Στο πρόσωπό του η Ανοιξη της Πράγας συνάντησε το Χόλιγουντ. Από αυτό το πάντρεμα γεννήθηκαν συγκλονιστικές ταινίες, όπως «Η Φωλιά του Κούκου» και το «Αμαντέους» — και οι δύο θριάμβευσαν στα Οσκαρ. Αυτός ο μέγας, σκηνοθέτης, ο Μίλος Φόρμαν, δεν είναι πια στη ζωή.

«Εφυγε ήρεμα έχοντας στο πλευρό του την οικογένεια και τους φίλους του» είπε η σύζυγός του Μαρτίνα Φόρμαν, στο τσεχικό πρακτορείο ειδήσεων CTK.

Ο Φόρμαν ήταν 86 ετών. Ζούσε τα τελευταία 50 χρόνια στις ΗΠΑ.

Ο Φόρμαν ήταν ένα παιδί της Ευρώπης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Γεννημένος το 1932 στην Τσεχοσλοβακία, είδε τους γονείς του να χάνονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί, επειδή συμμετείχαν στην αντίσταση. Μεταπολεμικά βρήκε καταφύγιο και δημιουργική διέξοδο στο σινεμα.

Είχε ήδη κάνει αίσθηση στα ευρωπαϊκά φεστιβάλ ως εκπρόσωπος του τσεχοσλοβακικού νέου κύματος (με ταινίες όπως ο «Μαύρος Πέτρος» το 1964 και κυρίως το «Φωτιά… Πυροσβέστες» του 1968), όταν τον βρήξε η Ανοιξη της Πράγας και η βίαιη καταστολή της από τα σοβιετικά τεθωρακισμένα. Τότε ο Φόρμαν μετανάστευσε στις ΗΠΑ.

Πίστευε ότι το να γυρίζεις ταινίες πρέπει να έχει κατ’ αρχάς «πλάκα». Δεν ήταν αυστηρός με τους ηθοποιούς του και ήθελε να νιώθει σαν να κάνει μια ερασιτεχνική ταινία. Ηταν η εποχή που το Χόλιγουντ μπορούσε να ανεχτεί τέτοια ελαφρότητα και πολιτικά βόλευε η υιοθεσία ενός μετανιωμένου κομμουνιστή από την αμερικανική βιομηχανία του θεάματος.

Ετσι στα μέσα της δεκαετίας του 1970 βρέθηκε με το σενάριο της «Φωλιάς του Κούκου», που στα 60s είχε ανεβεί στο Μπρόντγουεϊ με πρωταγωνιστή τον Κερκ Ντάγκλας και στα 70s είχε αναλάβει να το μεταφέρει στο σινεμά ο Μάικλ Ντάγκλας.

Υπάρχει μια ιστορία που κυκλοφορεί σχετικά. Οταν στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ο Κερκ Ντάγκλας προσπαθούσε να πείσει τα στούντιο αλλά και μικρότερους παραγωγούς ότι το έργο του συγγραφέα Κεν Κίζι άξιζε να γίνει και ταινία, είχε στείλε το βιβλίο, και μαζί την πρόταση συνεργασίας, στον Φόρμαν, χωρίς όμως να λάβει καμία απάντηση από τον τσέχο σκηνοθέτη. Οταν, δέκα χρόνια αργότερα, επικοινώνησε μαζί του ο γιος, Μάικλ Ντάγκλας, ανακάλυψαν ότι το βιβλίο δεν είχε φτάσει ποτέ στα χέρια του Φόρμαν. Είχε κατασχεθεί από τις τσεχοσλοβακικές, τότε κομμουνιστικές, αρχές.

Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Η ταινία απέσπασε πέντε Οσκαρ: Καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, α’ ανδρικού ρόλου (Τζακ Νίκολσον) και α’ γυναικείου ρόλου (Λουίζ Φλέτσερ). Ηταν ένας καλλιτεχνικός και προσωπικός θρίαμβος για τον ήδη 40αρη Φόρμαν, που με κάποιο τρόπο κατάφερε να «δει» στο έργο τον εαυτό του.

«Οταν μου προτάθηκε να γυρίσω τη “Φωλιά του Κούκου” πολλοί φίλοι μου με απέτρεψαν. Τη θεωρούσαν πολύ αμερικάνικη και εγώ ήμουν ένας μετανάστης που μόλις είχε φτάσει στις ΗΠΑ. Τους εξήγησα ότι η ζωή μου στην Τσεχοσλοβακία από το 1932 έως το 1968 ήταν ακριβώς όπως το ψυχιατρείο. Το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν η νοσοκόμα Ράτσεντ (Λουίζ Φλέτσερ) που σου έλεγε τι να κάνεις και τι να μην κάνεις» είχε διηγηθεί.

Τον Φόρμαν αποχαιρέτησε με τον δικό του τρόπο ο Μάικλ Ντάγκλας, παραγωγός εκείνου του εμβληματικού φιλμ.

Μετά τον θρίαμβο της «Φωλιάς του Κούκου», ο Φόρμαν ήταν περιζήτητος. Αλλά ήθελε εκείνος να επιλέγει τις δουλειές του. Ετσι γύρισε το αντιπολεμικό μιούζικαλ «Hair» (1979), μια ακόμα μεταφορά θεατρικού του Μπρόντγουεϊ, καθώς και το επίσης μουσικό «Ragtime» (1981) που ήταν η τελευταία ταινία του θρυλικού Τζέιμς Κάγκνεϊ.

Ακολούθησε ένας ακόμη θρίαμβος, με το «Αμαντέους» (1983), τη μεταφορά στο σινεμά της ζωής του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ. Το έργο απέσπασε οκτώ Οσκαρ, μεταξύ αυτών το Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας. Ο Φόρμαν ήταν μέχρι τον θάνατό του ένας από τους μόλις τρεις εν ζωή σκηνοθέτες που έχουν σκηνοθετήσει δύο φιλμ με Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας (Κόπολα και Ιστγουντ οι άλλοι δύο).

Δεν υπήρξε ιδιαίτερα εργατικός. Ηθελε, όπως είπαμε, να περνάει πρωτίστως καλά και αναγνώριζε ότι αυτό μπορεί να μην τον κάνει να δείχνει σοβαρός στα μάτια πολλών. Δεν του ήταν εύκολο το Χόλιγουντ και οι απαιτήσεις του καθώς άλλαζαν οι εποχές. Φοβόταν ότι αν σκέφτονται όλοι το χρήμα και τον προϋπολογισμό αυτό τελικά θα αποτυπωνόταν στο φιλμ.

«Δώσμου 100.000 δολάρια και θα σου φτιάξω μια ταινία 100.000 δολαρίων, δώσμου 10 εκατ. δολάρια και θα σου φτιάξω ένα φιλμ 10 εκατ. δολαρίων. Δώσμου 100 εκατ. δολάρια και απλώς θα τα σπαταλήσω» έλεγε μεταξύ σοβαρού και αστείου.

Ετσι ακολούθησε το ατυχές «Βαλμόντ», αλλά και τα πολύ ενδιαφέροντα βιογραφικά «Υπόθεση Λάρι Φλιντ» (1996) και «Man on the Moon» (1999), για τις ζωές του εκδότη Λάρι Φλιντ (Γούντι Χάρελσον) και του κωμικού Αντι Κάουφμαν (Τζιμ Κάρεϊ). Βιογραφία ήταν και το «Goya’s Ghosts» (2006) με τον Χαβιέ Μπαρδέμ και τη Νάταλι Πόρτμαν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News