«Πρέπει να βρεις τον τρόπο την ώρα που αγγίζεις την χορδή να τρελαίνεται. Να πάλλεται. Να σου δίνει αυτό που θες». Εχει μόλις αφήσει κάτω το δοξάρι αφού έπαιξε ένα μικρό απόσπασμα από το κονσέρτο για βιολί έργο 64 του Μέντελσον. Είναι το έργο που είχε επιλέξει ο μαθητής του από την Βραζιλία, ο Πέντρο. Αφού τον άκουσε παρατηρώντας «φαίνεται πως το κατέχεις το σπορ, δεν παίζεις όμως πάντα σύμφωνα με τους κανόνες του», του έδειξε τον ήχο που θέλει. Δηλαδή, τον ιδανικό ήχο. Και στη συνέχεια με τα λόγια του μετέφερε τη σχέση που οφείλει να αποκτήσει με τη μουσική, σχεδόν του εξήγησε πώς θα υποτάξει τις χορδές.

Αλλωστε, όπως είπε σε μια δεκατριάχρονη μουσικό «μη την χαϊδεύεις την χορδή, δαγκώνει»! Αυτές είναι μόνο δύο από τις στιγμές μυσταγωγίας, μέθεξης που εξελίχθηκαν επί τρεις μέρες, έξι ώρες κάθε μέρα στην Ακαδημία Αθηνών όπου ο Λεωνίδας Καβάκος παρέδωσε masterclass  σε δεκαοκτώ βιολιστές από ολόκληρο τον κόσμο –ανάμεσά τους και τρεις Ελληνες. Τα μαθήματα που έγιναν θεσμός υπό τον τίτλο «Διεθνές Σεμινάριο Βιολιού και  Workshop Moυσικής Δωματίου», πραγματοποιούνται σε συνεργασία με το Ωδείο Μουσικοί Ορίζοντες.

Ο Λεωνίδας Καβάκος μιλά δυνατά, ορμητικά. Κινεί τα χέρια με μεγάλες χειρονομίες για να υπογραμμίσει αυτό που θέλει να πει. Μιλά με παραδείγματα της πραγματικής ζωής για να δείξει στους μαθητές του τι εννοεί («περπατάς χωρίς τα πόδια; Μην παίζεις έτσι λοιπόν»). Δεν του αρκεί να δείξει την τεχνική, να μεταφέρει την αίσθηση της ακρόασης. Θέλει να κάνει τους μαθητές να μεταφράσουν βιωματικά τον ήχο που οφείλουν να παράξουν. Σχεδόν σωματικά. Του το επισημαίνω για να παρατηρήσει «μα, αυτό είναι το μεγαλείο της τέχνης. Η μουσική των μεγάλων μορφών που έχουν χαράξει την ιστορία και την ανθρωπότητα, είναι η μουσική που τους έχει δοθεί από μια θεία διάσταση και την έχουν μορφοποιήσει. Μορφοποιώντας την δεν έχασαν την ανθρώπινη διάσταση. Δεν γίνεται», λέει με απόλυτο τρόπο. Με τον τρόπο που έχει επιλέξει ο ίδιος να ακολουθεί.

«Δεν πιστεύω σε αυτό πολλοί λένε ότι οι καλλιτέχνες είναι στον κόσμο τους. Δεν μπορεί να είναι ολοκληρωμένος καλλιτέχνης έτσι. Μπορεί να είναι ένας θαυμάσιος καλλιτέχνης, αλλά όχι ολοκληρωμένος. Είναι σαν να λέμε ότι μπορούμε να υπάρξουμε χωρίς το  DNA μας. Δεν γίνεται αυτό».

Τον ακούω να διδάσκει, μετρώ πόσες διαφορετικές ιδιότητες χρησιμοποιεί για να περιγράψει τον ήχο: υγιής, αιχμηρός, συγκροτημένος, ακριβής, ελεγχόμενος… Στην αίθουσα της Ακαδημίας Αθηνών ακούγονται ήχοι από έργα των Μπαχ, Προκόφιεφ, Μπετόβεν, Μπραμς, ακούγεται η φωνή του Καβάκου καθώς κάπως αυστηρά, κάπως πιο τρυφερά ή με γέλιο εξηγεί, καθοδηγεί, συμβουλεύει. Αλλά ακούγονται και ήχοι από τις διαδηλώσεις που διασχίζουν την Αθήνα, τις φωνές που θυμίζουν πως εκεί έξω, το κέντρο, αποκλεισμένο, σημείο βρασμού, έχει μια διαφορετική αφήγηση.

