Οι έμποροι έργων τέχνης Ντόμινικ Λέβι, Μπρέτ Γκόρβι, Αμάλια Ντάγιαν και Τζιν Γκρίνμπεργκ Ρόχατιν, που συνεργάζονται εδώ και δύο χρόνια με την επωνυμία LGDR, άνοιξαν μια νέα γκαλερί σε ένα εξαώροφο αρχοντικό των αρχών της δεκαετίας του 1930 στο Μανχάταν, εγκαινιάζοντάς τη με μια πρωτότυπη έκθεση που φέρνει τα οπίσθια σε πρώτο πλάνο.

Η έκθεση «Rear View», με περισσότερους από 60 πίνακες, γλυπτά και φωτογραφίες ανθρώπινων μορφών, εξερευνά την αναπαράσταση της ανθρώπινης φιγούρας όπως φαίνεται από πίσω, αποδεικνύοντας ότι είναι ένα είδος που έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης. Φέρνει μαζί διάσημα έργα με γλουτούς, των Φράνσις Μπέικον, Αντι Γουόρχολ, Τζον Κάριν και Σέσιλι Μπράουν· σχέδια και παστέλ πλάτης των Εντγκάρ Ντεγκά, Γκούσταβ Κλιμτ και Εγκον Σίλε· και έργα των Ισι Γουντ, Τζένα Γκρίμπον και άλλων νέων εκπροσώπων της παραστατικής ζωγραφικής, που δεν είναι ακόμη αναγνωρισμένοι.

Τα οπίσθια που εκτίθενται είναι ανδρικά και γυναικεία, γυμνά και ντυμένα, ορατά από «ιατροδικαστική» απόσταση ή με φετιχιστικά γκρο πλαν, αλλά σπανίως με ασελγή διάθεση, γράφει στους New York Times ο Τζέισον Φαράγκο· και προσθέτει ότι συνολικά η έκθεση είναι καλοστημένη και συγκρατημένη, με λίγη αναίδεια και μερικά αρκετά καλά αστεία, κυρίως του Ντομένικο Νιόλι, του μεγάλου ζωγράφου της μεταπολεμικής ιταλικής αστικής τάξης, που απεικονίζει το πίσω μέρος του… καμβά ενός ζωγράφου.

Πολλοί από τους καλλιτέχνες της έκθεσης «Rear View» διοχετεύουν τις ματιές τους στα οπίσθια μέσα από το κλασικό ιδανικό. Οι αρχαίοι έλληνες και ρωμαίοι γλύπτες έδειχναν μεγάλη φροντίδα στις πίσω όψεις των αγαλμάτων τους, όπως την «Αφροδίτη Καλλίπυγο» (ή «Η Αφροδίτη με τους Ωραίους Γλουτούς»), η οποία εδώ και αιώνες προσελκύει θαυμαστές στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης, στην Ιταλία.

Στην έκθεση της γκαλερί LGDR οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Χάρι Κάλαχαν δείχνουν τη σύζυγο του καλλιτέχνη, Ελεονόρα, σε διάφορες κλασικές πόζες: λυγισμένη ελαφρώς όπως η «Αφροδίτη της Μήλου» ή χαλαρωμένη όπως ο «Κοιμώμενος Ερμαφρόδιτος». Ο Μικελάντζελο Πιστολέτο, καλλιτέχνης της Arte Povera, τοποθετεί ένα τσιμεντένιο αντίγραφο της «Αφροδίτης της Κνίδου» σε ένα σωρό σκουπίδια, και ο Ουρς Φίσερ έχει δημιουργήσει μια κέρινη αναπαράσταση του ρωμαϊκού γλυπτού «Τρεις Χάριτες» με αναμμένα φιτίλια στη θέση των κεφαλιών τους, που απουσιάζουν.

Θεμελιώδης όρος της τέχνης της απεικόνισης του πίσω μέρους ενός σώματος είναι η γερμανική Rückenfigur (Πλάτη φιγούρας), με πιο διάσημο έργο τον «Οδοιπόρο επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης» (1818) του Κάσπαρ Νταβίντ Φρίντριχ, ο οποίος ατενίζει τα συννεφιασμένα βουνά και τις κοιλάδες της Σαξονίας στο αρχέτυπο της ρομαντικής μελαγχολίας. Εναν αιώνα αργότερα, αυτή η ρομαντική άποψη του γερμανικού τοπίου θα διαστρεβλωθεί από την ολοκληρωτική ιδεολογία, όπως  στις πολυσυζητημένες φωτογραφίες του Ανσελμ Κίφερ «Occupations» (1969).

