Εικόνα πρώτη. Σαντορίνη, Οία. Το αδιαχώρητο. Εκατοντάδες άνθρωποι στριμωγμένοι σε ένα στενό. Εικόνα γνώριμη πια.

Κόσμος πολύς. Αεροπλάνα, πλοία, κρουαζιερόπλοια. Καθημερινά. Πολλοί είναι μόνο περαστικοί. Οι αεροπορικές αφίξεις είχαν μικρή αύξηση σε σχέση με πέρυσι. Στο επτάμηνο έφθασαν το 3,4%. Και παρά την έστω μικρή αύξηση, τα ξενοδοχεία βλέπουν μείωση στις πληρότητες. Από 8% έως 10% είναι πεσμένος ο τζίρος μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ενωσης Ξενοδόχων Σαντορίνης Μανόλη Καραμολέγκο. «Μπορεί να μας σώσει ο Σεπτέμβρης». Ποσοστά πτώσης από 8% έως 12% στις πληρότητες δίνει και η εταιρία διαχείρισης ξενοδοχείων Aqua Vista, αποδίδοντας τα αίτια στην υπερ-ανέγερση νέων καταλυμάτων. Περίπου 1.400 μονάδες ήταν καταχωρισμένες στη Booking.com τον Δεκέμβριο του 2018 και τον Αύγουστο είχαν γίνει 1.700.

«Σε αυτή την κάμψη συμβάλλει και η Airbnb», λέει ο κ. Καραμολέγκος. Μια και 5.200 σπίτια είναι καταχωρισμένα στην πλατφόρμα. Συνδέονται επίσης και οι διαρροές στις αφίξεις, που κατευθύνονται σε άλλα νησιά.

Γιατί κόσμος πολύς έρχεται, αλλά δεν μένει απαραίτητα στη Σαντορίνη. Η διάρκεια διαμονής στο πιο αναγνωρίσιμο νησί της χώρας έχει μειωθεί από οκτώ μέρες σε επτά. Ειδικά στην Καλντέρα, ακόμα και οι δύο διανυκτερεύσεις στα ξενοδοχεία δείχνουν τάση συρρίκνωσης, σε 1,8.

Μεγάλη συζήτηση γίνεται και για την κρουαζιέρα. «Ειδικά την κρουαζιέρα από την Κρήτη», τονίζει ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων. «Πλοία της γραμμής φέρνουν 6.000 κόσμο κάθε μέρα και τον ξαναπαίρνουν. Πρέπει να μπουν και αυτά στην ποσόστωση των κρουαζιεροπλοίων».

Ο κόσμος έρχεται να δει τη Σαντορίνη και μετά πάει σε άλλα νησιά «να ηρεμήσει», όπως είπε πρόσφατα μια Αμερικανίδα σε ξενοδόχο του νησιού. Ερχόταν για χρόνια στη Σαντορίνη. Της άρεσε πολύ. Όμως τώρα επέλεξε τη Φολέγανδρο, γιατί εκεί βρήκε αυτό που η Σαντορίνη έχει χάσει: τη γαλήνη. Αυτή που αποτυπώνεται στο Instagram, στις φωτογραφίες με το ηλιοβασίλεμα. Αντ’ αυτής, κυκλοφοριακό κομφούζιο, πούλμαν, γεμάτα πάρκινγκ, φασαρία. Και δόμηση που αρχίζει και πυκνώνει επικίνδυνα, ειδικά για τα αμπέλια. Ούτε λόγος για τις ανάγκες σε νερό, ρεύμα. Για διαχείριση απορριμμάτων. Η Σαντορίνη, από εξώφυλλο για την απαράμιλλης ομορφιάς θέα της, έγινε είδηση για τον υπερτουρισμό της σε διεθνή έντυπα.

Παρά τον υπερτουρισμό είναι πεσμένος και ο τζίρος των εστιατορίων και των εμπορικών καταστημάτων. «Εχει αλλάξει το μοντέλο των τουριστών. Λόγω των σπιτιών έρχονται πολλές οικογένειες ξανά», εξηγεί ο κ. Καραμολέγκος. Αυτοί ψωνίζουν από το σούπερ-μάρκετ και τρώνε μέσα. Αλλά και το Brexit έχει επηρεάσει τη συμπεριφορά των Βρετανών, που είναι μια μεγάλη δεξαμενή τουριστών και για τη Σαντορίνη. «Είναι πολύ επιφυλακτικοί στα έξοδά τους».

