Δεν μπορείς να πεις ότι ο «Κύκλωπας» είναι ένα πετυχημένο έργο του Ευριπίδη. Το σατυρικό δράμα και τα κωμικά στοιχεία δεν ταιριάζουν στον μεγάλο τραγικό, κι ο Lesky θεωρεί ότι «αυτά δεν ήταν δουλειά της τέχνης του». Πράγματι, η επίπεδη εξέλιξη μιας μονοσήμαντης αφήγησης (της τύφλωσης του Κύκλωπα από τον πανούργο Οδυσσέα), η έλλειψη άλλων συγκρουσιακών καταστάσεων ή ανατροπών, αλλά κι η εγγενής αδυναμία δράσης επί σκηνής δημιουργεί τεράστιες δυσκολίες σ’ έναν σκηνοθέτη.

Είναι όμως και μία πρόκληση, ένα στοίχημα. Που ο Παπαβασιλείου φαίνεται ότι το κερδίζει. Γιατί εκμεταλλεύεται, κωμικά, τη δειλία και την πονηριά των Σατύρων που γίνονται υποτελείς στο αδηφάγο τέρας • ώσπου έρχεται ο Οδυσσέας και «τους ελευθερώνει από τον περιφρονητή των νόμων, απ’ αυτόν που θυσιάζει μόνο στην κοιλιά του χωρίς να νοιάζεται για τους θεσμούς» (Lesky).

Αυτούς τους συμβολισμούς χρησιμοποιεί ο Παπαβασιλείου και, συμπληρώνοντας το έργο με μιαν εκτενή εισαγωγή, παραπέμπει ευφυώς σε σύγχρονες καταστάσεις της ελληνικής πραγματικότητας, σε ανάλογους τύπους της νεοελληνικής κοινωνίας, σε βολεμένους και τυχοδιώκτες, σε κανάγιες και δειλούς, σε μπερμπάντηδες και κάπηλους που ξεπουλάνε τα πάντα για να επιβιώσουν.

Με μια τέτοια οπτική ναι, μπορεί ο σύγχρονος θεατής της κρίσης να συγκινηθεί και ν’ απολαύσει το έργο, αλλιώς δεν ξέρω αν είχε άλλο ενδιαφέρον ο ευριπίδειος Κύκλωπας. (Βέβαια χρειαζόταν, κατά την ταπεινή μου γνώμη, μεγαλύτερη επεξεργασία η αρχική προσθήκη, ο συνδετικός πρόλογος. Ώστε να καταστεί πολύ πιο εναργής η σχέση τού τότε και του τώρα, να γίνουν πολύ πιο εύληπτες οι αντιστοιχίες, προκειμένου να ταυτιστούν στη συνείδηση του θεατή τα πρόσωπα του έργου με τους επινοημένους χαρακτήρες των Παπαβασιλείου-Χαβιάρα).

Πάντως, σε όλη τη διάρκεια της παράστασης βλέπεις την έγνοια του σκηνοθέτη να δημιουργήσει την ελλείπουσα κίνηση στο μύθο. Τα σκηνοθετικά του ευρήματα αναπληρώνουν τις εγγενείς αδυναμίες τού σατυρικού δράματος: Ο εξαίσιος χορός των Σατύρων, η μουσική, η κίνηση, η πανδαισία των χρωμάτων, τα σκηνικά σαν πίνακες ζωγραφικής συνεχώς μετακινούμενα, τα κουστούμια, οι φωτισμοί. Και, κυρίως, ο Καραθάνος (Οδυσσέας), ο Χατζόπουλος (Σιληνός), ο Πιατάς (Κύκλωπας) γεμίζουν τη σκηνή κεντώντας την παράσταση ψιλοβελονιά. Με τις διακυμάνσεις της φωνής τους (ο Πιατάς είναι σ’ αυτό σπεσιαλίστας), με χαρακτηριστικές λεπτομέρειες στην εκφορά του λόγου (π.χ. ο Χατζόπουλος επαναλαμβάνει κατά διαστήματα την ίδια λέξη στην αρχή και στο τέλος της φράσης «… σου λέω άσε με ήσυχο, σου λέω» δίνοντας το στίγμα ενός λαϊκού τύπου απ’ τους οποίους απαρτίζεται, υποτίθεται, ο θίασος). Ο Καραθάνος είναι απολαυστικός. Ό,τι και να ερμηνεύσει αυτός ο ηθοποιός πλάθει χαρακτήρες, τους δίνει σχήμα και ψυχή.

Το γεγονός ότι ο Παπαβασιλείου ζωντάνεψε τον «Κύκλωπα» (υπάρχουν και αντιρρήσεις και ενστάσεις επ’ αυτού) είναι άθλος. Έχει στήσει μια ευφρόσυνη παράσταση στην οποία αναδεικνύει την οδυνηρή μας πραγματικότητα και συγχρόνως την υποσκάπτει με το πνευματώδες χιούμορ του, κάνοντάς την πιο υποφερτή. Για όλα αυτά θα μιλήσουνε οι ειδικοί, ο δικός μου λόγος είναι του απλού θεατή. Που χάρηκε την παράσταση στην Επίδαυρο, το περασμένο Σάββατο.
    
Υ.Γ.: Το θέμα της αισθητικής και οικονομικής έκπτωσης ήταν διάχυτο, παντού. Όχι μόνο στη σκηνή. Απ’ τα ταμεία κιόλας έβλεπες τρία-τέσσερα τεράστια σταντ του παρακείμενου ΞΕΝΙΑ που διαφήμιζαν τα προσφερόμενα κοψίδια, τις γουρουνοπούλες και τα επιδόρπια, με 15 ευρώ το κεφάλι. Διερωτώμαι αν η αντιαισθητική αυτή εικόνα διέλαθε της προσοχής του κ. Λούκου ή ήταν το promotion για να προκαλέσει μια προδιάθεση στον θεατή και να τον μπάσει στο κλίμα της παράστασης. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News