέον συζητήσεων από πολιτικούς, τραπεζίτες, τεχνοκράτες, κι ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει την τελική πρόταση για την αναθεώρηση ή «επικαιροποίηση» του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το ΔΝΤ καταθέτει τη δική του πρόταση σε έκθεση, που βρίσκεται σε γνώση του Protagon, στην ομάδα των οικονομολόγων για τις διαρθρωτικές αλλαγές  (Σεπτέμβριος 2022). Για τους πλέον ειδικούς η περιγραφή των νέων κανόνων αποτελεί (ουσιαστικά) την έγκριση του ΔΝΤ για τις αλλαγές που έρχονται, μέσα στην ταραγμένη αυτή περίοδο.

Οι τρεις βασικοί κανόνες -οι «άγκυρες»- όπως περιγράφονται παραμένουν:

• Η συγκράτηση του δημοσιονομικού ελλείματος στο 3% του ΑΕΠ κάθε χρόνο
• Η προσήλωση στο στόχο μείωσης του δημοσίου χρέους στο 60% του ΑΕΠ σε βάθος 20ετίας
• Η θεσμοθέτηση ενός νέου μεσοπρόθεσμου στόχου για τη μείωση του δημοσιονομικού (διαρθρωτικού) ελλείματος για τις χώρες που έχουν υψηλό δημόσιο χρέος.

Στο τρίτο σημείο βρίσκεται το κλειδί των αλλαγών. Υπερχρεωμένες χώρες όπως το Βέλγιο, η Ιταλία και η Ελλάδα, με βάση το μεσοπρόθεσμο στόχο (σε βάθος πενταετίας) θα κληθούν να επιτυγχάνουν υψηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα που θα διατίθενται αφ’ ενός για την εξυπηρέτηση των τόκων του χρέους (έτσι δεν θα αυξάνεται το απόλυτο μέγεθος του χρέους) και αφ’ ετέρου για την κάλυψη εγγυήσεων ή και τον περιορισμό του βραχυπρόθεσμου δανεισμού, δηλαδή του stock των εντόκων γραμματίων (T-bills)

Υπό αυτή την προϋπόθεση, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ θα βαίνει μειούμενος κατά το ποσοστό της ονομαστικής αύξησης του ΑΕΠ. Και περαιτέρω θα μειώνεται, όσο έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις διατίθενται γι΄αυτό τον σκοπό (όπως προβλέπουν τα μνημόνια για την Ελλάδα) και τις υποχρεώσεις της χώρας απέναντι στον ESM που είναι ο μεγαλύτερος δανειστής της.

Το ρεκόρ μείωσης του χρέους

Στην περίπτωση της χώρας μας που, λόγω της ενεργειακής κρίσης και του πληθωρισμού που κινείται και το Σεπτέμβριο στο 11%, και της επιστροφής της οικονομίας στους προ πανδημίας ρυθμούς με ανάπτυξη που θα υπερβεί το 5%, το 2022 θα είναι χρονιά ρεκόρ μείωσης του δημοσίου χρέους καθώς ο λόγος χρέους ως προς ποσοστό του ΑΕΠ θα υποχωρήσει από το 193% του ΑΕΠ το 2021 κοντά στο 170% του ΑΕΠ(!).

Η μοναδική επιφύλαξη που μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα είναι η στάση της Eurostat για τις εγγυήσεις που έδωσε το Δημόσιο στις τράπεζες για τις τιτλοποιήσεις των κόκκινων δανείων μέσω του προγράμματος «ΗΡΑΚΛΗΣ». Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν (αλλά και αποκλείονται για το μέλλον) καταπτώσεις των εγγυήσεων αυτών που ανέρχονται σε 18 δισ. ευρώ, υπάρχει το ενδεχόμενο η Ευρωπαϊκή Στατιστική Αρχή να αποφασίσει (αντίθετα με τη γνώμη της ΕΕ και της ΕΚΤ) να τις εμφανίσει στο χρέος. Σε αυτή την περίπτωση το ποσοστό μείωσης του χρέους περιορίζεται στο 180% του ΑΕΠ.

Εμφαση στην «οροφή δαπανών»

Το δεύτερο κλειδί των αλλαγών σ΄αυτή την πορεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι ο νέος τρόπος ελέγχου – συμμόρφωσης των κρατών μελών στο νέο δημοσιονομικό πλαίσιο, που αφήνει πίσω το καθεστώς προειδοποίησης, επιτήρησης, μνημονίων και εν τέλει κυρώσεων από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Από την ημέρα υιοθέτησης των αλλαγών το 2023, με πιθανότερο χρόνο εφαρμογής το 2024, όλα τα κράτη μέλη θα δίνουν λογαριασμό μόνο για το ύψος των κρατικών δαπανών. Ο νέος κανόνας είναι η «οροφή δαπανών» που θα μπορούν να αυξάνονται από χρόνο σε χρόνο με το ποσοστό του προβλεπόμενου ρυθμού ή για την ακρίβεια δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας.

Αλλά και σε αυτή την περίπτωση υπάρχει ευελιξία καθώς σε περιόδους δύσκολες – όπως η διαφαινόμενη ύφεση στην ευρωζώνη όσο συνεχίζεται ή λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις ο πόλεμος στην Ουκρανία και στις αγορές ενέργειας- ο στόχος μπορεί για μια χρονιά να μην τηρηθεί, αλλά θα πρέπει να διορθωθεί την επόμενη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News