Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν ένα πολύπλοκο σύνολο ταφικών πρακτικών, καθώς πίστευαν πως ήταν απαραίτητες για την εξασφάλιση της αθανασίας. Το τελετουργικό περιλάμβανε τη μουμιοποίηση του σώματος, ξόρκια  και ταφή σε σαρκοφάγους, μαζί με φυλακτά και διάφορα ταφικά αντικείμενα απαραίτητα για την αιγυπτιακή μεταθανάτια ζωή. Ακόμη, ειδικά σχεδιασμένες νεκρικές μάσκες προστάτευαν τους πολίτες της αρχαίας Αιγύπτου στο ταξίδι τους στο επέκεινα, σε γαλήνιους λειμώνες, και στη συνέχεια πίσω στο μουμιοποιημένο σώμα, που ήταν η τελευταία κατοικία τους.

Τρεις τέτοιες πολύχρωμες νεκρικές μάσκες ηλικίας τουλάχιστον 1.800 ετών ανακάλυψαν πρόσφατα αιγύπτιοι και ιάπωνες αρχαιολόγοι στη Σακάρα, περίπου 20 χλμ. νότια του Καΐρου, στην αριστερή όχθη του Νείλου, τόπο ενταφιασμού από την Αρχαιότητα και κύρια νεκρόπολη της φαραωνικής πρωτεύουσας της Μέμφιδας.

Χρονολογούνται πιθανότατα στη Ρωμαϊκή περιόδο (29 π.Χ.-641 μ.Χ.), σύμφωνα με τον Νοζόμου Καβάι, διευθυντή του Ινστιτούτου για τη Μελέτη Αρχαίων Πολιτισμών και Πολιτιστικών Πόρων στο Πανεπιστήμιο Kanazawa της Ιαπωνίας, και επικεφαλής των ανασκαφών, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Live Science.

Σε κείμενα του Νέου Βασιλείου, περιόδου της αρχαίας αιγυπτιακής Ιστορίας (1550-1070 π.Χ.), μια μάσκα που τοποθετούνταν πάνω από το κεφάλι μιας μούμιας ονομαζόταν «sukhet», που σημαίνει «αυγό», και μερικές φορές «tep en seshta», που σημαίνει «κεφαλή  των μυστικών» ή «κεφαλή των μυστηρίων», αναφέρει σχετικό δημοσίευμα του Φραντς Λιντζ στους New York Times.

Οπως εξηγεί στην νεοϋορκέζικη εφημερίδα ο Φόι Σκαλφ, αιγυπτιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, το «μυστικό» ή το «μυστήριο» ήταν ένας ευφημισμός για την ίδια τη μούμια, η οποία μετά την ταρίχευση και τις κατάλληλες τελετουργίες αποκτούσε μια ιδιαίτερη φύση. Σε περιπτώσεις σωματικής βλάβης, εξάλλου, ένα κάλυμμα προσώπου βοηθούσε στη διατήρηση του κεφαλιού και παρείχε ένα μόνιμα εξιδανικευμένο ομοίωμα του νεκρού.

Οι νεκρικές μάσκες, που κατασκευάζονταν από τεχνίτες σε εργαστήρια, δεν θα πρέπει να ήταν φθηνές, καθώς κόστιζαν πολύ τόσο οι χρωστικές ουσίες όσο και η εργασία. Ωστόσο, ο δρ Σκαλφ ανέφερε στους New York Times ότι ο τεράστιος αριθμός μασκών που έχουν διασωθεί υποδηλώνει ότι δεν τις φορούσαν μόνο οι νεκροί της ελίτ. «Δεν νομίζω ότι θα ήταν περίεργο αν έως και το 35% του πληθυσμού είχε τα μέσα να τις αποκτήσει» εκτιμά ο αμερικανός αιγυπτιολόγος.

Μία από τις πρόσφατα ανακαλυφθείσες μάσκες βρέθηκε έξω από μια ελληνορωμαϊκή κατακόμβη που ανακαλύφθηκε το 2019. Κατασκευασμένη από πηλό, ήταν σφηνωμένη πάνω από ένα ανθρώπινο κρανίο και περιβαλλόταν από θραύσματα μιας γραμμωτής περούκας. «Το χρωματικό σχέδιο της περούκας τη χρονολογεί στην Υστερη και στην Πτολεμαϊκή Περίοδο, περίπου από το 713 έως το 30 π.Χ.» δήλωσε ο ιάπωνας  επικεφαλής της αποστολής των αρχαιολόγων.

Οι δυο άλλες μάσκες χρονολογούνται στον 2ο αιώνα μ.Χ., εποχή που η Αίγυπτος ήταν επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Και οι δύο ήταν καλουπωμένες σε χαρτόνι, με λωρίδες από λινό ή παλιούς παπύρους. Τις μούλιαζαν σε μια πάστα και τις τοποθετούσαν πάνω σε ξύλινο καλούπι ή στο πραγματικό κεφάλι μιας μούμιας. Στη συνέχεια, οι μάσκες καλύπτονταν με ένα λεπτό στρώμα gesso (αστάρι) και βάφονταν χρυσές. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι το χρυσό ήταν το χρώμα της σάρκας των θεών και το θεωρούσαν αιώνια και άφθαρτη απόχρωση.