Εικόνα δεύτερη. Πάρος, Παροικιά. Τρία καράβια μπαίνουν ταυτόχρονα στο λιμάνι. Αλλα τόσα μπορεί να φεύγουν. Σαρανταδύο αφιξοαναχωρήσεις καθημερινά. Χιλιάδες κόσμου.

Εμφραγμα στην κυκλοφορία. Τα αυτοκίνητα κολλημένα στον Περιφερειακό της Παροικιάς, για μισή ώρα και βάλε. Αυτό επαναλαμβάνεται τρεις ή τέσσερις φορές την ημέρα. Στο αεροδρόμιο μπορεί και 12 πτήσεις καθημερινά. Ελικόπτερα πηγαινοέρχονται. Η Πάρος είναι στα «πάνω» της. Σπίτια και ξενοδοχεία, όλα σε πλήρη διάθεση. Βαλίτσες σύρονται μέσα στα σοκάκια. Σεφ σε βίλες, υπηρεσίες εξιδικευμένες, γκουρμέ εστιατόρια, κράτηση στις παραλίες. Ελληνες και πολλοί ξένοι. Γάλλοι, Γερμανοί, Ιταλοί, Αμερικανοί, Τούρκοι. Στα σοκάκια της Νάουσας και της Παροικιάς κοσμοσυρροή. Η οικοδομή ξανά σε έξαρση στο νησί. Οργανωμένος χώρος για τα σκουπίδια ακόμα δεν έχει βρεθεί.

Τα καταστήματα και τα εστιατόρια παραπονιούνται. «Πολύ κακό για το τίποτα», λένε. «Η σεζόν μας βρίσκει εξαντλημένους και με χαμηλότερο τζίρο». Η ένταση κράτησε 45 ημέρες. Στα σούπερ-μάρκετ η εικόνα ήταν άλλη. Ουρές και τα ράφια δεν προλάβαιναν να γεμίσουν.

Κάποιοι λένε ότι η δημοφιλία της Πάρου ανέβασε τις τιμές στη διαμονή και αυτό οδήγησε τον κόσμο να κάνει οικονομία στο φαγητό και στις αγορές, προκειμένου να καλύψει τη διαφορά.

Πάντως η κίνηση στην εστίαση, όπως αποτυπώθηκε – με κάποιες εξαιρέσεις στη Νάουσα – ήταν χαμηλότερη από πέρυσι. Όπως και στα εμπορικά καταστήματα.

Κάποιοι επίσης επισημαίνουν ότι η αύξηση επισκεπτών έχει πληθύνει και υπηρεσίες που δεν είναι απαραίτητα νόμιμα καταχωρισμένες (π.χ. πουλμανάκια, transfer). Την ίδια ώρα, συρρικνώνεται ο ρόλος των τοπικών πρακτόρων και των εκδρομών που οργανώνονταν μέσω αυτών. «Σ’ εμάς έρχονται μόνο όταν θέλουν αλλαγές στα εισιτήρια», λένε. «Ή όταν συναντήσουν πρόβλημα με την κράτηση που έκαναν ηλεκτρονικά, σε κάποια από τις πλατφόρμες». Στη Νάουσα δεν υπάρχει πια πρακτορείο.

Εικόνα τρίτη. Ηπειρος, Πρέβεζα. Νέα είσοδος στον ταξιδιωτικό χάρτη. Μέχρι πρόσφατα ήταν ένα πέρασμα πριν από την Πάργα, ή δίπλα από τη Λευκάδα. Τόπος οικογενειακών διακοπών, περισσότερο για εκείνους που είχαν συγγενείς ή φίλους. Ή μια παραθαλάσσια διέξοδος με εξοχική κατοικία για όσους ζούσαν τον χειμώνα στην Αρτα και στα Ιωάννινα.

Η Πρέβεζα μπήκε πρόσφατα στον τουριστικό στίβο. Καταλύτης ήταν η Εγνατία. Το αεροδρόμιο του Ακτίου. Το τούνελ Ακτίου – Πρέβεζας. Η Ιόνια οδός. Μετά από πολλά χρόνια η πρόσβαση έγινε πολύ πιο εύκολη. Πολλοί Βαλκάνιοι την ανακάλυψαν στον δρόμο για τη Λευκάδα. Τεράστια ακτογραμμή, υπέροχη – ακόμα – φύση, εναλλακτικά τοπία, εξαιρετικό φαγητό και φρέσκο ψάρι. Όλα σε προσιτές τιμές. Μια πόλη ακόμα αυθεντική, που κρατά τα στοιχεία ενός παραδοσιακού οικισμού, με σημάδια από τη ναυμαχία του Ακτίου, την αρχαία Νικόπολη, τους Ενετούς και την Τουρκοκρατία. Όλα αυτά μαζί με ένα διπλό θαλάσσιο μέτωπο, στον Αμβρακικό και στο Ιόνιο.

