Επειτα από εννέα χρόνια στα χέρια του 49χρονου «φιλότεχνου ελαιοχρωματιστή», οι πίνακες του Πικάσο και του Μοντριάν επιστρέφουν την Πέμπτη στην Εθνική Πινακοθήκη. Αφού μεταφερθούν στο τμήμα συντήρησης, θα γίνει και επισήμως η ταυτοποίηση και η επιβεβαίωση της γνησιότητάς τους, ο έλεγχος και η καταγραφή της κατάστασης τους και των φθορών που έχουν υποστεί.

Με την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης, το αριστούργημα του Πάμπλο Πικάσο «Γυναικείο Κεφάλι», πορτρέτο της μούσας του, Ντόρα Μάαρ, φιλοτεχνημένο το 1939, με την χειρόγραφη αφιέρωση του δημιουργού του: «Pour le Peuple Grec, Hommage de Picasso» και ο «Ανεμόμυλος Στάμερ» του Πιετ Μοντριάν, αναμένεται να ξαναπάρουν τη θέση τους στον δεύτερο όροφο της Εθνικής Πινακοθήκης, πιθανότατα τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.

Σε δημοσίευμα της εφημερίδας «Τα ΝΕΑ» με την υπογραφή της Μαίρης Αδαμοπούλου, εγείρεται ωστόσο σειρά ερωτημάτων σε σχέση κυρίως με τη διαχείριση των δύο ανεκτίμητης αξίας έργων από τη στιγμή που βρέθηκαν στην κρυφώνα της ρεματιάς στην Κερατέα.

Τα ερωτήματα που απεθύνει η εφημερίδα αφορούν τόσο τον ρόλο  της Πινακοθήκης στη διαδικασία πιστοποίησης γνησιότητας των έργων, όσο και την έλλειψη κατάλληλων μέτρων προστασίας των πινάκων κατά την παρουσίαση τους από την Αστυνομία, αλλά και άλλες πτυχές της υπόθεσης, όπως για παράδειγμα την αποζημίωση που θα πάρουν οι πληροφοριοδότες που τυχόν μίλησαν στην ΕΛ.ΑΣ συμβάλλοντας στην ανάκτηση των έργων, ή/και το ενδεχόμενο εμπλοκής τους στη ληστεία.

Ενα εξ αυτών αφορά και το τρίτο έργο που αφαιρέθηκε από την Εθνική Πινακοθήκη στις 9 Ιανουαρίου του 2012, το σχέδιο σε χαρτί του ιταλού ζωγράφου του 16ου αιώνα Γκουλιέλμο Κάτσια, που απεικόνιζε τον «Αγιο Ντιέγκο ντε Αλκάλα σε έκσταση με την Αγία Τριάδα και τα σύμβολα του Πάθους», δωρεά του Γρηγορίου Μαρασλή. Κατά δήλωση του 49χρονου συλληφθέντος για την κλοπή, το πέταξε στην τουαλέτα (!) όταν είδε τις φθορές που υπέστη κατά τη διάρκεια της διάρρηξης.

Πόσο πιστευτό όμως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο;

Ηδη, κυκλοφορεί ευρέως ο ισχυρισμός ότι το έργο έχει πουληθεί – ή/και μεταβιβαστεί- ενώ ούτε λόγος για αποζημίωση της Πινακοθήκης για την απώλεια του έργου…

Τον Σεπτέμβριο του 2019, ένα σχέδιο σχεδόν πανομοιότυπο εμφανίστηκε στον ηλεκτρονικό κατάλογο οίκου δημοπρασιών στη Φλωρεντία.

Η ιστορικός τέχνης Serena D’ Italia το εντόπισε στον οίκο δημοπρασιών Pandolfini και το συνέκρινε με αυτό που είχε κλαπεί από την Εθνική Πινακοθήκη. «Το σχέδιο έχει κάπως “διορθωθεί”, έχει προστεθεί μια κακής ποιότητας υπογραφή και σφραγίδα, αλλά πολλές λεπτομέρειες, σκούρες κηλίδες λόγου χάρη, είναι τόσο όμοιες, που είμαι σχεδόν βέβαιη ότι πρόκειται για το ίδιο έργο», είχε δηλώσει στην Καθημερινή στις 26/11/2020 σε ρεπορτάζ της Γιούλης Επτακοίλη.

