Σχεδόν κάθε βιβλίο του δημοσιογράφου και ιστορικού ερευνητή Χρίστου Ζαφείρη έχει την εξής ιδιότητα: προσφέρει στον αναγνώστη ένα ζευγάρι γυαλιά μέσα από το οποίο μπορεί να δει μια μοναδική έκφανση της Θεσσαλονίκης, της πόλης που αποτελεί το σημείο εστίασης του συνολικού έργου του.

Βιβλία, ντοκιμαντέρ, ραδιοφωνικές εκπομπές και σελίδες εφημερίδων αφιερώνονται στη μνήμη της Θεσσαλονίκης συγκεντρώνοντας και κάνοντας προσβάσιμο στο ευρύ κοινό μεγάλο όγκο ιστορικού υλικού για την πόλη.

Ο δημοσιογράφος, που μπορεί να μη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη αλλά έγινε πραγματικός Θεσσαλονικιός πηγαίνοντας εκεί για να σπουδάσει Ιστορία και Αρχαιολογία και εργαζόμενος για μεγάλες εφημερίδες της πόλης, καταγράφει, τεκμηριώνει και συνδέει ακούραστα, εδώ και δεκαετίες, τα ίχνη από προηγούμενες πραγματικότητες μιας πόλης που κατοικείται τους τελευταίους 23 αιώνες.

Οι «διαφορετικές Θεσσαλονίκες» των Εβραίων, των Οθωμανών, των Ρωμαίων, των Αρμενίων, της χούντας και των ερωτικών της χώρων, ανάμεσα σε άλλες, έχουν η κάθε μία τις δικές τις διαδρομές, oι οποίες πολύ συχνά συναντιούνται, κάνοντας αρτηρίες και συνοικίες της πόλης πολυεπίπεδα αποδεικτικά στοιχεία της πλούσιας και δύσκολης ιστορίας της.

Οι σταθμοί αυτών των διαδρομών –σημεία αναφοράς λιγότερο ή περισσότερο γνωστά, διατηρητέα ή μη– τοποθετούνται ταυτόχρονα στον άξονα του χρόνου, εμπλουτίζονται με στοιχεία και ιστορίες, φωτίζοντας ουσιαστικά την εποχή και την κοινωνία των ανθρώπων που προσεγγίζει.

Στον τελευταίο του ιστορικό και περιηγητικό οδηγό, «Η Θεσσαλονίκη των Βυζαντινών», που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2023 από τις εκδόσεις Επίκεντρο, βλέπουμε τη «συμβασιλεύουσα», όπως αποκαλούνταν επί Βυζαντίου, από την έλευση του Αποστόλου Παύλου, το 50 μ.Χ., έως το τέλος της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, το 1430.

Στη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου δημιουργήθηκαν στη Θεσσαλονίκη και τα 17 μνημεία που θεωρούνται εδώ και δεκαετίες Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και την καθιστούν ένα μεγάλο και πλούσιο βυζαντινό μουσείο.

Οπως περιγράφει χαρακτηριστικά ο Χρίστος Ζαφείρης στο εισαγωγικό κεφάλαιο του Οδηγού, «ίσως να μην είναι υπερβολή αυτό που υποστηρίχτηκε από ειδικούς, ότι ακόμα κι αν καταστρέφονταν όλα τα βυζαντινά μνημεία στον κόσμο, αρκούσαν τα σωζόμενα μνημεία της Θεσσαλονίκης για τη γνώση και τη μελέτη της συνολικής βυζαντινής τέχνης!».

Πέρα από τα μνημεία και το χρονικό της παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής Θεσσαλονίκης, ο Χρίστος Ζαφείρης αφιερώνει το προτελευταίο κεφάλαιο στα στοιχεία της κοινωνικής ζωής της, από το εμπόριο και την οικονομία ως τη μουσική και τη γαστρονομία, ενώ το τελευταίο αφιερώνεται στις συλλογές βυζαντινών μουσείων και ιδρυμάτων της πόλης.

Με αυτόν τον τρόπο ο Οδηγός αφήνει τον αναγνώστη με μια καλή πρώτη εικόνα της Θεσσαλονίκης εκείνης της μακρινής εποχής, και τον περιηγητή λαχανιασμένο για τα 45 σημαντικά σημεία που πρέπει να βρει, σκορπισμένα μέχρι σήμερα στον σύγχρονο αστικό ιστό της πόλης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News