Σαν σήμερα, στις 18 Οκτωβρίου του 1979, η Σουηδική Ακαδημία αναγγέλλει την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Οδυσσέα Ελύτη «για την ποίησή του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια ζωντανεύει τον αγώνα τού σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία».

Από τότε, πέρασαν 35 χρόνια. Τι απέγινε άραγε ο Ελύτης μέσα στις δεκαετίες που πέρασαν; Μια πρόσφατη παρόμοια βράβευση μας δίνει τις απαντήσεις. Ο Γάλλος Πατρίκ Μοντιανό κέρδισε το φετινό Νόμπελ λογοτεχνίας. Μόλις τα ελληνικά μίντια έμαθαν για κάποιες ελληνικές ρίζες του πεζογράφου, από την Θεσσαλονίκη, ξεκίνησε η «εθνικοποίησή» του. Μπήκε πάλι σε λειτουργία αυτός ο θρασύς μηχανισμός οικειοποίησης μιας επιτυχίας για λογαριασμό της εθνικής μας «ανάτασης».

Κάτι παρόμοιο έγινε και με τον Ελύτη κι ας είναι γνήσιο «προϊόν» της ελληνικής διάνοιας. Και όχι μόνο. Όλοι οι ποιητές είχαν την ίδια μοίρα. Όσο η πολιτική εξουσία είχε κάτι να κερδίσει από τη δημιουργία και τους ανθρώπους του πολιτισμού, τους αναγόρευε σε μεσσιανικά σύμβολα και περσόνες. Μετά τους έριχνε άκομψα και χυδαία στα σχολικά εγχειρίδια, «διορίζοντας» τους κι αυτούς στο δημόσιο. Εκεί, με τον ταπεινό «μισθό» τους και τις «υπαλληλικές» απαιτήσεις του κράτους αναλάμβαναν να ενισχύσουν την «κυρίαρχη εθνική ιδεολογία» των μαθητών.

Να πώς κατέληξε ο Ελύτης και ένα σωρό άλλοι που κάποτε στριφογύριζαν στα μυαλά των πολλών ανθρώπων. Υπαλληλάκια του «έθνους» έγιναν και χάθηκαν από την ελληνική κουλτούρα και την παράδοση. Γιατί το σχολείο είπε και συνεχίζει να λέει, χωρίς καμιά αιδώ, στους νέους ανθρώπους: «Βλέπεις ρε κακομοίρη τι έγραψε αυτός ο σπουδαίος παππούς σου; Ε, εσύ έτσι όπως είσαι, ποτέ σου δεν θα μπορέσεις. Μόνο να τον θαυμάζεις μπορείς. Γιατί πολύ απλά, είναι «παππούς» σου».

Κι όσο γι' αυτούς που πιστεύουν ότι κάποιοι πάντα θα ξεφυλλίζουν τα ποιήματα του Ελύτη, θα πρέπει να ξέρουν πως δεν αρκούν μόνο οι λίγοι. Η κλασική αξία ενός σπουδαίου ποιητή είναι να παραμείνει μέρος της παράδοσης και της ταυτότητας ενός τόπου. Κι οι κληρονόμοι του αυτό το χρέος έχουν, να τον περάσουν στις συνειδήσεις του κύκλου, γονιμοποιώντας καινούργια στοιχεία σκέψης και πολιτισμού.

Δύσκολη εποχή για ποιητές αλλά η ποίηση δεν είναι μόδα. Είναι οξυγόνο κι έχει πολλές μορφές. Και για να δέσουμε μεταξύ μας καλύτερα, τους λογοτέχνες τους είχαμε ανάγκη. Όχι σαν «παππούδες», αλλά σαν μαέστρους και δημιουργούς. Κι ένα σχολείο που θα σεβόταν το πρόσωπο του μαθητή θα του μάθαινε να γράφει καλύτερα από τον Ελύτη κι όχι να αναλύει υποτακτικά τις γραμμές του.

«Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριώ χρονώ
για να σε κοιμηθώ παράνομα
και να βρίσκω βαθιά στην αγκαλιά σου
κομμάτια πέτρες τα λόγια των θεών
κομμάτια πέτρες τ’ αποσπάσματα του Ηράκλειτου»

Μικρή Πράσινη Θάλασσα, 1971

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News