Ο Φράνκ Λόιντ Ράιτ, «ο μεγαλύτερος αμερικανός αρχιτέκτονας όλων των εποχών» σύμφωνα  με το Αμερικανικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων, πέθανε στις 9 Απριλίου 1959 στο Φοίνιξ της Αριζόνα, σε ηλικία 91 ετών. Κατά την 70χρονη καριέρα του σχεδίασε 1.141 κτίρια, από τα οποία κτίστηκαν τα 532. Μάλιστα, οκτώ από τα πιο σημαντικά επιτεύγματά του, ανάμεσά τους το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης και το Fallingwater House στην Πενσιλβάνια, περιλαμβάνονται στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Φεύγοντας από τη ζωή πριν από 66 χρόνια, ο Ράιτ άφησε πίσω του εκατοντάδες ημιτελή σχέδια για μεγάλα έργα, από ένα sports club στο Χόλιγουντ μέχρι ένα πολυκατάστημα στο Αχμενταμπάντ της Ινδίας, και από ένα «γυάλινο φρούριο» 25 ορόφων για τα γραφεία της National Life Insurance στο Σικάγο, μέχρι μια όπερα στις όχθες του ποταμού Τίγρη στη Βαγδάτη.

Μάλιστα, το τελευταίο σχέδιο, που εγκαταλείφθηκε στο σχεδιαστήριο του Ράιτ λίγο πριν τον θάνατό του, ήταν το project #5909 ή RiverRock, ένα εντυπωσιακό παραποτάμιο σπίτι στο Οχάιο, αλλά ταπεινό σε σχέση με παλιότερες φιλόδοξες κατασκευές του, που προοριζόταν για τον Λούις Πένφιλντ, καθηγητή καλλιτεχνικών σε γυμνάσιο, και τη σύζυγό του Πολίν. Το RiverRock ήταν το δεύτερο σπίτι που σχεδίασε ο Ράιτ για τους Πένφιλντ, αφού στο ίδιο οικόπεδο είχαν ήδη κτίσει, πάντα σε σχέδια δικά του, το Louis Penfield House.

Περισσότερα από 60 χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, ολοκληρώθηκε η κατασκευή του RiverRock, που κτίστηκε επακριβώς σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο του Ράιτ, στη γραφική κωμόπολη Γουίλομπι Χιλς (2217 River Road) του Οχάιο, κοντά στο Κλίβελαντ.

Τώρα, με 800 δολάρια τη βραδιά, οι λάτρεις του Φρανκ Λόιντ Ράιτ μπορούν να μείνουν στο σπίτι με τα τρία υπνοδωμάτια και τα δύο μπάνια, γνωστό ως το «τελικό έργο» του φημισμένου αμερικανού αρχιτέκτονα, σημειώνει στους Times ο Χιου Τόμλινσον, ανταποκριτής της βρετανικής εφημερίδας στην Ουάσινγκτον.

Αναπόφευκτα, ωστόσο, το έργο έχει προκαλέσει αντιπαραθέσεις, προσθέτει. Η μάχη για την προστασία και τον έλεγχο της κληρονομιάς ενός μεγάλου καλλιτέχνη είναι συχνά σκληρή, όπως αποδείχτηκε και στην περίπτωση του Ράιτ. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά τον θάνατό του υπήρξαν μια σειρά από ρήξεις και νομικές διαμάχες, ενώ εμφανίστηκε και μια τεράστια βιομηχανία πολιτιστικής κληρονομιάς γύρω από τον άνθρωπο και το έργο του.

Προηγούμενες προσπάθειες να κατασκευαστούν τα μη υλοποιημένα σχέδια του Ράιτ κατέληξαν στο δικαστήριο. Το RiverRock, δε, προκαλούσε πάντα έντονες αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους θεματοφύλακες της κληρονομιάς του.

Σύμφωνα με δήλωση στην ιστοσελίδα του, το Ιδρυμα Frank Lloyd Wright, το οποίο κατέχει πολλά από τα πνευματικά δικαιώματα των σχεδίων του Ράιτ, απορρίπτει παρόμοια projects, υποστηρίζοντας ότι «νεόδμητα ή ανακατασκευασμένα projects που βασίζονται σε σχέδια, σκίτσα, σχέδια εργασίας ή/και φωτογραφίες έργου του Ράιτ δεν μπορούν να αντιπροσωπεύουν πιστά τις προθέσεις του ίδιου του Ράιτ». Η ανέγερση ενός κτιρίου από σχέδιά του σήμερα, επισημαίνεται στην ανακοίνωση, «θα απαιτήσει αναγκαστικά ποικίλους βαθμούς ερμηνείας ως προς το πώς ο ίδιος ο Ράιτ θα κατασκεύαζε το έργο ή θα χρησιμοποιούσε υλικά που είναι σήμερα διαθέσιμα για τέτοια έργα, στο σημερινό οικοδομικό περιβάλλον».

Ακόμη, το Ιδρυμα Frank Lloyd Wright αναγνώρισε μεν την προσπάθεια να τιμηθεί το αρχικό σχέδιο, αλλά απέρριψε το RiverRock ως «μίμηση»: «Η κατοικία RiverRock δεν είναι έργο του Φρανκ Λόιντ Ράιτ, διαφέρει λόγω κωδικών, υλικών και άλλων διαφορών» δήλωσε εκπρόσωπος του ιδρύματος απαντώντας με e-mail σε σχετική ερώτηση της ιστοσελίδας Artnet. «Αν και είναι αλήθεια ότι τα σχέδια του RiverRock ήταν μερικά από τα τελευταία του Ράιτ, η τρέχουσα κατασκευή διαφέρει από τα πραγματικά σχέδια που έκανε ο Ράιτ. Είναι μίμηση του αρχικού σχεδίου» πρόσθεσε.

