Το 2015 η φοιτήτρια διδακτορικού Κριστίν Φίγκενερ βρισκόταν σε ένα μικρό ψαροκάικο στα ανοιχτά της ακτής του Ειρηνικού στην Κόστα Ρίκα και εξέταζε μια ελαιόχρωμη θαλάσσια χελώνα, όταν παρατήρησε κάτι περίεργο να προεξέχει από το ρουθούνι της. Αμέσως άρχισε να τραβά βίντεο, την ώρα που συνάδελφοί της προσπαθούσαν να αποσπάσουν το αντικείμενο.

Το βίντεο, διάρκειας περίπου οκτώ λεπτών, καταγράφει την επίπονη διαδικασία αφαίρεσης ενός πλαστικού αντικειμένου από το ρουθούνι της χελώνας, ενώ αίμα στάζει από τη μύτη της. Μόλις το βίντεο της Φίγκενερ έγινε viral, ένα διεθνές κίνημα κατά της χρήσης πλαστικών καλαμακιών γεννήθηκε, αναφέρει δημοσίευμα του BBC.

Χρόνια πριν από την εμφάνιση του βίντεο, η Τζάκι Νούνιεζ μάζευε πλαστικά καλαμάκια όπως αυτό που είχε αφαιρεθεί από τη χελώνα, ως τακτική εθελόντρια σε καθαρισμούς παραλιών στη Σάντα Κρουζ, κατά μήκος των ακτών της Καλιφόρνιας των ΗΠΑ. Το βίντεο τής έδωσε μια πλήρη εικόνα της κλίμακας ρύπανσης των ωκεανών από πλαστικά απόβλητα.

Λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, το Εθνικό Θαλάσσιο Καταφύγιο του Κόλπου του Μοντερέι, μια ομοσπονδιακώς προστατευόμενη περιοχή, είχε θεσπίσει μια σειρά κανονισμών για την προστασία του ποικιλόμορφου περιβάλλοντος και της πλούσιας βιοποικιλότητάς του – ανάμεσά τους την απαγόρευση «τραυματισμών ή ενόχλησης θαλάσσιων θηλαστικών, πτηνών ή χελωνών». Παρ’ όλα αυτά, το καταφύγιο δεν μπορούσε να ελέγξει τα πλαστικά απόβλητα στην περιοχή.

Τα πλαστικά είναι γνωστό ότι βλάπτουν την άγρια ζωή με διάφορους τρόπους, όπως η εμπλοκή και η κατάποση, καθώς πολλά θαλάσσια είδη νομίζουν ότι αποτελούν τροφή. Σε μια νέα μελέτη εντοπίστηκαν εκατοντάδες πλαστικά αντικείμενα στα έντερα νεκρών θαλάσσιων χελωνών στη Μεσόγειο: περισσότερο από το 40% όσων μελετήθηκαν περιείχαν μακροπλαστικά –κομμάτια μεγαλύτερα από 5 χιλιοστά– από καπάκια μπουκαλιών και παιχνίδια.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο Αγριας Ζωής, μία στις δύο θαλάσσιες χελώνες έχει καταναλώσει πλαστικό – και πολλές λιμοκτονούν, καθώς το στομάχι τους γεμίζει από πλαστικά. Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών αναφέρει ότι περισσότερα από 8 δισ. κιλά πλαστικού εισέρχονται στους ωκεανούς κάθε χρόνο.

