«Σας καλεί στο Μαξίμου να συζητήσετε για την πολυπόθητη ανάπτυξη (σ.σ.: ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας). Μήπως θα θέλατε να τον εντυπωσιάσετε, εξηγώντας του ποιο ελληνικό εργοστάσιο επίπλων κατασκεύασε τις πολύτιμες καρέκλες του γραφείου του, σε συνεργασία με τον αμερικανικό οίκο επίπλων Baker;» Είναι προκλητικό και ενδιαφέρον το ερώτημα, που θέτει μέσω της προσωπικής του σελίδας στο φέισμπουκ ο ιστορικός – ερευνητής Γιάννης Στογιαννίδης. Αν σκεφθεί δε πως είναι εκείνος, που μαζί με την ομότιμη καθηγήτρια στην Νεότερη Βιομηχανική και Οικονομική Ιστορία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Χριστίνα Αγριαντώνη, ερεύνησαν… πίσω από μια εξίσου προκλητική έκθεση, «160 χρόνια Made In Greece», στην Τεχνόπολη, μπορεί να λέει ακόμη περισσότερα. Και ακόμη περισσότερες ιστορίες.

Είμασταν όμως στις πολύτιμες καρέκλες του Μεγάρου Μαξίμου. Που προέρχονται (ιδού η λύση στο αίνιγμα της αρχής) από την ιστορική και λίαν εκτιμητέα – από την Παγκόσμια Ιστορία του Επίπλου – Συλλογή «Κλισμός» του επιπλοποιού Ελευθέριου Σαρίδη, μαζί με τον Βρετανό στην καταγωγή Νεοϋορκέζο σχεδιαστή Τέρενς Χάρολντ Ρόμπστζον-Γκίμπινς (1960), με βάση αρχαιοελληνικά μοτίβα.

Ο Ελευθέριος Σαρίδης απέκτησε το 1924 το πρώτο ελληνικό εργοστάσιο επίπλων, που είχε ιδρύσει το 1867 πίσω από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, στην Καλλιθέα, ο ονομαστός Κωνσταντινουπολίτης επιπλοποιός ονόματι Ψάλτης, που είχε ήδη τέσσερα εργοστάσια στην Πόλη. Εκεί, γεννήθηκε η Συλλογή «Κλισμός», που προκάλεσε… θέμα διεθνώς, εκτιμήθηκε από τις οικογένειες Ωνάση και Νιάρχου και έφτασε ως το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης και το Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν. Και ως τα αυτιά της Μαντόνα, η οποία κάλεσε τον Οίκο Σαρίδη στις αρχές των ’00 να σχεδιάσει όλη την επίπλωση του πολυτελούς πεντχάουζ της στο Μανχάταν.

Ιδού μία από τις ιστορίες της ελληνικής βιομηχανίας –εν προκειμένω στον τομέα του επίπλου– που στεγάζει η μεγάλη ιστορική έκθεση «160 χρόνια Μade in Greece. Βιομηχανία, πρωτοπορία, καινοτομία», με την οποία η Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων και το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου θα συστήνουν στο κοινό, από τις 18 Ιανουαρίου έως το Μάρτιο, 100 ελληνικές βιομηχανίες από οκτώ κλάδους.

Τι λέγαμε, όμως; Κάτι για την κουβέντα περί ανάπτυξης. Εδώ έχει να μας πει περισσότερα ο ιστορικός – ερευνητής της Γιάννης Στογιαννίδης. Μπορεί το εκθεσιακό χρονολόγιο να λήγει στην δεκαετία του ’70 με την ελληνική αποβιομηχάνιση, όμως παρατηρείται μια ενδιαφέρουσα –αναπτυξιακή– συνέχεια (πέρα από πρωτοπόρους καινοτόμους διεθνώς, όπως η Α. Γ. Πετζετάκις Α.Ε. των εύκαμπτων πλαστικών σωλήνων, που ιδρύθηκε από τον Αριστόβουλο Πετζετάκι το 1960): «Μέσα από την έκθεση φαίνεται όχι μόνον ότι είχαμε μεγάλη και πρωτοπόρο ελληνική βιομηχανία, αλλά συνεχίζουμε να έχουμε. Παραμένουν πολλές βιομηχανίες ενεργές, απασχολώντας μάλιστα Έλληνες εργαζόμενους και επιστήμονες», μου επισημαίνει ο ιστορικός. Μιλάμε για την περίφημη ανάπτυξη, αλλά ξεχνάμε –προσθέτει- ότι πολλές από αυτές τις πρωτοπόρες και καινοτόμες τότε βιομηχανίες εξακολουθούν όχι μόνον να είναι ενεργές σήμερα, αλλά και «στην αιχμή της ανάπτυξης και της καινοτομίας.

