Εγκατέλειψε τα εγκόσμια την προηγούμενη Πέμπτη, πλήρης ημερών, σε ηλικία 93 ετών, στο Μόναχο, ο κορυφαίος γερμανός λογοτέχνης Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ. «Ποιητής, δοκιμιογράφος, βιογράφος, εκδότης και μεταφραστής, ήταν ένας από τους γερμανούς διανοουμένους με τη μεγαλύτερη επιρροή και από τους πιο γνωστούς στον κόσμο», ανέφερε, μεταξύ άλλων, σε ανακοίνωσή του ο εκδοτικός οίκος του, Suhrkamp.

Για έναν από τους πιο «πολύπλευρους και σημαντικούς γερμανούς διανοούμενους» έκανε λόγο σε ανακοίνωσή της η Κλάουντια Ροτ, υπουργός Πολιτισμού της Γερμανίας. Και είναι αλήθεια πως ο Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ, μαζί με τον Μάρτιν Βάλσερ και τον νομπελίστα Γκίντερ Γκρας, «συνέβαλε στη δημιουργία μιας νέας λογοτεχνικής κουλτούρας για την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Δυτική Γερμανία) στα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναπτύσσοντας ένα παιχνιδιάρικο, ειρωνικό στυλ γραφής, που αψηφούσε το στερεότυπο της αυστηρής και ζοφερής γερμανικής πεζογραφίας», γράφει ο Χάρισον Σμιθ της Washington Post, συνθέτοντας τη νεκρολογία του γερμανού συγγραφέα.

Ο Εντσενσμπέργκερ γλίτωσε από την κατηγοριοποίηση μεταπηδώντας από το ένα λογοτεχνικό είδος στο άλλο. Περισσότερο αναγνωρίστηκε για τα ποιήματά του, ενώ κατέκτησε το ευρύ κοινό χάρη σε ένα παιδικό βιβλίο που συνέγραψε για τα μαθηματικά («Το πειραχτήρι των αριθμών», εκδ. Ψυχογιός). «Γράφω ποίηση, δοκίμια, λιμπρέτα όπερας, ακόμη και επιστημονικά άρθρα. Αλλά δεν είμαι ειδικός. Θέλω να διασκεδάζω, δεν θέλω την κοινωνική ευθύνη», είχε πει ο ίδιος στους Irish Times το 2003.

Ωστόσο, «υπήρξε επίσης ένας βαθιά πολιτικός συγγραφέας, που αφοσιώθηκε σε αριστερούς σκοπούς και στον αποναζισμό, αφού πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Νυρεμβέργη της δεκαετίας του 1930, όπου ένας από τους γείτονές του ήταν ο Γιούλιους Στράιχερ, ιδρυτής της αντισημιτικής εφημερίδας Der Stürmer», γράφει ο δημοσιογράφος της Washington Post.

Ο ίδιος ο Εντσενσμπέργκερ αρχικά παρομοίαζε τον ρόλο που διαδραμάτιζε ως συγγραφέας με τον ρόλο ενός διανοούμενου «εργάτη καθαριότητας», εξηγώντας ότι στόχευε «να καθαρίσει» τους θεσμούς της Γερμανίας, προκαλώντας πρώην ναζιστές που βρίσκονταν ακόμα στην εξουσία και παροτρύνοντας τους Γερμανούς να αντιμετωπίσουν το πρόσφατο παρελθόν τους. «Ηταν σαν να ζούσα με ένα τεράστιο πτώμα στο ντουλάπι», είχε πει πολλά χρόνια μετά, αναφερόμενος σε εκείνη την περίοδο. 

Αρχισε να γίνεται γνωστός ως ένας «θυμωμένος νεαρός άνδρας», ενώ έγραφε ποιήματα για την τάση της πατρίδας του προς τον αυταρχισμό και δημοσίευε δοκίμια για τη γερμανική κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης μιας καυστικής κριτικής των γερμανικών μέσων ενημέρωσης, στην οποία υποστήριξε, μεταξύ άλλων, ότι η εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung υποβάθμισε σκόπιμα τη δίκη του αρχιτέκτονα του Ολοκαυτώματος Αντολφ Αϊχμαν το 1961.

Ηταν, επίσης, συνιδρυτής της πολιτιστικής επιθεώρησης Kursbuch, η οποία κατέστη σημείο αναφοράς των γερμανών φοιτητών που εξεγέρθηκαν το 1968, οργανώνοντας μαζικές συγκεντρώσεις και πορείες διαμαρτυρίας κατά της κυβέρνησής τους.

Υπήρξε, ακόμη, ένας δυναμικός και συχνά πολεμικός σχολιαστής των εξελίξεων στη διεθνή σκηνή. Ο αμερικανός δημοσιογράφος αναφέρει ενδεικτικά πως είχε ταχθεί υπέρ του Πολέμου του Κόλπου, συγκρίνοντας τον Σαντάμ Χουσεΐν με τον Χίτλερ.

Οσον αφορά την Ευρώπη, αφού υποστήριξε, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, πως η έννοια του έθνους «είχε καταστεί παρωχημένη», στη συνέχεια κατηγόρησε την ΕΕ για «απεριόριστη μεγαλομανία», ενώ το 2010 αποδέχτηκε τo Sonning Prize, ένα δανέζικο βραβείο που απονέμεται σε ανθρώπους που συμβάλλουν στην προώθηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Ο Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ γεννήθηκε στο Καουφμπόιρεν, μια βαυαρική πόλη κοντά στις Αλπεις, στις 11 Νοεμβρίου 1929. Μεγάλωσε, όμως, στη Νυρεμβέργη, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως μηχανικός τηλεπικοινωνιών και η μητέρα του ως δασκάλα. Αμφότεροι οι γονείς ήταν δύσπιστοι με το ναζιστικό κόμμα, ενώ ο ίδιος, ως αγόρι, ενδιαφερόταν περισσότερο για το γράψιμο παρά για τις ασκήσεις με τη Νεολαία του Χίτλερ, από τις τάξεις τις οποίας φέρεται, μάλιστα, να εκδιώχθηκε κάποια στιγμή.

«Ημουν πάντα ανίκανος να είμαι καλός σύντροφος», είχε πει στον Guardian το 2010. «Δεν μπορώ να στέκομαι στην ουρά. Δεν είναι του χαρακτήρα μου. Μπορεί να είναι ελάττωμα, αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι».

Προς το τέλος του πολέμου κλήθηκε στην εθνική πολιτοφυλακή, ωστόσο σύντομα αυτομόλησε. Εργάστηκε ως διερμηνέας για ορισμένους από τους αγγλόφωνους κατακτητές της Γερμανίας και σπούδασε λογοτεχνία και φιλοσοφία στα πανεπιστήμια του Ερλάνγκεν, του Φράιμπουργκ, του Αμβούργου, καθώς και στη Σορβόννη, στο Παρίσι, ενώ το πρώτο του βιβλίο, την ποιητική συλλογή «Υπεράσπιση των Λύκων», το εξέδωσε το 1957.

Το πλούσιο έργο του Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ έχει τιμηθεί με πολυάριθμα βραβεία, τόσο στη Γερμανία όσο και στο εξωτερικό, ενώ πολλά από τα περισσότερα από 70 βιβλία του έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News