Η διευθύντρια ενός σχολείου της Φλόριντα εξαναγκάστηκε σε παραίτηση μετά τη διαμαρτυρία ενός γονέα επειδή οι μαθητές εκτέθηκαν σε πορνογραφία βλέποντας φωτογραφίες του αγάλματος του γυμνού Δαβίδ που νίκησε τον Γολιάθ, φιλοτεχνημένου από τον Μιχαήλ Αγγελο,  στο μάθημα Τέχνης.

Πρόκειται για ένα αριστούργημα της αναγεννησιακής γλυπτικής και από τα πιο γνωστά έργα τέχνης της Δυτικής Ιστορίας. Ο γονέας, ωστόσο, παραπονέθηκε πως επρόκειτο για πορνογραφικό υλικό, ενώ δύο ακόμη γονείς δήλωσαν πως θα ήθελαν να έχουν ενημερωθεί πριν δουν το έργο τα παιδιά τους, ηλικίας 11-12 ετών.

Η είδηση δεν πέρασε απαρατήρητη· έκανε τον γύρο του κόσμου προκαλώντας έκπληξη, ενώ η διευθύντρια της Galleria dell’Accademia στη Φλορεντία, που φιλοξενεί το εκπληκτικό γλυπτό, κάλεσε δασκάλους και μαθητές του σχολείου της Φλόριντα να επισκεφθούν το μουσείο και να θαυμάσουν το έργο του Μιχαήλ Αγγέλου, προσθέτοντας ότι η διευθύντρια του σχολείου θα έπρεπε «να ανταμειφθεί, και όχι να τιμωρηθεί».

Δεν είναι, ωστόσο, η πρώτη φορά που το μαρμάρινο άγαλμα ύψους 5,17 μ., το οποίο φιλοτεχνήθηκε γύρω στο 1504, προκαλεί κατηγορίες για απρέπεια. Το 1857, όταν η βασίλισσα Βικτωρία δέχτηκε ένα αντίγραφο του διάσημου γλυπτού –το οποίο και δώρισε στο μουσείο Victoria & Albert–, σοκαρίστηκε τόσο πολύ από τη γύμνια του που παράγγειλε ένα φύλλο συκής για να μετριάσει την απρέπειά του. Το φύλλο αυτό αφαιρέθηκε από τη βουβωνική χώρα του αντιγράφου του διάσημου αγάλματος, που εκτίθεται στο Μουσείο V&A, στο Λονδίνο, μόλις στα μέσα του 20ού αιώνα.

Η αμφιλεγόμενη απόφαση που έλαβε το διοικητικό συμβούλιο του Tallahassee Classical School να πιέσει τη διευθύντρια Χόουπ Καρασκίγια να παραιτηθεί, γράφει η Κέλι Γκρόβιερ στην ιστοσελίδα του BBC Culture, μας δίνει την τέλεια ευκαιρία ώστε να αναλογιστούμε ποια έργα της σύγχρονης Ιστορίας, αν και θεωρούνται από ορισμένους παρατηρητές σοκαριστικά, έχουν αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε την τέχνη. Και παραθέτει 10 έργα φιλοτεχνημένα στα χρόνια μετά την αφαίρεση του φύλλου συκής από τον Δαβίδ του V&A, τα οποία σόκαραν τις σύγχρονες ευαισθησίες, βοηθώντας στον επαναπροσδιορισμό της ίδιας της ουσίας της τέχνης.

1. Μαρκ Κουίν, «Εαυτός», 1991

Κάθε πέντε χρόνια, επί πέντε μήνες, ο βρετανός εικαστικός Μαρκ Κουίν αφαιρούσε πέντε λίτρα από το αίμα του και τα έχυνε σε ένα ημιδιαφανές κατεψυγμένο καλούπι του προσώπου του. Το αποτέλεσμα ήταν μια σειρά από αυτοπροσωπογραφίες για τις οποίες ο Κουίν μπορεί εύλογα να ισχυριστεί ότι έβαλε κομμάτια του εαυτού του, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον καλλιτέχνη στο παρελθόν.