Αναλυτικά τα ερωτήματα που θέτουν «Τα ΝΕΑ»:

1. Ποιος πιστοποίησε ότι τα δύο έργα που βρέθηκαν στη ρεματιά της Κερατέας το βράδυ της Δευτέρας είναι γνήσια;

Η Αστυνομία δεν κάλεσε ούτε τη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης ούτε κάποιον νυν εργαζόμενο του μουσείου, αλλά τον πρώην επικεφαλής του τμήματος συντήρησης του μουσείου, τον οποίο οι Αρχές γνώριζαν από την περίοδο της κλοπής. Ως συνταξιούχος πλέον, όμως, θεσμικά δεν εκπροσωπεί επισήμως την Πινακοθήκη, κατά συνέπεια ο κάτοχος των έργων – η Πινακοθήκη δηλαδή – δεν εκλήθη να επιβεβαιώσει ότι πρόκειται για τα αυθεντικά έργα.

2. Γιατί δεν ήταν παρών εκπρόσωπος της Εθνικής Πινακοθήκης κατά την παρουσίαση των έργων από τους δύο υπουργούς;

Διότι δεν εκλήθη κανείς, απαντούν στελέχη του μουσείου.

3. Για ποιον λόγο τα έργα δεν έτυχαν της δέουσας μεταχείρισης, όπως προβλέπεται, για την προστασία τους, δηλαδή η προσεκτική μετακίνησή τους από εξειδικευμένους μεταφορείς που θα φορούσαν γάντια, αλλά από ανθρώπους που τα άγγιζαν με γυμνά χέρια και δεν γνώριζαν πώς να στηρίξουν τον πίνακα του Πικάσο, με αποτέλεσμα να πέσει;

Διότι δεν είχε προβλεφθεί η παρουσία ειδικού συντηρητή, ο οποίος γνωρίζει και θα φρόντιζε για τη σωστή τοποθέτηση των έργων και τον κατάλληλο και ασφαλή τρόπο παρουσίασής τους στους δημοσιογράφους.

4. Πόση είναι η αποζημίωση που θα πάρει η Εθνική Πινακοθήκη για την απώλεια του σχεδίου του Μονκάλβο (Γκουλιέλμο Κάτσια) ;

Ούτε ένα ευρώ, διότι βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας προβλέπεται ότι τα αγαθά που ανήκουν στο ελληνικό Δημόσιο – εν προκειμένω, στις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης – δεν ασφαλίζονται. Κατά συνέπεια το μουσείο δεν πρόκειται να αποζημιωθεί για την απώλεια.

5. Μόνο στα ελληνικά μουσεία δεν ασφαλίζονται οι αρχαιότητες και τα έργα τέχνης;

Οχι. «Πρόκειται για μια διεθνή πρακτική» εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο νομικός σύμβουλος της Εθνικής Πινακοθήκης Γιώργος Οικονομόπουλος. Από τη στιγμή που το κράτος επωμίζεται το κόστος λειτουργίας της Αστυνομίας, του εξοπλισμού και της συντήρησης των συστημάτων ασφαλείας των μουσείων και τη μισθοδοσία του φυλακτικού προσωπικού, θεωρεί ότι παρέχει όλα τα απαραίτητα εχέγγυα ώστε οι συλλογές των μουσείων να είναι ασφαλείς.

6. Μήπως πρέπει να αλλάξει η νομοθεσία και να ασφαλίζονται οι μουσειακές συλλογές;

Για να καταστεί δυνατή η ασφάλιση των συλλογών των μουσείων της χώρας, θα πρέπει να δημιουργηθεί μια ανώνυμη εταιρεία, όπως είναι επί παραδείγματι το ΤΑΙΠΕΔ, το κόστος λειτουργίας της οποίας όμως θα ήταν ασύμφορο. Η εμπειρία έχει αποδείξει άλλωστε ότι τα κλοπιμαία δεν μένουν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα εκτός των μουσείων. Δεν μπορούν να διατεθούν στην αγορά και μέσα σε κάποια χρόνια εντοπίζονται και επιστρέφονται. Ο κίνδυνος να πέσει το έργο τέχνης στα χέρια ενός παράφρονα που θα το καταστρέψει είναι ελάχιστος. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, όποιος κι αν έχει στα χέρια του τα κλοπιμαία δεν έχει την κυριότητά τους. Κατά συνέπεια οτιδήποτε κλαπεί, από τη στιγμή που θα εντοπιστεί, η κυριότητά του ανακτάται από το κράτος, οπότε δεν υφίσταται ανάγκη ασφάλισης των συλλογών των μουσείων.