Στην έκθεση, μισή ντουζίνα εκτυπώσεις των φωτογραφιών του Κίφερ απεικονίζουν τον καλλιτέχνη από πίσω, στη στάση μεν που προτιμούσε ο Φρίντριχ, αλλά εδώ χαιρετά χιτλερικά (προκαλώντας τους συμπατριώτες του), με ατημέλητα μαλλιά και τσαλακωμένα ρούχα, δίνοντας την εικόνα της γερμανικής αποτυχίας.

Αλλος θεμελιώδης όρος είναι η γαλλική «académie», για την απεικόνιση ενός γυμνού μοντέλου από έναν φοιτητή που κατέχει τα βασικά στοιχεία της ζωγραφικής και του σχεδίου. Τα μοντέλα στις παραδοσιακές ακαδημίες ήταν σχεδόν πάντα άνδρες και κατά τον 20ο αιώνα οι καλλιτέχνες που τους σχεδίαζαν έχασαν κάποιες από τις αναστολές τους σχετικά με τις καμπύλες και τους όγκους που απεικόνιζαν. Δείγμα στην έκθεση αποτελούν τα χλωμά σκίτσα του Αμερικανού Πολ Κάντμους, με μυώδεις άνδρες όρθιους και ξαπλωμένους μπρούμητα.

Στην ίδια κατηγορία, ο Μπάρκλεϊ Λ. Χέντρικς στο «Pat’s Back» (1968) ζωγραφίζει από πίσω ένα γυμνό μαύρο μοντέλο σε λευκό φόντο, με γοφούς που φαρδαίνουν απαλά και ωμοπλάτες απαλά τοξωτές, σαν ένα μάθημα εξευγενισμένης ανατομίας, γράφει ο τεχνοκριτικός των New York Times.

Τρίτος θεμελιώδης όρος είναι το ιταλικό «contrapposto». Περιγράφει την πόζα μιας φιγούρας που στέκεται ρίχνοντας το βάρος του σώματος στο ένα πόδι, με αποτέλεσμα μια δυναμική σύνθεση, με τους γοφούς και τους ώμους σε αντίθεση. Ολα τα σπουδαία οπίσθια στην ιστορία της τέχνης είναι σε κοντραπόστο, όπως για παράδειγμα ο Ηρακλής των Φαρνέζε και ο Δαβίδ του Μιχαήλ Αγγέλου· την ίδια πόζα υιοθετεί και η πιο όμορφη εικόνα στην έκθεση «Rear View», μια μελέτη των γλουτών ενός γυναικείου μοντέλου σε έναν μικρό πίνακα του ελβετού  ζωγράφου Φελίξ Βαλοτόν με τίτλο «Étude de Fesses» (1884).

Αν νομίζετε, τώρα, ότι όλα αυτά είναι ένα μουσειολογικό ερωτικό κάλεσμα, θα έχετε εν μέρει δίκιο, σημειώνει στους New York Times ο Τζέισον Φαράγκο, και προσθέτει ότι, όπως γράφει η ιστορικός τέχνης Πατρίσια Λι Ρούμπιν στο βιβλίο της «Seen From Behind» (2018) σχετικά με τα οπίσθια στην αναγεννησιακή ζωγραφική και γλυπτική, οι καλλιτεχνικές απεικονίσεις του ανθρώπινου πίσω μέρους είχαν πάντα «μια διπλή ζωή»: βασική και εξίσου ευγενική, επιθυμητή και εξίσου αποκρουστική, «συνδεδεμένη άμεσα με τις υψηλότερες αξίες της υψηλής τέχνης» αλλά και «άσεμνη, καρναβαλική, κωμική ή άθλια».

Είναι τα μέρη του σώματος που τα στοιχειώνει περισσότερο από άλλα το φάσμα του ιδανικού, και τα οπίσθια αυτής της έκθεσης θα μπορούσαν στην καλύτερη περίπτωση να εμπνεύσουν τη δέσμευση να ανακαλύψει κανείς λίγο περισσότερη αξιοπρέπεια στο ανήθικο και λίγο περισσότερη κωμωδία στην αρετή. Ο Φαράγκο εξομολογείται, τέλος, ότι έφυγε από την γκαλερί LGDR αποφασισμένος να κάνει περισσότερες ασκήσεις για τους γλουτιαίους του…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News