Ερευνητές στην Οξφόρδη αποκρυπτογράφησαν μέρος ενός ρωμαϊκού παπύρου σε μορφή κυλίνδρου (ειλητάριο), που μετατράπηκε σε κάρβουνο όταν εξερράγη ο Βεζούβιος, πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια.

Το κατόρθωμα αποτελεί ορόσημο στην προσπάθεια ανάκτησης μιας από τις καλύτερες βιβλιοθήκες της αρχαιότητας, γράφει στους βρετανικούς Times ο Ρις Μπλέικλι. Ωστόσο, όπως προσθέτει, μέχρι στιγμής έχουν διαβαστεί μόνο μερικά ελληνικά γράμματα και για τον λόγο αυτόν προσφέρεται ποσό ύψους σχεδόν 400.000 λιρών σε όποιον κατορθώσει να σημειώσει περαιτέρω πρόοδο.

Η ιστορία του Κυλίνδρου, ο οποίος φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη Μπόντλιαν, την κεντρική βιβλιοθήκη έρευνας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και είναι γνωστός στους μελετητές ως PHerc.172, ξεκίνησε στο Ερκολάνο (Herculaneum ή Ηράκλεια), μια πόλη περίπου 20 χλμ. βορειοδυτικά της Πομπηίας.

Το 79 μ.Χ. ο Βεζούβιος εξερράγη στέλνοντας ένα κύμα υπερβολικά καυτών αερίων πάνω από τη βίλα στην οποία φυλασσόταν ο πάπυρος. Καθώς έπεφταν σαν βροχή λιωμένοι βράχοι και ελαφρόπετρα, ο κύλινδρος έγινε μια μάζα κάρβουνου και θάφτηκε κάτω από τη στάχτη σε βάθος πολλών μέτρων. Θα περνούσαν αιώνες μέχρι να δει ξανά το φως της δημοσιότητας.

Στις αρχές του 1800, ο PHerc.172 και άλλοι πέντε κύλινδροι που είχαν μετατραπεί  σε κάρβουνο δόθηκαν από τον Φερδινάνδο Δ’, βασιλιά της Νάπολης και της Σικελίας, στον μελλοντικό βασιλιά Γεώργιο Δ’ της Αγγλίας. Λέγεται, μάλιστα, ότι ανταλλάχθηκαν με μερικά καγκουρό, αναφέρει ο Ρις Μπλέικλι στους Times.

Ο εύθραυστος μαυρισμένος κύλινδρος θα διαλυόταν αν κάποιος προσπαθούσε να τον ξετυλίξει. Αντ’ αυτού, πρόσφατα σαρώθηκε σε ένα από τα πιο ισχυρά μηχανήματα ακτίνων Χ παγκοσμίως, στις εγκαταστάσεις του Diamond Light Source στο Χάργουελ, νότια της Οξφόρδης. Το αποτέλεσμα της σάρωσης είναι μια τρισδιάστατη ψηφιακή αναπαράσταση που επέτρεψε να εξεταστούν τα σφιχτά τυλιγμένα μεμονωμένα στρώματα παπύρου.

Χρησιμοποιήθηκε ειδικό λογισμικό για να «ξεδιπλωθεί» ουσιαστικά το τρισδιάστατο μοντέλο και τώρα αυτά τα δεδομένα είναι διαθέσιμα στο κοινό μέσω του project Vesuvius Challenge, που δημιουργήθηκε από τον Νατ Φρίντμαν, επενδυτή της Σίλικον Βάλεϊ.

Από την άνοιξη του 2023 έχουν προσκληθεί να διαγωνιστούν για χρηματικά έπαθλα όσοι πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάγνωση άλλων κυλίνδρων του Ερκουλάνουμ, που έχουν σαρωθεί με τον ίδιο τρόπο.

Τα καθήκοντα των διαγωνιζομένων περιλαμβάνουν την ανάπτυξη λογισμικού που μπορεί να ανιχνεύσει τα γράμματα με μελάνι, μόνο μερικά από τα οποία φαίνονται στις σαρώσεις. Αυτό είναι δύσκολο, γιατί τόσο η γραφή όσο και ο πάπυρος βασίζονται στον άνθρακα και είναι μαύρα.

Ο PHerc.172 είναι ο πέμπτος κύλινδρος από το Ερκουλάνουμ που συμπεριλαμβάνεται στον σχετικό διαγωνισμό. Φέτος τρεις φοιτητές μοιράστηκαν βραβείο 700.000 δολαρίων για την ανάγνωση, με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης, τμημάτων ενός άλλου κυλίνδρου, που είχε δοθεί στον Ναπολέοντα από τον Φερδινάνδο το 1802 και φυλάσσεται στο Ινστιτούτο της Γαλλίας, στο Παρίσι.

Αυτός ο πάπυρος αποκαλύφθηκε πως ήταν έργο του Φιλόδημου, ενός επικούρειου φιλόσοφου και ποιητή. Μόνο ένα μέρος του έχει διαβαστεί μέχρι στιγμής.

Ο πάπυρος της Οξφόρδης έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, είπαν οι διοργανωτές του διαγωνισμού, και αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι είναι πιο ευανάγνωστος.

«Είναι η πρώτη φορά που το μελάνι ενός κυλίνδρου Ερκουλάνουμ παρουσιάζεται με τόσο καθαρή αντίθεση σε αξονική τομογραφία ακτίνων Χ» εξήγησαν. Αυτό υποδηλώνει ότι χρησιμοποιήθηκε μελάνι μεγαλύτερης πυκνότητας από ό,τι στον πάπυρο του Παρισιού. Σε ορισμένα σημεία η γραφή είναι καθαρή μόνο σε κάθε δεύτερη γραμμή. «Βουτούσε, άραγε, ο γραφέας το στυλό του ανά κάθε δύο γραμμές;» αναρωτήθηκαν.

Οι παπυρολόγοι επιβεβαίωσαν γρήγορα ότι το κείμενο του κυλίνδρου της Οξφόρδης είναι γραμμένο στα ελληνικά. «Είμαστε στο κατώφλι της ανάκτησης ολοκληρωμένων λέξεων» δήλωσαν οι διοργανωτές του διαγωνισμού, κάνοντας λόγο για κάτι που μοιάζει να είναι η αρχή της ελληνικής λέξης «διατροπή» – που θα μπορούσε να σημαίνει «σύγχυση, αναστάτωση ή αηδία».

Η βίλα όπου βρέθηκαν τα ειλητάρια (πάπυροι) ανακαλύφθηκε το 1750. Ηταν, ίσως, η πιο υπέροχη οικία στο Ερκουλάνουμ και πιθανότατα κτίστηκε από τον πεθερό του Ιουλίου Καίσαρα.

Μια δομή που έχει ανασκαφεί πιθανολογείται πως ήταν βιβλιοθήκη αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, η οποία περιλάμβανε περίπου 800 ειλητάρια – ωστόσο μεγάλο μέρος της δεν έχει ακόμη εξερευνηθεί. Το κτίριο μπορεί επίσης να περιέχει μια μεγαλύτερη ρωμαϊκή βιβλιοθήκη.

Οι ιστορικοί εικάζουν ότι μια τέτοια αίθουσα θα μπορούσε να κρύβει χαμένες ιστορίες, ποίηση και δράμα, η ανάκτηση των οποίων θα ήταν συγκρίσιμη με την ανάσταση του κλασικού πολιτισμού την περίοδο της Αναγέννησης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News