Υπάρχουν προτάσεις και συνθήματα που συνεπαίρνουν τον κόσμο, ανταποκρίνονται σε άμεσες βραχυπρόθεσμες επιθυμίες του, ενώ και εκ πρώτης όψεως ακούγονται ως περίπου αυτονόητα. Σε μια δεύτερη πιο ψύχραιμη προσέγγιση και κυρίως εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι απλώς δεν είναι έτσι. Θυμηθείτε τη μαζική υστερία με την εντολή «άλλαξέ τα όλα» που κατέληξε στο ακριβώς ανάποδο. Και το πρόβλημα δεν το είχε τόσο ο εντολοδόχος, την καλή πρόθεση του οποίου δεν θα αμφισβητήσω. Το λάθος ήταν στην ίδια την εντολή. Ούτε η χωρίς όρια γενίκευση, ούτε η ασάφεια ως προς τη μέθοδο αλλαγής ήταν δυνατό να οδηγήσει κάπου.

Τώρα ζούμε τη φαντασίωση της άμεσης δημοκρατίας στην κεντροαριστερά. Η υπόθεση των 58 και της Δημοκρατικής Παράταξης που θα κατέβει ενωμένη στις ευρωεκλογές κάτω από την ομπρέλα και τον τίτλο του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος, πάει καλά. Και όσο περισσότερο τη χτυπούν τόσο περισσότερο «καρφώνεται» στην πολιτική ζωή. Όλο και περισσότεροι -κόμματα, κινήσεις, πρόσωπα- συσπειρώνονται, μικροεγωισμοί υποχωρούν, φιλοδοξίες κάμπτονται, ανταγωνιστικά σχέδια βυθίζονται, το αίτημα για ενότητα και ανανέωση κερδίζει καθημερινά έδαφος. Στη Συνδιάσκεψη που θα συνδιοργανώσουν στις αρχές Μαρτίου όλες οι συμπαρατασσόμενες δυνάμεις θα λυθούν τα εκκρεμή ζητήματα και η «Ελιά» θα μπει σε θέση μάχης. Το αμέσως επόμενο διάστημα οι θέσεις για τις ευρωεκλογές, σε συνάρτηση πάντα με το εθνικό σχέδιο εξόδου από την κρίση θα δοθούν, σε δημόσια διαβούλευση. Αυτές οι θέσεις θα καθορίσουν το βεληνεκές του εγχειρήματος, την απήχησή του στους πολίτες που περιμένουν. Προφανώς έχει μεγάλη σημασία και το ψηφοδέλτιο που θα πρέπει από τον επικεφαλής μέχρι τον τελευταίο υποψήφιο να συμπυκνώνει επάρκεια, ενότητα και ανανέωση σε ιδέες και πρόσωπα. Και ενώ εκεί πρέπει να επικεντρωθούμε και να καταναλώσουμε φαιά ουσία, μέρες τώρα προβάλλει σαν αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος η εκλογή των υποψηφίων από κάλπη. Αυτή η απολυτοποίηση της διαδικασίας συνοδεύεται βέβαια από μια επιχειρηματολογία: θα υπάρξει μαζική νομιμοποίηση των υποψηφίων ενώ και οι πολίτες θα αισθανθούν ότι συμμετέχουν και θα κάνουν δική τους την υπόθεση των ευρωεκλογών. Δεν υποτιμώ τη σημασία της συμμετοχής, ιδιαίτερα σε μια περίοδο αποξένωσης των πολιτών από την πολιτική. Όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση τολμώ να πω ότι αποτελεί περισσότερο ενασχόληση με το περιτύλιγμα παρά με αυτό καθεαυτό το προϊόν, ενώ κανείς δεν πρέπει να αγνοήσει και τους κινδύνους από την εφαρμογή αυτής της διαδικασίας.

Η βασική μου αντίρρηση είναι ότι κάλπη στήνουν -όποτε στήνουν γιατί υπάρχουν πέρα για πέρα δημοκρατικά κόμματα όπως το SPD που συστηματικά το αποφεύγουν- ενιαία κόμματα. Άκουσα το επιχείρημα για το Δημοκρατικό Κόμμα της Ιταλίας. Διαφεύγει σε όσους το επικαλούνται ότι εδώ και χρόνια η Ιταλική Ελιά μέσα από βασανιστικές διαδικασίες εξελίχθηκε σε ενιαίο κόμμα. Το ενιαίο κόμμα μπορεί να καλέσει σε μαζική διαδικασία τον κόσμο του, η Παράταξη συμπαρατασσομένων κομμάτων και κινήσεων και μάλιστα στα πρώτα της βήματα δεν πρέπει να το κάνει. Αποτελεί ψευδαίσθηση δημοκρατίας. Το «ό,τι βγάλει η κάλπη» μπορεί να βγάζει τις συνεργαζόμενες δυνάμεις από τον κόπο και το δύσκολο πράγματι έργο της κατάρτισης του ψηφοδελτίου αλλά μπορεί να υπονομεύσει τη βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η Ελιά και δεν είναι άλλη από τη συνεννόηση για όλα τα ζητήματα. Σε μια παράταξη που καλά-καλά δεν έχει συγκροτηθεί, όπου η όσμωση ανθρώπων και ιδεών δεν έχει προχωρήσει, η προσφυγή στην κάλπη δεν αποτελεί την πεμπτουσία της Δημοκρατίας αλλά μεταφορά ευθύνης σε ένα αδιαμόρφωτο σώμα που είναι πολύ πιθανό να βρεθεί κατακερματισμένο στην επιρροή διάφορων μηχανισμών. Και όποιος νομίζει ότι οι μηχανισμοί έπαψαν να λειτουργούν κάνει μέγα λάθος. Περισσότερο όμως και από τους μηχανισμούς το πρόβλημα θα το εντόπιζα στην αντίδραση του συγκεκριμένου εκλογικού σώματος που είναι απολύτως φυσιολογικό να επιλέξει σε αυτή τη φάση πρόσωπα ήδη γνωστά από την πολιτική τους διαδρομή. Να το πω αλλιώς, ένα σχετικά άγνωστο αλλά απολύτως κατάλληλο να ηγηθεί του ψηφοδελτίου πρόσωπο έχει ελάχιστες πιθανότητες να αναδειχθεί μέσα από μια τέτοια διαδικασία. Και είναι πιθανό να φτάσουμε στο οξύμωρο: η μαζική διαδικασία να αναδείξει το γνωστό πολιτικό προσωπικό ενώ η διαδικασία συνεννόησης να προωθήσει την ανανέωση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News