Ένα παράδειγμα είναι, στον χώρο του μετάλλου, η Βιοχάλκο, που έχει εγκαταστάσεις και σε Ρουμανία και Βουλγαρία, παράγοντας αλουμίνιο για συσκευασίες αναψυκτικών, αλλά και για τα χαρτάκια στα πακέτα των τσιγάρων. Όπως και καλώδια και, χάρη στη Σωληνουργία Κορίνθου, που ειδικεύεται σε αυτό, αγωγούς φυσικού αερίου. Ένα άλλο παράδειγμα είναι το Αλουμίνιον της Ελλάδος, του Ομίλου Μυτιληναίου, εταιρεία πρωτοπόρα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Ή η ΜΕΤΚΑ, εργοστάσιο του Βόλου που ανήκει στον ίδιο Όμιλο και είναι από τα μεγαλύτερα μηχανουργεία της χώρας και κατασκευάζει εξαρτήματα για οπλικά συστήματα, όπως υποβρύχια -και αυτό δεν είναι πολύ γνωστό στο ευρύ κοινό– αλλά και ολόκληρους σταθμούς ηλεκτρικού ρεύματος ή ανεμογεννήτριες για τη Μέση Ανατολή».

Επειδή κάποιες φορές τίθεται υπό συζήτηση αν η ελληνική βιομηχανία είναι πράγματι ελληνική, όχι μόνον ως προς την καταγωγή αλλά και ως προς την έδρα, ο ιστορικός Γιάννης Στογιαννίδης παρατηρεί ότι «πολλές φορές είναι τόσο δυνατό το brand name, που μπορεί οι βιομηχανίες να περνούν σε άλλα χέρια (όπως η ΜΙΣΚΟ στην Barilla) ή να κλείνουν, αλλά παραμένουν ως ισχυρά βιομηχανικά σήματα και κάποτε γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο επανέρχονται, όπως η Εskimo και η ΙΖΟΛΑ».

Έχουμε όμως κι άλλα ισχυρά παραδείγματα. Όπως «η ΕΤΜΑ, που λειτουργεί στην Ελλάδα από το 1922 και μετέφερε στην Κίνα την παραγωγή τεχνητής μετάξης. Αντίστοιχα, η τσιμεντοβιομηχανία Τιτάν, που έχει εισχωρήσει και στην αμερικανική αγορά, με εργοστάσιο εκεί. Η Elpen Α.Ε., η φαρμακοβιομηχανία του Δημήτριου Πενταφράγκα, εφευρέτη του Elpenhaler, που στη δεκαετία ’60 παρασκεύαζε φάρμακα για ανθρώπους με καρδιολογικά προβλήματα, απασχολεί πολλούς επιστήμονες και εργαζόμενους Έλληνες και έχει φτιάξει και κέντρο έρευνας, στο οποίο κάνει πειραματικές έρευνες, αλλά το διαθέτει και στο επιστημονικό προσωπικό της χώρας. Ενώ ήδη έχει επεκταθεί στη Γερμανία».

