Οι δηλώσεις του νέου υπουργού οικονομικών Γ. Βαρουφάκη στην τελετή παράδοσης-παραλαβής (εδώ) προκάλεσαν αίσθηση και σχολιάστηκαν ποικιλοτρόπως (εδώ)

Ο υπουργός δήλωσε: «Είμαστε υπέρ του λιτού βίου, δεν πιστεύουμε ότι ανάπτυξη σημαίνει να έχουμε τόσες πολλές Πόρσε Καγιέν στους στενούς δρόμους της πόλης μας, σκουπίδια στις παραλίες και καταστροφή του περιβάλλοντος. Οι Έλληνες δημιουργούσαν όταν ζούσαν λιτά, όταν τις αποταμιεύσεις τους τις χρησιμοποιούσαν για να σπουδάσουν τα παιδιά τους, όταν ήταν περήφανοι που δεν είχαν πιστωτικές κάρτες, στεγαστικά δάνεια και χρέη».

Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο με τον Γ. Βαρουφάκη, μια και, ήδη το 2010, γράψαμε από κοινού εδώ στο protagon ένα άρθρο με ακριβώς αυτό το θέμα (εδώ). Το ίδιο θέμα, δηλαδή εκείνου του μοντέλου ανάπτυξης και του καταναλωτικού πρότυπου με έχει απασχολήσει σε πολλά άρθρα μου στο protagon. Μεταξύ αυτών, εδώ και εδώ.

Στο τελευταίο κατέληγα με την εξής παράγραφο: «Κανένα μέτρο, όσο καλό και να ‘ναι, καμία αναδιάρθρωση της οικονομίας, δεν θα πετύχουν χωρίς τη συμμετοχή και την αλλαγή νοοτροπίας του κοινωνικού συνόλου. Πρέπει να απαλλαγούμε από τη λυσσασμένη υπερκατανάλωση (που συχνά χρησιμοποιούσαμε ως αντιστάθμισμα στο απόλυτο κενό και την απουσία προοπτικής) και το βλαχογκλάμουρ. Ξέρω, θα μου πείτε ότι τα παραπάνω ηχούν ηθικοπλαστικά. Μήπως όμως τελικά η ηθική δεν είναι, όπως αποδείχθηκε, και αυτή συνιστώσα της οικονομίας;».

Με άλλα λόγια, πιστεύω πως εμείς, οι απλοί πολίτες είμαστε στην καρδιά του προβλήματος μέσα από τη νοοτροπία και την άποψη για τη ζωή που αναπτύξαμε τις τελευταίες δεκαετίες. Είχαμε απέναντί μας διάφορους που μας κουνούσαν καταναλωτικά καθρεφτάκια και πέσαμε στη παγίδα τους. Πιστέψαμε στη συνεχή οικονομική άνοδο, βάλαμε σα στόχο το γκλάμουρ και την πολυτέλεια, πιστέψαμε ότι όσο περισσότερα και ακριβότερα έχουμε τόσο καλύτερα θα ζήσουμε. Όταν δεν είχαμε πια ζεστό χρήμα για να πληρώσουμε και να καταναλώσουμε, οι απέναντί μας εφηύραν το πλαστικό χρήμα. Και όταν το πλαστικό χρήμα μας τύλιξε σα βρόγχος γύρω από τον λαιμό μας και αδυνατούσαμε πια να καλύψουμε τα δάνειά μας, το σύστημα κατέρρευσε.

Είναι φανερό πως με την έξοδο από την κρίση, που θα έρθει αργά ή γρήγορα, πρέπει εμείς οι πολίτες να αλλάξουμε νοοτροπία και να στηρίξουμε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης… Πρέπει να γυρίσουμε την πλάτη στον άκρατο καταναλωτισμό και να επιδιώξουμε μια πιο ήπια, πιο αληθινή και ποιοτική προσέγγιση της ζωής. Κάτι τέτοιο δεν θα αποδώσει άμεσα. Όσο νωρίτερα όμως αρχίσει αυτή η μεταστροφή τόσο πιο γρήγορα θα βγούμε από το σημερινό αδιέξοδο. Άλλη λύση δεν υπάρχει.

Η (αχαλίνωτη) οικονομία της αγοράς, όπως αυτή κυριάρχησε την τελευταία δεκαετία έδειξε απροστάτευτη και χωρίς εργαλεία άμυνας απέναντι στα παιχνίδια μεγάλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών που μετέτρεψαν τα χρηματιστήρια από μηχανισμούς επένδυσης και τόνωσης της οικονομίας σε καθαρό τζόγο και κερδοσκοπία με αποτέλεσμα την κατάρρευση του συστήματος. Χιλιάδες επιχειρήσεις βούλιαξαν και εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι βρέθηκαν στον δρόμο. Επιστροφή λοιπόν στον κρατισμό; Ασφαλώς όχι. Η ιδιωτική πρωτοβουλία και ελεύθερη οικονομία παραμένουν τα ισχυρότερα εργαλεία για ανάπτυξη και πρόοδο. Όχι όμως αυτή η οικονομία της αγοράς που μας οδήγησε εκεί που μας οδήγησε αλλά μια νέα, «νοικοκυρεμένη», στην οποία θα υπάρχουν όρια τόσο στη χρήση των πηγών ενέργειας (ειδικά των μη ανανεώσιμων) και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όσο και γενικότερα στην κατανάλωση. Τέλος στον μύθο της συνεχούς και αέναης αύξησης των δεικτών της οικονομίας και της κατανάλωσης, στροφή στη λογική προσέχουμε για να έχουμε, τέλος στη χρήση του περιβάλλοντος (χερσαίου, θαλάσσιου και ατμοσφαιρικού) ως σκουπιδοτενεκέ χωρίς πάτο και στροφή στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα σαν μοντέλο κατανάλωσης.

Τα παραπάνω, φαίνεται να συμμερίζεται ο κ. Βαρουφάκης. Αν όμως πράγματι εννοεί να τα κάνει πράξη, τότε έχει πολλή δουλειά μπροστά του. Πρέπει πρώτα απ’ όλα η κυβέρνηση, στο σύνολό της, να αλλάξει το μοντέλο ανάπτυξης που θα υπηρετήσει. Πρέπει να στραφεί προς ένα πιο «πράσινο» μοντέλο, με σημαντική προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), με ένταξη της προστασίας του περιβάλλοντος ως αναπόσπαστου τμήματος της ανάπτυξης, με στόχο την ευημερία της κοινωνίας και όχι μόνο εκείνην των αριθμών. Ταυτόχρονα, πρέπει η κυβέρνηση να εργαστεί σκληρά σε μία προσπάθεια αλλαγής των καταναλωτικών προτύπων της κοινωνίας, μακριά από πρότυπα υπερκατανάλωσης και γκλάμουρ (η «λιτή διαβίωση» που αναφέρει ο κ. Βαρουφάκης) και αυτό θα το επιτύχει μόνο μέσα από μακρόχρονη προσπάθεια στο επίπεδο της παιδείας και αλλαγής του «παραδείγματος» στη νέα γενιά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News