Με την πόλη απροσπέλαστη την περασμένη Παρασκευή, σε κατάσταση χάους, το να πλησιάζεις το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών, να βλέπεις την αφίσα με τη φωτογραφία του Λεωνίδα Καβάκου και να ακούς από το βάθος ήχους βιολιού ήταν μια σουρεαλιστική εμπειρία. Μια αντίστιξη θορύβου και ελπίδας. «Δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι που είναι εκεί έξω αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία. Είναι μια θορυβώθης χαμένη μειοψηφία», λέει στο Protagon ο Λεωνίδας Καβάκος. Το είπαμε και νωρίτερα, για αυτόν ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να είναι συνειδητοποιημένος ερήμην της πραγματικότητας. Εχει άποψη, έχει συναισθήματα για όσα συμβαίνουν εκεί έξω.

«Εχουμε επιλέξει να κάνουμε εδώ μια διδασκαλία που έχει ως ύψιστη αποστολή να ενεργοποιήσει τον νου. Να ενεργοποιήσει τον άνθρωπο που έρχεται εδώ προκειμένου να σκεφθεί. Ετσι, φεύγοντας θα έχει μάθει να αντιμετωπίζει και όλα τα υπόλοιπα όχι μόνο τον τρόπο που παίζει. Η τεράστια αντίθεση είναι αυτή η διέξοδος που προσπαθώ να προσφέρω μέσω της διδασκαλίας και η διέξοδος που προσφέρει η τέχνη γενικότερα, με το αδιέξοδο και την παραφωνία εκεί έξω. Μια παραφωνία που είτε εκδηλώνεται θορυβωδώς είτε όχι, φθείρει αυτούς που ασχολούνται μαζί της».

Η διαδικασία της διδασκαλίας που περιγράφει γίνεται βίωμα. Μέσα στη μία ώρα που είχε στη διάθεσή του κάθε ένας από τους μαθητές – από τη Βραζιλία, την Αγγλία, το Καζακστάν, τη Γερμανία, την Κορέα, την Αρμενία, την Ολλανδία, την Ιταλία και αλλού- μεταμορφώθηκαν σχεδόν στη σκηνή μπροστά στα μάτια μας. Για παράδειγμα ο Πέντρο: έπαιζε προσηλωμένος, σχεδόν ακίνητος με τα μάτια κλειστά. Από τη στιγμή που ανέβηκε στη σκηνή ο Λεωνίδας Καβάκος και άρχισε να σχολιάζει -«μην είσαι περισσότερο καθολικός από τον Πάπα»- είδα τον ηλικίας 25 ετών μουσικό να αλλάζει όψη σχεδόν.

Το σώμα διεκδίκησε περισσότερο χώρο, κινήθηκε, συμμετείχε στη μουσική που παρήγαγε. Τα μάτια άνοιξαν, το πρόσωπο με συσπάσεις συμμετείχε απόλυτα σε αυτό που συνέβαινε καθώς το δοξάρι του ακολουθούσε τις οδηγίες της παρτιτούρας. «Πρέπει να απολαμβάνεις αυτό που κάνεις, αλλά όχι περισσότερο απ’ όσο το απολαμβάνει το κοινό» παρατήρησε ο Καβάκος καθώς τον έβλεπε να μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία.

Το κοινό που βρέθηκε στην αίθουσα παρακολουθούσε σχεδόν αποσβολωμένο. Στην άκρη της καρέκλας, με το σώμα να κινείται ανεπαίσθητα μπροστά. Αναμεσά τους και μια γνώριμη γυναικεία φιγούρα που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στα Εξάρχεια να παίζει βιολί στο δρόμο. Ανάμεσά τους και πολλά παιδιά που κοιτούσαν σχεδόν με το στόμα ανοιχτό, καθώς ο Καβάκος έλεγε σε έναν από τους μαθητές που έπαιζε μπροστά του «ωραία. Τώρα μπορείς να το κάνεις χωρίς να φαίνεται πως το κάνεις;» ή «έι, δεν είναι θόρυβος. Είναι νότα».

