Τέλος, το σκανδιναβικό νουάρ αναδεικνύεται σε καθρέφτη κάθε μορφής κοινωνικής παθογένειας. Συνεχίζοντας, μάλιστα, την παράδοση της σκανδιναβικής μυθολογίας και των μεγάλων έργων της λογοτεχνίας, του θεάτρου και του κινηματογράφου του 19ου και του 20ου αιώνα, δίνει έμφαση στα μοτίβα της βίας και της αποκάλυψης σκοτεινών μυστικών.

Η Σουηδία, η Νορβηγία, η Δανία, η Φινλανδία και η Ισλανδία μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους, όπως άλλωστε και οι χώρες της Μεσογείου μεταξύ τους, ωστόσο στο συλλογικό φαντασιακό του αναγνωστικού κοινού μπαίνουν όλες κάτω από την ίδια ομπρέλα με τα μοτίβα της σοσιαλδημοκρατίας, της σεξουαλικής ανεκτικότητας αλλά και του υψηλού ποσοστού των αυτοκτονιών να κυριαρχούν, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για αστυνομικό μυθιστόρημα.

Το μοντέλο της πλοκής που κυριαρχεί στον Βορρά είναι το λεγόμενο police procedural ένα υποείδος που δίνει έμφαση στη διαδικασία της αστυνομικής έρευνας, στις αυτοψίες, τους ιατροδικαστές, τις ανακρίσεις κλπ. Σε αντίθεση με άλλα είδη που κάνουν focus σε ιδιωτικούς ντετέκτιβ, ερασιτέχνες ερευνητές ή πρόσωπα που βρίσκονται στον στόχο των ερευνών, στο σκανδιναβικό νουάρ πρωταγωνιστεί συνήθως μια ομάδα αστυνομικών.

Σε αντίθεση, εξάλλου, με τις χάρες του Νότου, τα πληκτικά τοπία και οι σκληροί χειμώνες κυριαρχούν στα νουάρ του Βορρά, οι καιρικές συνθήκες περιγράφονται εξαντλητικά ίσως για να γίνει σαφές σε πόσο αντίξοες συνθήκες επιτελεί το έργο της η αστυνομία, και το φόντο της δράσης παύει να είναι αστικό. Συχνά  μοιάζει με καρτ ποστάλ όπως στην περίπτωση της Καμίλα Λέκμπεργ που τοποθετεί τη δράση των βιβλίων της στη Φιελμπάκα, όπου μεγάλωσε, ένα ρομαντικό ψαροχώρι 140 χλμ από το Γκέτεμποργκ.

Ακόμη, οι αστυνομικοί ήρωες είναι μοναχικοί, συνήθως χωρισμένοι, όχι από επιλογή όπως συμβαίνει στο μεσογειακό νουαρ, αλλά γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Τρέφονται με ανθυγιεινό φαγητό, δεν κοιμούνται καλά, η κούραση και η απαισιοδοξία αντανακλάται στην υγεία τους, μερικές φορές, μάλιστα, πάσχουν από πρόσκαιρα ή χρόνια νοσήματα, όπως συμβαίνει στον επιθεωρητή Κουρτ Βαλάντερ του Χένινγκ Μάνκελ, ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σκανδιναβικής σχολής του νουάρ.

Οι Σκανδιναβοί συγγραφείς καυτηριάζουν επίσης με τον τρόπο τους τα κακώς κείμενα στις χώρες τους. Ο ρατσισμός ως αποτέλεσμα της οικονομικής ύφεσης, που οδήγησε σε ανεργία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, και η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης με συνέπεια την αύξηση της εγκληματικής δραστηριότητας σε όλη την Ευρώπη, οι μεγάλες ροές προσφύγων από την πρώην Γιουγκοσλαβία και την Αφρική, η διεθνής τρομοκρατία, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η παρακμή των σοσιαλδημοκρατικών ιδανικών, και κυρίως η ενσωμάτωση των μεταναστών και η αποδοχή του νέου πολυπολιτισμικού τους χαρακτήρα είναι μερικά από τα ζητήματα που απασχολούν  τους Βορειοευρωπαίους τα τελευταία χρόνια.

Η επεξεργασία του ιστορικού παρελθόντος, και η αποκάλυψη γεγονότων και σχέσεων που η επίσημη ιστορία έχει αποσιωπήσει, με έμφαση στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο βρίσκεται στο επίκεντρο των μυθιστορημάτων  του Στιγκ Λάρσον, του Χένινγκ Μάνκελ, του Τζο Νέσμπο, του Αρνε Νταλ, του Αρναλντούρ Ιντριντάσον, αλλά και της Καμίλα Λέκμπεργ.

Εδώ αξίζει, όμως, να κάνουμε μια παρένθεση και μια αναφορά στον πολύ επιτυχημένο σκωτσέζο συγγραφέα Φίλιπ Κερ, που καταφέρνει να ανασυνθέσει την ανθρωπογεωγραφία της περιόδου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με την ακρίβεια ιστορικού, και στον ήρωά του ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ, οι περιπέτειες του οποίου διαδραματίζονται στα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου ή λίγο μετά τη λήξη του, κυρίως στο Βερολίνο αλλά και σε άλλες πόλεις της κατεχόμενης από τους Ναζί Ευρώπης.

Η Καμίλα Λέκμπεργ και η Λίζα Μάρκλουντ προωθούν στα βιβλία τους φεμινιστικά ζητήματα, τα ζητήματα φύλου όμως, η δυσλειτουργική οικογένεια, βία κατά των γυναικών, η ενδοοικογενειακή βία, η σεξουαλική παρενόχληση και η κακοποίηση των παιδιών είναι θέματα που απασχολούν γενικότερα τους Σκανδιναβούς συγγραφείς.

Η επιτυχία τους παρ’ όλη την ωμή σχεδόν τυφλή βία, συχνά με σεξουαλικό πρόσημο,  που περιγράφεται στα συνήθως ογκώδη βιβλία τους, είναι αδιαμφισβήτητη καθώς αντικατοπτρίζεται στις πωλήσεις δεκάδων εκατομμυρίων αντιτύπων. Που οφείλεται;

«Η αστυνομική λογοτεχνία είναι σήμερα το είδος που εξερευνά πιο επιδέξια τα μεγάλα και αιώνια, θα μπορούσαμε να πούμε ακόμα και βιβλικά, ζητήματα: την ενοχή, την εξιλέωση, την τιμωρία, την ευθύνη», λέει η νορβηγίδα Άννε Χολτ, μία από τις σημαντικότερες και πιο επιτυχημένες συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας σε όλο τον κόσμο. Ίσως αυτός, λοιπόν, όπως γράφει η Ελένη Παπαγεωργίου στο books’ journal, να είναι ο λόγος της μεγάλης επιτυχίας της σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας στις μέρες μας: οι Σκανδιναβοί γράφουν μυθιστορήματα για την ενοχή, την εξιλέωση, την τιμωρία, την ευθύνη και το κάνουν πολύ καλά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News