Για ορισμένους παρατηρητές, η συνεχιζόμενη σειρά «Self» του Κουίν δεν είναι τίποτε άλλο από ένα φρικιαστικό και βαμπιρικό κόλπο. Για άλλους, όμως, το έργο ενσαρκώνει μια οδυνηρή και τολμηρή συνεισφορά στην παράδοση της αναπαράστασης του εαυτού, στην οποία έχουν συνεισφέρει σπουδαίοι καλλιτέχνες, όπως ο Ρέμπραντ, ο Βαν Γκογκ και η Σίντι Σέρμαν, αναδεικνύοντας σε βάθος την ευθραυστότητα της ύπαρξης.

2. Αλεν Τζόουνς, «Καρέκλα», 1969

Η «Καρέκλα» ήταν ένα από τα τρία έργα που παρουσίασε ο Αλεν Τζόουνς το 1969 (τα άλλα δύο ήταν η «Καπελιέρα» και το «Τραπέζι») για τα οποία ο βρετανός ποπ καλλιτέχνης κατηγορήθηκε ότι αντιμετώπιζε τις γυναίκες σαν αντικείμενα – και το αντίστροφο. Ο Τζόουνς είχε μεταπλάσει τρεις αδύνατες φιγούρες μανεκέν με σαδομαζοχιστικά αξεσουάρ σε μια σειρά από άσεμνα, μη εργονομικά έπιπλα καθημερινής χρήσης.

Την Παγκόσμια Ημέρα των Γυναικών, τον Μάρτιο του 1986, ένα ζευγάρι ακτιβιστών, τρομοκρατημένοι από τον σοβινισμό του γλυπτού, το περιέλουσαν με διαβρωτικό χρωμάτων. Το οξύ «έφαγε» το πρόσωπο και τον λαιμό, λιώνοντας την κακόγουστη στάση στην οποία είχε «παγώσει» η φιγούρα από PVC.

3. Πιερό Μαντζόνι, «Τα Κόπρανα του Καλλιτέχνη», 1961

Αν η αχρησιμοποίητη λεκάνη τουαλέτας του Μαρσέλ Ντυσάν κατάφερε να αγκαλιαστεί από τον κόσμο της τέχνης ως αισθητικό αντικείμενο, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι κάποια στιγμή ένας άλλος καλλιτέχνης θα πειραματιζόταν με τα ίδια τα περιττώματα και θα προσπαθούσε να τα περάσει ως έργο τέχνης. Εγινε το 1961, όταν ο ιταλός αβάν-γκαρντ δημιουργός Πιέρο Μαντζόνι (ο οποίος έναν χρόνο νωρίτερα είχε αφήσει τους παρατηρητές άναυδους, όταν παρουσίασε ως έργο τέχνης ένα μπαλόνι γεμάτο με τη δική του ανάσα), γέμισε 90 τενεκεδένια δοχεία με 2.700 γρ. δικών του κοπράνων.

Το έργο πιστεύεται ότι αποτελεί μια περίτεχνη απάντηση σε ένα χλευαστικό σχόλιο που έκανε κάποτε ο πατέρας του, ο οποίος είχε εργοστάσιο κονσερβοποίησης, παρομοιάζοντας τη δουλειά του με περιττώματα. Να σημειωθεί ότι το 2016, μία από τις κονσέρβες του γιου του πουλήθηκε σε δημοπρασία έναντι 275.000 ευρώ…

4. Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ, «Σβησμένο σχέδιο του ντε Κούνινγκ», 1953

Το 1953, την ίδια χρονιά που οι επιμελητές στο V&A αποφάσισαν ότι τα σύγχρονα μάτια μπορούσαν, πλέον, να διαχειριστούν τα γεννητικά όργανα του «Δαβίδ», ο αμερικανός καλλιτέχνης Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ δοκίμασε τις δυνάμεις του στην τέχνη της απογύμνωσης των πραγμάτων. Περίεργος να μάθει αν θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα έργο τέχνης αφαιρώντας σημάδια από μια επιφάνεια με γόμα, αντί να τα προσθέσει με μολύβι, πινέλο ή σμίλη, όπως κάνουν συμβατικά οι καλλιτέχνες, ο Ράουσενμπεργκ έπεισε τον φίλο του Βίλεμ ντε Κούνινγκ, ολλανδοαμερικανό εκπρόσωπο του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, να θυσιάσει ένα πρόσφατο σχέδιό του  για το πείραμα.

