Ο «Χριστός στη Στήλη» είναι ένα περίτεχνο μπαρόκ γλυπτό του Γκρεγκόριο Φερνάντεθ, το οποίο αρχικά προοριζόταν για ένα «paso» (άρμα με μια σύνθεση αποτελούμενη από ξύλινα αγάλματα σε φυσικό μέγεθος, που απεικονίζουν τη Μαστίγωση του Χριστού για τις πομπές της Μεγάλης Εβδομάδας). Την παραγγελία έκανε στον ισπανό καλλιτέχνη ένα καθολικό τάγμα Καρμηλιτισσών μοναχών. Αργότερα, ωστόσο, το γλυπτό του Φερνάντεθ τοποθετήθηκε ως αυτόνομο έργο στον ναό της μονής της Αγίας Τερέζας στη Βιαγιαδολίδ, πρωτεύουσας της αυτόνομης περιφέρειας της Καστίλλης-Λεόν.

«Τα μάτια, η έκσταση του προσώπου είναι αξιοθαύμαστη, οι πληγές είναι φρέσκες, ειδικά εκείνες στην πλάτη, στον ώμο και στο γόνατο» είχε γράψει η προϊσταμένη της μονής βλέποντας το γλυπτό που παρήγγειλε τον 17ο αιώνα, όταν χτίστηκαν η εκκλησία, το μοναστήρι και τα παρεκκλήσια.

Ο Γκρεγκόριο Φερνάντεθ υπήρξε ένας από τους βασικούς εκπροσώπους της καστιλιάνικης σχολής της μπαρόκ γλυπτικής. Τα πολύχρωμα μπαρόκ ξυλόγλυπτα που δημιούργησε επίσης για το Real Monasterio de la Encarnación (Βασιλική Μονή της Ενσάρκωσης) στη Μαδρίτη, κυρίως για γυναίκες από οικογένειες ευγενών, αντιπροσωπεύουν τον μοναδικό –και μερικές φορές φρικτό– ρεαλισμό που αναδύθηκε στο πλαίσιο της Ισπανικής Αντιμεταρρύθμισης του 17ου αιώνα. «Το σώμα είναι τόσο τέλειο που μπορεί κανείς να αισθανθεί τις αρθρώσεις των οστών, τα νεύρα και τις φλέβες, και οι αρτηρίες δεν έχουν μόνο παλμό» κατέληγε η προϊσταμένη.

Το γλυπτό «Ο Χριστός στη Στήλη» αποτελεί μέρος της έκθεσης «Darse la mano. Escultura y color en el Siglo de Oro» στο μουσείο Πράδο της Μαδρίτης, που θα διαρκέσει μέχρι τις 25 Μαρτίου 2025. Η  πρωτοφανής αυτή έκθεση επιδιώκει να αποκαταστήσει το κύρος μιας καλλιτεχνικής παράδοσης που δεν ευνοήθηκε κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού στην Ισπανία και δεν αναγνωρίστηκε ποτέ πλήρως από τους κριτικούς, γράφει στους Times του Λονδίνου ο Ιζαμπαρντ Γουίλκινσον, ανταποκριτής της βρετανικής εφημερίδας στη Μαδρίτη.

Η έκθεση περιλαμβάνει 98 γλυπτά, πίνακες και χαρακτικά που προέρχονται από τη συλλογή του μουσείου, καθώς και από μοναστήρια, και «επιδιώκει να διορθώσει προκαταλήψεις και παραλείψεις που προέκυψαν από τη μεροληπτική ερμηνεία ότι τα ζωγραφισμένα ξύλινα γλυπτά ήταν κατώτερα από τα μαρμάρινα ή τα μπρούντζινα» δήλωσε ο διευθυντής του μουσείου Μιγκέλ Φάλομιρ. «Θέλουμε να ανακτήσει τη θέση που δικαιούται η πολυχρωματική γλυπτική».