Σε ένα διάλλειμα από τα μαθήματα άνοιξε τη θήκη του για να βάλει μέσα το βιολί. Διακρίνω μια φωτογραφία, διάφορα αντικείμενα. Τον ρωτώ τι είναι. «Eίναι οι άνθρωποι που αγαπώ, στιγμές σημαντικές. Αυτή η θήκη ταξιδεύει παντού μαζί μου. Είναι ένα πολύ προσωπικό αντικείμενο και εκεί έχουν θέση αυτά τα κομμάτια της ζωής μου», λέει.

Κάποιοι πιστεύουν πως δεν ζει στην Ελλάδα, πως έρχεται εδώ ως επισκέπτης. Και όμως, όσο και αν ταξιδεύει αδιάκοπα τις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου, έχει επιλέξει απολύτως συνειδητά να ζει στην Ελλάδα. Φυσικά είναι εδώ η οικογένεια και κάποιοι αγαπημένοι φίλοι. Δεν είναι μόνο για αυτό τον λόγο όμως. «Η επιλογή αυτή έχει να κάνει με πολύ υψηλότερα ιδανικά και ιδέες που γεννήθηκαν σε αυτή τη χώρα. Για μένα, όσο και αν ο τόπος αυτός σήμερα κατοικείται από βανδάλους, παραμένει ιερός και φέρει την ίδια ενεργειακή φόρτιση που είχε από παλιά, για όσους έχουν τη διάθεση να προσεγγίσουν αυτού του είδους τη συχνότητα» λέει χαμηλόφωνα. «Υπάρχει αυτή η συχνότητα. Αυτός είναι ένας από τους σοβαρούς λόγους που έχω επιλέξει να ζω στην Ελλάδα. Βέβαια δεν με αφήνουν ανέγγιχτο όσα συμβαίνουν».

Oποιος προσπαθεί να κάνει πράγματα, να κάνει κάτι στη χώρα μας πέφτει συνεχώς σε τοίχους, παρατηρεί. Νέοι που ονειρεύονται, που θέλουν να εκπληρώσουν ένα σκοπό, που νιώθουν ότι υπάρχει μια βαθιά αιτία ύπαρξης και δεν έχουν καμία αιτία ύπαρξης λέει στο Protagon. «Αποτέλεσμα είναι να υπάρχει παντού απογοήτευση. Ομως απογοήτευση δεν είναι αυτό που εκφράζεται από αυτόν τον γελοίο συνδικαλισμό και ο οποίος ουσιαστικά εξευτελίζει τους ανθρώπους».

Ναι θα συνεχίσει τα σεμινάρια –άλλωστε υπάρχουν λίγα τέτοια στον κόσμο. «Αυτά τα παιδιά κάνουν τόσα έξοδα και έρχονται από κάθε σημείο του κόσμου για να παίξουν μια ώρα. Υπάρχει ζήλος, προσήλωση, αγάπη, αφοσίωση από τα παιδιά». Τα μαθήματα βιντεοσκοπούνται και θα είναι διαθέσιμα online όλη τη χρονιά. Επιπλέoν, από φέτος θα υπάρξουν πέντε υποτροφίες για το σεμινάριο και μια υποτροφία που περιλαμβάνει μάθημα για όλη τη χρονιά για έναν μαθητή. Θα είναι μαζί με τον Λεωνίδα Καβάκο όλη τη χρονιά για διδασκαλία, σε οποιοδήποτε μέρος της Ευρώπης. Βλέποντας τον να του δείχνει πως αποκωδικοποιείται αυτό που λέμε ερμηνεία, τι υπάρχει πίσω από αυτό πέρα από την τεχνική. Ακούγοντας τον, ενδεχομένως, να επιμένει πως «πρέπει να ακούσουμε την τελειότητα».

*Info
Το Μasterclass πραγματοποιήθηκε στις 6,7 και 8 Μαΐου 2016
Την Πέμπτη 12 Μαΐου στο Μέγαρο Μουσικής μαζί με Φιλαρμονική Ορχήστρα Γαλλικής Ραδιοφωνίας ο Λεωνίδας Καβάκος δίνει μια μοναδική συναυλία στην οποία θα έχει την ιδιότητα του σολίστ αλλά και του διευθυντή ορχήστρας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News