Το αποτέλεσμα ήταν ένα κομμάτι χαρτί απαλλαγμένο από οποιαδήποτε ευδιάκριτη εικόνα, που προκαλεί τους παρατηρητές να αποφασίσουν αν η εικόνα χωρίς εικόνα είναι εικόνα καν ή αν το πραγματικό έργο είναι το άδειο πλαίσιο που περιβάλλει την απουσία, ένα γλυπτό-θήκη για την ατελείωτη καλλιτεχνική απώλεια.

5. Τζούντι Σικάγο, «Δείπνο», 1979

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Judy Chicago (@judy.chicago)

Διακοσμημένο με 39 σερβίτσια σε σχήμα αιδοίου, το κάθε ένα με το όνομα μιας σημαντικής μυθολογικής ή ιστορικής γυναίκας (από τη Σαπφώ έως τη Βιρτζίνια Γουλφ), το τριγωνικό τραπέζι για το συμπόσιο της αμερικανίδας εικαστικού Τζούντι Σικάγο έχει αναγνωριστεί για την πρωτοποριακή οπτική του, και ταυτόχρονα χλευαστεί για τη σοκαριστική χυδαιότητά του. Στο έργο κυριαρχούν τα ζωγραφισμένα στο χέρι πορσελάνινα πιάτα, πολλά από τα οποία είναι διακοσμημένα με μια πεταλούδα που μοιάζει με ανθισμένο αιδοίο.

Πιστεύοντας ότι έχει «πάρα πολλά αιδοία», η σύγχρονη βρετανίδα εικαστικός Κορνέλια Πάρκερ μίλησε στον Guardian περιφρονητικά για την εγκατάσταση: «Ολα για το εγώ της Τζούντι Σικάγο, και όχι για τις φτωχές γυναίκες που υποτίθεται ότι εξυψώνει» είπε. «Ολες έχουμε περιοριστεί σε αιδοία, κάτι που είναι κάπως καταθλιπτικό» προσέθεσε.

6. Ρίτσαρντ Σέρα, «Tilted Arc», 1981

Το 1989 δεν έπεσε μόνο ένας εμβληματικός τοίχος. Τη νύχτα της 15ης Μαρτίου, οκτώ μήνες πριν αρχίσουν οι βαριοπούλες να χτυπούν το Τείχος του Βερολίνου, μια ομάδα οικοδόμων κατέβηκε στη Φέντεραλ Πλάζα, στο κέντρο του Μανχάταν της Νέας Υόρκης, για να κόψει σε κομμάτια ένα αμφιλεγόμενο φράγμα από χάλυβα, μήκους 36 μ. και ύψους 3,6 μ., που είχε ανεγερθεί οκτώ χρόνια πριν.

Υποστηρίζοντας ότι το πρωτοποριακό έργο του αμερικανού καλλιτέχνη Ρίτσαρντ Σέρα παρείχε καταφύγιο σε τρομοκράτες, παράσιτα και βανδάλους, μια κριτική επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το μινιμαλιστικό γλυπτό έπρεπε να αφαιρεθεί και να μεταφερθεί σε αποθήκη.

7. Κρίστο και Ζαν-Κλοντ, «Περικυκλωμένα νησιά», 1983

Δεν παρασύρθηκαν από την παραμυθένια μαγεία τους όλοι όσοι είδαν τα 11 νησιά στον κόλπο Μπισκέιν του Μαϊάμι, που ήταν σουρεαλιστικά ντυμένα  με ροζ ύφασμα από πολυπροπυλένιο, για δύο εβδομάδες, τον Μάιο του 1983. Οι περιβαλλοντολόγοι διαμαρτυρήθηκαν για την εγκατάσταση του Κρίστο και της Ζαν Κλοντ, ανησυχώντας για τη μακροπρόθεσμη επίδραση των 603,870 τ.μ. συνθετικού πλαστικού που είχε απλωθεί πάνω από τον βιότοπο, στον οποίο φωλιάζουν μανατί και ψαραετοί.

Ωστόσο, ο διάλογος που προκάλεσε η κατασκευή του έργου, το οποίο ανάγκασε τους τοπικούς αξιωματούχους και τους κατοίκους να συζητήσουν για την ευθραυστότητα του περιβάλλοντος στο οποίο ζούσαν, ήταν ένας από τους στόχους των καλλιτεχνών.