«Ξένοι ταξιδιώτες τον 19ο αιώνα έγραψαν ότι στην Ισπανία δεν αντιλαμβάνονται τη γλυπτική χωρίς χρώμα» πρόσθεσε ο Μανουέλ Αρίας, επιμελητής και επικεφαλής του τμήματος της γλυπτικής του Πράδο. «Χάρη στο χαμηλό κόστος του και τη μακροχρόνια παράδοση [της τέχνης αυτής], το ξύλο έγινε το κατεξοχήν υλικό για τη γλυπτική, ικανό να χρωματιστεί έτσι ώστε να προσομοιάζει με το δέρμα, αλλά και τα ρούχα που μπορούσαν να προσαρμοστούν στη μόδα της εποχής».

Ο Αρίας τόνισε ακόμη ότι «η τεχνική της πολυχρωμίας, που έφτασε σε υψηλό επίπεδο πολυπλοκότητας, μπορούσε να ενισχυθεί με κολλημένα υφάσματα ή αληθινά ρούχα, αλλά και με κοσμήματα, ελεφαντόδοντο, γυαλί ή αληθινά μαλλιά».

Στην έκθεση παρουσιάζονται για πρώτη φορά πέντε πολύχρωμα ξυλόγλυπτα, που αποκτήθηκαν πρόσφατα, μεταξύ των οποίων τα έργα «Ο Καλός Κλέφτης και ο Κακός Κλέφτης» του Αλόνσο Μπερουγέτε και «Αγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής» του Χουάν ντε Μέσα.

Μεταξύ, δε, των σημαντικότερων έργων είναι το «Tengo sed» («Διψάω») του Φερνάντεθ, μια συλλογή μορφών που απεικονίζουν τη Σταύρωση για μια πομπή κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, «Είναι από τον ίδιο κόσμο της μπαρόκ θεατρικότητας όπως τα έργα του Λόπε ντε Βέγκα και του Καλντερόν» δήλωσε ο Αριας.

Ενα άλλο έργο, επίσης του Φερνάντεθ, είναι το «Cristo Υacente» («Ο Χριστός Ξαπλωμένος»), με μάτια από γυαλί, δόντια από ελεφαντόδοντο και νύχια από κέρατο. «Στη γλυπτική, κάθε φιγούρα, όσο τέλεια και αν είναι, είναι ένα πτώμα» έγραψε το 1677 ο βενεδικτίνος μοναχός Γκρεγκόριο ντε Αργκάις. «Είναι το πινέλο που της δίνει ζωή, ψυχή και πνεύμα» πρόσθεσε.

Σε πολλά από τα αγάλματα, δε, αποδίδονται μύθοι για τη δημιουργία τους, σύμφωνα με τους οποίους κατασκευάστηκαν σε αγγελικά εργαστήρια από βιβλικές μορφές όπως ο Νικόδημος ή ο Αγιος Λουκάς, ή επέπλεαν στις ακτές της Ισπανίας, αναφέρει στους Times ο Γουίλκινσον.

Ενας θρησκευτικός συγγραφέας του Διαφωτισμού, ωστόσο, τα επέκρινε ως «πνευματικές μαριονέτες». Επίσης, όπως διευκρίνισε ο Αρίας, «στη γλυπτική η θρησκευτική πτυχή έχει κυριαρχήσει της καλλιτεχνικής, επομένως θεωρήθηκαν απλώς και μόνο αντικείμενα λατρείας».

Ο ισπανός επιμελητής του Πράδο είπε ακόμη πως μια πρόκληση για τη συγκρότηση της έκθεσης ήταν ότι πολλά από τα αγάλματα, όπως η «Παρθένος της Ατότσα», την οποία αντιπροσωπεύει ένας πίνακας του 17ου αιώνα του Χουάν Καρένιο ντεϊ Μιράντα, εξακολουθούν να τιμούνται στις εκκλησίες. «Δεν θα τα δάνειζαν ποτέ, αφού οι άνθρωποι προσεύχονται σε αυτά» εξήγησε. «Εχουν ακόμα τη δύναμή τους».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News