Δύο ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, μέσα από την έκθεση: Πρώτη, το κύμα των γόνων μεγαλοαστικών οικογενειών που στα τέλη 19ου αιώνα, ομαδόν σχεδόν, έσπευσαν να σπουδάσουν Χημεία στην Ζυρίχη και επιστρέφοντας εισήγαγαν στην ελληνική βιομηχανία κλάδους και εργοστάσια που δεν υπήρχαν μέχρι τότε. Όπως το Εργοστάσιο Λιπασμάτων στην Δραπετσώνα, τα εργοστάσια τσιμέντου ΑΓΕΤ Ηρακλής και Τιτάν και η Χρωματουργία Πειραιώς ή ΧΡΩΠΕΙ στην οδό Πειραιώς.

Δεύτερη παρατήρηση: ένα ειδικό αφιέρωμα στο πλαίσιο του Χρονολογίου με τα εγχώρια γεγονότα της οικονομικής και βιομηχανικής ιστορίας στις διαφημιστικές εταιρείες για τα προϊόντα των ελληνικών βιομηχανιών και την καινοτομία τους. Όπως η ΑΔΕΛ, που ιδρύθηκε από τον Χρυσόστομο Παπαδόπουλο το 1946, και έδωσε μερικά από τα πιο «κολλητικά» σλόγκαν και έφτασε να βραβευτεί διεθνώς και να προκαλέσει παγκόσμιο ενδιαφέρον με το σχισμένο μωβ βελούδο της Silk Cut.

Πάντως, πιο ανθεκτικός στο χρόνο αποδεικνύεται, μέσα και από την έκθεση στην Τεχνόπολη, ο κλάδος των τροφίμων, παρατηρεί ο Γιάννης Στογιαννίδης, που θεωρεί το «160 χρόνια Made In Greece» ως «μία αφορμή για σκέψη και συζητήσεις για το πώς και πότε έρχεται αυτή η περιβόητη ανάπτυξη». Την ώρα που ο επισκέπτης θα «διαβάζει» με τον τρόπο του το υλικό: 800 αντικείμενα, μηχανήματα, πρώτες ύλες, παραγόμενα προϊόντα, οπτικοακουστικό υλικό, διαδραστικά παιχνίδια, προβολές, κρυμμένες πληροφορίες.

Παράλληλα, στον χώρο της έκθεσης θα οργανώνονται Εργαστήρια για την οικονομία, τη διοίκηση και τη διαχείριση βιομηχανικών μονάδων, την καινοτομία, παρουσιάσεις και συζητήσεις για τον ανθρώπινο παράγοντα στη βιομηχανία, αλλά και την πολιτιστική επανάχρηση εργοστασίων, καθώς και ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά. Χρονικά, η έκθεση ξεκινά με το Μεταξουργείο, στην οδό Μυλλέρου 32-46, που πρωτολειτούργησε το 1855, υπό την Σηρική Εταιρεία της Ελλάδος, με κύριο μέτοχο και διευθυντή τον καλαρρυτινό έμπορο Αθανάσιο Δουρούτη και υπήρξε το πρώτο ατμοκίνητο ελληνικό εργοστάσιο. Αλλά και με το Φωταέριο, που οικοδομήθηκε, βάσει γαλλικής μελέτης, για λογαριασμό του επιχειρηματία Φραγκίσκου Φεράλδη, ο οποίος το 1857 είχε αποκτήσει αποκλειστικό προνόμιο εκμετάλλευσης για πενήντα χρόνια, προνόμιο το οποίο μεταβιβάστηκε στην Εταιρεία Αεριόφωτος ως το 1938, οπότε και περιήλθε στον Δήμο Αθηναίων.

Στον χώρο της Τεχνόπολης, πέρα από το ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο Enfield 8000, το πρώτο που παράχθηκε στην Ελλάδα και στην Σύρο), θα εκτίθεται ένα μηχάνημα συσκευασίας ντομάτας από το εργοστάσιο Δ. Νομικός της Σαντορίνης, μία κουφετιέρα για μαστίχα Χίου (της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, που ιδρύθηκε το 1938) και μία παλιά κουφετιέρα για χάπια, της φαρμακοβιομηχανίας ΚΟΠΕΡ (ή Cooper S.A., με αδιάκοπη λειτουργία από το 1936).

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News