8. Τρέισι Εμιν, «Το Κρεβάτι μου», 1998

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Harry Weller (@wellerharry)

Αν και το κρεβάτι, ως αρχετυπικό αντικείμενο, έχει χρησιμεύσει ως απαραίτητο κομμάτι σε μερικά από τα σημαντικότερα έργα της Δυτικής τέχνης –από την «Αφροδίτη του Ουρμπίνο» του Τιτσιάνο μέχρι το «Υπνοδωμάτιο στην Αρλ» του Βαν Γκογκ και από τη «Γυμνή Μάγια» και την «Ντυμένη Μάγια» του Γκόγια μέχρι τον τρομακτικό «Εφιάλτη» του Χένρι Φουζέλι–, η οργή που προκάλεσε στο κοινό η εγκατάσταση του ακατάστατου κρεβατιού της βρετανίδας Τρέισι Εμιν στην Εκθεση Turner Prize του 1998 ήταν έντονη και διαρκής.

Τόπος ενός καταθλιπτικού επεισοδίου στη ζωή της δημιουργού, περιτριγυρισμένος από τα υλικά συντρίμμια μιας αναστατωμένης ψυχής, το τσαλακωμένο κρεβάτι έγινε γρήγορα το χαρακτηριστικό παράδειγμα όσων ισχυρίζονταν ότι η σύγχρονη τέχνη είχε χάσει τον δρόμο της. Οι υπερασπιστές του έργου, ωστόσο, εξεπλάγησαν από το γεγονός ότι, περισσότερα από 80 χρόνια μετά το ουρητήριο του Μαρσέλ Ντισάν, ένα ακατάστατο κρεβάτι μπορούσε να προκαλέσει τέτοια οργή, και αναρωτήθηκαν μήπως η πραγματική αντίρρηση ήταν ότι μια γυναίκα έστησε με τόση θρασύτητα ένα δείγμα διαμονής σε ένα μουσείο ανδρών.

9. Νταβίντ Τσέρνι, «Καρχαρίας», 2005

Παραπέμποντας στην τολμηρή εγκατάσταση του βρετανού καλλιτέχνη Ντέιμιεν Χιρστ «Η Φυσική Αδυναμία του Θανάτου στο Μυαλό Κάποιου που Ζει» ( 1991), με έναν καρχαρία που ουρλιάζει κρεμασμένος μέσα σε διάλυμα φορμαλδεΰδης, ο τσέχος καλλιτέχνης Ντέιβιντ Τσέρνι τόλμησε να βάλει μέσα σε μια βιτρίνα το ομοίωμα του έκπτωτου ιρακινού δικτάτορα Σαντάμ Χουσεΐν νε επιπλέει με δεμένα τα χέρια και τα πόδια μπροστά στους επισκέπτες.

Για κάποιους το έργο έφτασε πολύ κοντά στο να δώσει στον Σαντάμ Χουσεΐν τον ρόλο του θύματος. Για άλλους ήταν αδικαιολόγητα γραφικό. Η προγραμματισμένη έκθεση της αμφιλεγόμενης εγκατάστασης σε ένα μουσείο στο Μίντελκερκε του Βελγίου, στις αρχές του 2006, ακυρώθηκε τελικά με διάταγμα του δημάρχου της πόλης, από φόβο «μήπως ορισμένες ομάδες έβρισκαν το έργο πολύ προκλητικό».

10. Πολ ΜακΚάρθι, «Δέντρο», 2014

Η ορμή για λογοκρισία ενός αμφιλεγόμενου έργου γίνεται συνήθως από παρατηρητές του που νιώθουν προσβεβλημένοι – και όχι από προσεκτικούς επιμελητές. Τέτοια ήταν και η περίπτωση, τον Οκτώβριο του 2014, όταν βάνδαλοι έριξαν το τεράστιο φουσκωτό γλυπτό «Δέντρο» του αμερικανού καλλιτέχνη Πολ ΜακΚάρθι, που είχε εκτεθεί για τα Χριστούγεννα στην Πλας Βαντόμ στο Παρίσι, και στη συνέχεια το ξεφούσκωσαν.

Μόλις επισημάνθηκε η στενή ομοιότητά του με το σχήμα ερωτικού βοηθήματος, το κολοσσιαίο γλυπτό ήταν πλέον απροστάτευτο σε επιθέσεις. Ούτε ο καλλιτέχνης γλίτωσε. Ενας αγανακτισμένος, παρών στην εγκατάσταση του γλυπτού, χαστούκισε τρεις φορές τον ΜακΚάρθι, πριν εξαφανιστεί μέσα στο πλήθος…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News