7. Ποιο είναι το ύψος των ευρέτρων που θα διεκδικήσουν οι πιθανοί πληροφοριοδότες;

Το ποσό θα οριστεί εφόσον δοθεί επίσημη εκτίμηση των έργων που εκλάπησαν, η οποία, σύμφωνα με την Αστυνομία, δεν υπάρχει ούτε στη δικογραφία. Βάσει των τιμών της αγοράς, η αξία και των τριών έργων θα ξεπερνά το ένα εκατ. ευρώ, όπως τόνισαν στα «ΝΕΑ» άνθρωποι με μεγάλη εμπειρία στον χώρο των δημοπρασιών. Η αμοιβή των πληροφοριοδοτών – εφόσον αποδειχτεί ότι υπάρχουν- αναμένεται να οριστεί σε συνάρτηση με την εκτιμώμενη αξία των έργων, αλλά βάσει του άρθρου 65 του νομοσχεδίου για την αναδιοργάνωση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων που ψηφίστηκε τον περασμένο Δεκέμβριο προβλέπεται χορήγηση χρηματικής αμοιβής σε όποιον συμβάλλει στην ανάκτηση μνημείων τα οποία κατέχονται παρανόμως. Οπως αναφέρεται, η διαδικασία θα είναι απόρρητη και το υπουργείο Πολιτισμού δεν θα είναι υποχρεωμένο να ανακοινώσει το ποσό.

8. Είναι πιθανό οι πληροφοριοδότες να εμπλέκονται ενεργά στην κλοπή;

Οσοι βλέπουν «σκιές» και αδιευκρίνιστα σημεία στην υπόθεση και θεωρούν ως πιθανό σενάριο ότι ο δράστης δεν είναι παρά μόνο η βιτρίνα της, εκτιμούν ότι οι ηθικοί αυτουργοί και εγκέφαλοι της υπόθεσης λειτούργησαν ενδεχομένως ως πληροφοριοδότες ώστε να έχουν κέρδος από τη χαμένη γι’ αυτούς υπόθεση της ληστείας. Είτε η κλοπή έγινε κατά παραγγελία και εν συνεχεία χάλασε η συμφωνία είτε μετά τη ληστεία διαπίστωσαν ότι λόγω της ιδιόχειρης αφιέρωσης του Πικάσο προς τον ελληνικό λαό ήταν αδύνατη η διάθεσή του στην αγορά, ο πίνακας έμεινε στα αζήτητα. Κι ακόμη κι αν ρίσκαραν να τον πουλήσουν, δεν θα μπορούσαν να διεκδικήσουν την κατώτατη επίσημη τιμή εκτίμησης, ήτοι ένα εκατ. ευρώ, αλλά μετά βίας θα εισέπρατταν το ένα τέταρτο της εμπορικής του αξίας. Το ίδιο ποσό πιθανόν – αν όχι και μεγαλύτερο – θα μπορέσουν να εισπράξουν τώρα και μάλιστα αβρόχοις ποσί.

9. Ενώ έχει γίνει πολύς λόγος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το αν ο πίνακας του Πικάσο έχει τελαρωθεί εκ νέου ή αν έχει κοπεί ο καμβάς, καθώς δείχνει μετατοπισμένη πολύ κοντά στο τελάρο η αφιέρωση του ζωγράφου, όλες αυτές τις ημέρες η Εθνική Πινακοθήκη τηρεί σιγήν ιχθύος και δεν έχει προβεί ούτε σε μία ανακοίνωση. Γιατί;

Διότι οι υπεύθυνοι του μουσείου δεν έχουν ακόμη παραλάβει τα έργα, ώστε να τα εξετάσουν και να δώσουν απαντήσεις. Στην πραγματικότητα δεν ενημερώθηκαν επισήμως για τη σύλληψη του δράστη το βράδυ της Δευτέρας. Πληροφορήθηκαν την είδηση από τις ιστοσελίδες και από τους δημοσιογράφους που ζητούσαν επιπλέον στοιχεία.

10. Πότε θα παραδοθούν τα έργα στην Εθνική Πινακοθήκη;

Οταν ολοκληρωθεί η ανακριτική διαδικασία, πιθανόν και εντός της ημέρας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News