Η υστέρηση της Ηπείρου, ως μια από τις πιο φτωχές Περιφέρειες της Ελλάδας, κράτησε την πόλη μακριά από την τουριστική εμπορευματοποίηση. Τα έργα υποδομής λιγοστά. Το πιο πρόσφατο, η κατασκευή μιας σύγχρονης μαρίνας, με διεθνείς προδιαγραφές, η οποία αναβαθμίζει την πόλη στον ιστιοπλοϊκό χάρτη.

Η Πρέβεζα που μέχρι τώρα φιλοξενούσε Ιταλούς κυρίως και Ελληνες τον Αύγουστο, κατακλύστηκε από Σέρβους, Ρουμάνους, Πολωνούς. Τα λίγα ξενοδοχεία και τα περισσότερα σπίτια νοικιάστηκαν. Και τα εστιατόρια στην παραλία της πόλης γέμισαν. Οπως και τα καφέ. Τα οποία φρόντισαν να ξεχειλίσουν τα τραπεζάκια τους στην παραλιακή οδό, έξω από τους πρόσφατα κλεισμένους – και μέχρι πρότινος πρόσθετους υπαίθριους χώρους τους, για να εξυπηρετήσουν τους πελάτες που δεν ήθελαν να κάτσουν μέσα ακούγοντας την εκκωφαντική μουσική.

«Μα τι γινόταν εδώ τον Αύγουστο;» «Δεν θέλεις να ξέρεις», ήταν η απάντηση.

Τρεις εικόνες από το ίδιο έργο. Αυτό το έργο όπου ξέρεις το τέλος, βλέπεις την εξέλιξη της πλοκής, αλλά και το πώς αρχίζει η ιστορία.

Τρεις περιοχές στην ίδια χώρα, με διαφορετική διαβάθμιση στο ίδιο – όπως εξελίσσεται – πρόβλημα.

Πού τις οδηγεί η τουριστική τους ανάπτυξη; Στον κορεσμό; Αυτή είναι η επιτυχία;

Αυτή η επιτυχία συνοδεύεται και από αδιέξοδο. Όπως αυτό στο οποίο βρίσκεται σήμερα η Σαντορίνη, η οποία θα πρέπει να διαχειριστεί στην πράξη την κρίση στην καθημερινότητα και την εικόνα της. Ισως και με υποχωρήσεις από τις επιχειρήσεις και όλους τους εμπλεκόμενους, οι οποίοι μέχρι σήμερα έχουν ωφεληθεί πολύ από τον τόπο.

Όμως και οι άλλοι προορισμοί ακολουθούν τον αυτοματισμό, τη λανθάνουσα πεπατημένη, γιατί εκεί είναι το εύκολο κέρδος.

Πώς λοιπόν θα αποκτήσουν οι εμπλεκόμενοι τουριστική αντίληψη; Πού είναι ένα πλαίσιο καθοδήγησης ή μέτρου, που να λειτουργεί ως ασφαλιστική δικλείδα; Τι μπορεί να θεωρηθεί επιτυχία για την Πρέβεζα – για παράδειγμα – και τις επιχειρήσεις της, οι οποίες ξαφνικά βλέπουν τα ταμεία τους να γεμίζουν; Περισσότερα τραπεζάκια μπροστά στην παραλία; Μια πορεία που θα αλλοιώσει ό,τι διατηρήθηκε – λόγω υστέρησης – και θα στρέψει τον ταξιδιώτη στον επόμενο αυθεντικό προορισμό; Γιατί τα Ζαγοροχώρια, που βρίσκονται στην ίδια Περιφέρεια, κατάφεραν να ξεφύγουν από αυτό τον κύκλο;

Και πάλι εδώ υπεισέρχεται ο ρόλος της Πολιτείας, της Αυτοδιοίκησης, των φορέων. Και η ευθύνη τους να κάνουν πράξη όσα θεωρητικά επαναλαμβάνονται για τη βιωσιμότητα του τουρισμού, τη διαχείριση προορισμών, το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης περιοχών, την καθαριότητα και την εκπαίδευση.

Οι φορολογικές ελαφρύνσεις σίγουρα ενισχύουν την επιχειρηματικότητα. Εφόσον αυτή βαδίζει σε έναν δρόμο που δημιουργεί οφέλη για όλους και ορίζοντα για το μέλλον.

Γιατί το «κερασάκι» του τουρισμού στην «τούρτα» της ανάπτυξης δεν είναι πάντα γλυκό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News