Αυτές οι δυο μάσκες βρέθηκαν μέσα στην κατακόμβη μαζί με ειδώλια από τερακότα της Ισιδας/Αφροδίτης –της θεάς του τοκετού και της αναγέννησης– και ενός παιδιού, του Αρποκράτη, γιου της Ισιδας και του Οσιρη. Αρποκράτης είναι το ελληνορωμαϊκό όνομα του Ωρου, του αιγύπτιου θεού της σιωπής, ο οποίος μεταμορφώνεται και επανέρχεται στη ζωή, αφού περάσει από τον κόσμο των νεκρών, προστατεύοντας έτσι τον εαυτό του από τις αρρώστιες και τον θάνατο.

Καθόλου παράξενο. «Με τόσο υψηλή βρεφική θνησιμότητα, μπορεί κανείς να φανταστεί ότι ο Αρποκράτης ήταν ιδιαίτερα σεβαστός» σημειώνει μιλώντας στους New York Times η Κάρα Κούνεϊ, καθηγήτρια Αιγυπτιακής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Λος Αντζελες.

Στο συγκεκριμένο ειδώλιο της Σακάρα ο Αρποκράτης-παιδί καβαλάει μια χήνα. Η χήνα αντιπροσωπεύει «ένα κακό πνεύμα πάνω στο οποίο θριαμβεύει το Θείο Παιδί» έγραψε ο Καβάι σε ένα email που έστειλε στο Live Science.

Στην ανασκαφή της Σακάρα σε έναν τάφο της Δεύτερης Δυναστείας λαξευμένο σε βράχο η ομάδα των αρχαιολόγων βρήκε επίσης μια επιτύμβια στήλη με ελληνική επιγραφή, στην οποία αναφέρεται ότι ανήκει στον Ηρωίδη, έναν άνδρα που πιθανόν είχε ενταφιαστεί εκεί όπου βρέθηκε η στήλη, ανέφερε ο Καβάι.

Ο ιάπωνας καθηγητής Αρχαιολογίας και οι συνάδελφοί του βρήκαν μερικούς τάφους σε αυτή την τοποθεσία στη βόρεια Σακάρα, αρχικά το 2019. Ανάμεσά τους και εκείνος της Δημητρίας, μιας «αξιοσέβαστης» γυναίκας, η οποία απεικονιζόταν σε ένα ανάγλυφο που βρέθηκε εκεί. Η Δημητρία φοράει ένα περίτεχνο φόρεμα και κουβαλά σταφύλια, ενώ ένα είδος κατοικίδιου την κοιτάζει έχοντας τα δυο πόδια του ακουμπισμένα στο φόρεμά της.

Η ελληνική επιγραφή στο ανάγλυφο αναφέρει: «Δημητρία, κόρη του Μενέλαου, εγγονή της Αμμωνίας, αξιοσέβαστη, αντίο». Σύμφωνα με τον Ρότζερ Μπάγκναλ, ομότιμο καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ειδικό στη Ρωμαϊκή Αίγυπτο, στον οποίο απευθύνθηκε το Live Science, η Αμμωνία φαίνεται πως ήταν η γιαγιά της Δημητρίας από την πλευρά του πατέρα της. Δεδομένου, δε, ότι ο παππούς από τον πατέρα δεν κατονομάζεται, μπορεί να ήταν νόθος, σημείωσε ο Μπάγκναλ.

Στη συνέχεια, οι αρχαιολόγοι έπρεπε να αναστείλουν τη δουλειά τους εξαιτίας των μέτρων για την πανδημία της Covid-19. Οταν επέστρεψαν, το 2023, ανασκάπτοντας την ανατολική πλαγιά του οροπεδίου της βόρειας Σακάρα, ανακάλυψαν έναν αριθμό πρόσθετων τάφων και τεχνουργημάτων. «Οι παλαιότεροι τάφοι ανήκουν στη Δεύτερη Δυναστεία», περίπου πριν από 4.800 χρόνια.

Βρήκαν επίσης τάφους λαξευμένους σε βράχους, που χρονολογούνται στη 18η Δυναστεία (περίπου 1550-1295 π.Χ.), την Υστερη Περίοδο (περίπου 712-332 π.Χ.), καθώς και περισσότερους τάφους και τεχνουργήματα που χρονολογούνται στους Πτολεμαϊκούς και Ρωμαϊκούς χρόνους, ανέφερε ο Καβάι.

Σύμφωνα με το αιγυπτιακό υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων, στην ανασκαφή της Σακάρα ανακαλύφθηκαν σαρκοφάγοι, μούμιες, σκελετοί, νεκρικές μάσκες και πολλοί άλλοι αρχαιολογικοί θησαυροί.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News