Οπως αναφέρει το Artnet, το 2018 η Σάρα Ντίκστρα αγόρασε το οικόπεδο μέσα στο οποίο ήταν ήδη κτισμένο το Louis Penfield House –σε σχέδια του Ράιτ–, καθώς και τα σχέδια του Project #5909 για το RiverRock.Τέσσερα χρόνια αργότερα, η Σάρα και η μητέρα της, Ντέμπι Ντίκστρα, άρχισαν να κτίζουν αυτό το τελευταίο κομμάτι της ιστορίας, το τελευταίο από τα μικρότερα και πιο οικονομικά project στέγασης του Ράιτ, γνωστά ως Usonian houses.

Μητέρα και κόρη, επέλεξαν μια ομάδα αρχιτεκτόνων και μηχανικών που ήταν λάτρεις του Ράιτ, ζητώντας τους να παραμείνουν πιστοί στο σχέδιο και το πνεύμα του μεγάλου αρχιτέκτονα αλλά να πληρούν τους σύγχρονους οικοδομικούς κανονισμούς. «Δώσαμε εντολή στην εμπλεκόμενη επαγγελματική ομάδα: εάν πρέπει να αλλάξετε κάτι λόγω των υφιστάμενων οικοδομικών κανονισμών, κωδικών, υλικών… κάντε το κάτω από την επιφάνεια, έτσι ώστε το σπίτι να φαίνεται ακριβώς το ίδιο» δήλωσε πρόσφατα η Ντίκστρα στην εφημερίδα The News-Herald. «Το design  και η καλλιτεχνική πλευρά αυτού του σπιτιού θα έπρεπε να παραμείνουν όπως προβλεπόταν το 1959».

Για την κατασκευή του RiverRock χρησιμοποιήθηκε τοπική πέτρα από τον ποταμό Σάγκριν που βρίσκεται πίσω από το ακίνητο, πιστοποιημένη από τον ίδιο τον Ράιτ, η οποία έδωσε το όνομά της στο ακίνητο. Η ομάδα, γράφει ο Χιου Τόμλινσον στους Times, αντιμετώπισε περίπλοκα ζητήματα και ατελείωτες δυσκολίες στην ερμηνεία του οράματος του Ράιτ και των τροποποιήσεων που απαιτούνταν για να συμμορφωθεί το κτίριο με τους σύγχρονους οικοδομικούς κώδικες, παραμένοντας ωστόσο πιστό στο σχέδιο του αρχιτέκτονα.

Η Μπίατρις Γκάλιλι, πρώην επιμελήτρια σύγχρονης και μοντέρνας αρχιτεκτονικής και σχεδίου στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, δήλωσε στους Times: «Νομίζω ότι η θέληση του αρχιτέκτονα είναι να κτίζει. Ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ δεν ήταν ένας αρχιτέκτονας του χαρτιού… για τον οποίο το σχέδιο ήταν το τελικό πράγμα. Ηταν ένας  οικοδόμος. Ηθελε να δημιουργεί σπίτια».

Αυτή, σίγουρα, είναι η άποψη και των Ντίκτστρα, οι οποίες υποστηρίζουν ότι η κληρονομιά του Ράιτ «τιμήθηκε και διευρύνθηκε» με την κατασκευή του RiverRock. Και προσθέτουν ότι το Project #5909 ήταν το μόνο άκτιστο σχέδιο του Ράιτ με διαθέσιμο το οικόπεδο που προοριζόταν γι’ αυτό.

«Ο Ράιτ έκανε πολύ περισσότερα από το να σχεδιάζει δομές» δήλωσε η Ντέμπι Ντίκστρα. «Δημιουργούσε ζωντανά έργα τέχνης και τα τοποθετούσε μέσα στη φύση. Ανοίγοντας το σπίτι για διανυκτερεύσεις, πρόθεσή μας είναι να επιτρέψουμε στους επισκέπτες να αποφασίσουν οι ίδιοι. Και ελπίζουμε να δουν και να νιώσουν αυτό που παίρνουμε εμείς από το RiverRock».

Η Γκάλιλι παρατήρησε ότι ήταν «κρίμα που το ίδρυμα δεν έδωσε την ευλογία του» στο RiverRock. «Είναι κατανοητό ότι η επίβλεψη δεν έγινε από τον αρχιτέκτονα» είπε. «Δεν ήταν εκεί για να το επιβλέψει, αλλά νομίζω ότι σε αυτή την περίπτωση τα σχέδια και ο χώρος είναι που το καθιστούν συναρπαστικό από την πλευρά των ιδιοκτητών». Πρόσθεσε πως είναι ξεκάθαρο ότι οι Ντίκστρα προσπάθησαν να «αναδημιουργήσουν το σχέδιο» πιστά, ώστε να τιμήσουν την κληρονομιά του Ράιτ και να το «προσαρμόσουν στον 21ο αιώνα».

«Προφανώς βγάζουν χρήματα από αυτό… αλλά νομίζω ότι είναι υπέροχο» παρατήρησε μιλώντας στους Times η βρετανίδα επιμελήτρια αρχιτεκτονικής και σχεδίου. «Θα μου άρεσε πολύ να μείνω σε ένα σπίτι του Φρανκ Λόιντ Ράιτ. Είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να καταλάβει κανείς ποια είναι η σχέση του με αυτά τα υλικά, αυτές τις υφές, η σχέση με το ποτάμι, με τα δέντρα γύρω του. Αυτό είναι αρχιτεκτονική. Γι’ αυτό το αγαπάμε, οπότε νομίζω ότι είναι υπέροχο να είναι προσιτό» τόνισε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News