Τα πλαστικά καλαμάκια ήταν τα πιο κοινά αντικείμενα που μάζευαν η Νούνιεζ και η ομάδα της από τις ακτές. Η ακτιβίστρια συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να μειωθεί ο όγκος του πλαστικού που χρησιμοποιούν καθημερινά οι καταναλωτές. Το 2011 ξεκίνησε μια διεθνή καμπάνια με τίτλο «Το τελευταίο πλαστικό καλαμάκι». Ηταν η πρώτη πρωτοβουλία για τη σταδιακή κατάργηση των πλαστικών σε όλον τον κόσμο.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν το βίντεο της Φίγκενερ με την ταλαίπωρη χελώνα άρχισε να κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, η Νούνιεζ την προσέγγισε και ζήτησε την άδειά της να το χρησιμοποιήσει στο πλαίσιο της καμπάνιας της. Το βίντεο έχει πλέον πάνω από 110 εκατομμύρια προβολές στο YouTube, η Φίγκενερ έχει δώσει δεκάδες συνεντεύξεις, ενώ εμφανίστηκε και στο οικολογικό ντοκιμαντέρ «Straws», το οποίο έχει προβληθεί σε δεκάδες χώρες – ανάμεσά τους και η Ελλάδα.

Το ντοκιμαντέρ σύντομα μπήκε στη λίστα ψυχαγωγίας για τις πτήσεις πολλών αεροπορικών εταιριών. Μετά από μια προβολή του στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Βόρειας Καρολίνας, το εκπαιδευτικό ίδρυμα σταμάτησε να χρησιμοποιεί πλαστικά καλαμάκια, μειώνοντας τον αριθμό όσων οδηγούνται σε χώρους υγειονομικής ταφής κατά 440.000 μέσα σε ένα ακαδημαϊκό έτος.

Η θαλάσσια χελώνα είχε γίνει το σύμβολο της κρίσης των πλαστικών, δίνοντας στο κίνημα κατάργησής τους ένα ανεξίτηλο, οδυνηρό πρόσωπο. Η Νούνιεζ, που πλέον είναι διευθύντρια του προγράμματος «Συνασπισμός Μόλυνσης Πλαστικών», ισχυρίζεται ότι το βίντεο ήταν η απαρχή της ευαισθητοποίησης της οικολογικής κοινότητας. Πάνω από 30 χώρες έχουν πλέον θεσπίσει πανεθνικές απαγορεύσεις στα πλαστικά είδη μίας χρήσης – πολλές από αυτές μετά το 2015.

Μια μελέτη του 2023 από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Συντήρηση των Ωκεανών αναφέρει ότι τα προηγούμενα χρόνια τα πλαστικά καλαμάκια βρίσκονταν σταθερά στην κορυφή της λίστας των αντικειμένων που συλλέγονταν κατά τους ετήσιους Διεθνείς Καθαρισμούς Ακτών. Αλλά νεώτερα στοιχεία της οργάνωσης καταδεικνύουν ότι τα καλαμάκια βρίσκονται όλο και λιγότερο συχνά σε παραλίες από τους εθελοντές που τις καθαρίζουν.

Το 2019 τα πλαστικά καλαμάκια ρόφησης ήταν το τρίτο πιο κοινό στοιχείο των καθαρισμών, ενώ το 2023 βρίσκονταν στη δέκατη θέση της σχετικής λίστας. Η μελέτη της οργάνωσης αναγνωρίζει ότι τα καλαμάκια μετατράπηκαν σε «ύψιστο περιβαλλοντικό κακοποιό» από τη στιγμή που το βίντεο με τη χελώνα έγινε viral.

Από το καλοκαίρι του 2018, δεκάδες εταιρείες και αλυσίδες έχουν εντάξει την πλήρη κατάργηση των πλαστικών μίας χρήσης στα προγράμματά τους. Την πρωτοβουλία ξεκίνησε η αλυσίδα καφέ Starbucks και ακολούθησαν η αεροπορική εταιρία Alaska Airlines, η Disney, τα εστιατόρια McDonalds και η αλυσίδα IKEA.

Ωστόσο τα καλαμάκια είναι μόνο ένα δείγμα πλαστικού μίας χρήσης – και τα στοιχεία δείχνουν ότι η παγκόσμια κρίση ρύπανσης από πλαστικά χειροτερεύει. Η χρήση πλαστικών έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια. Η παραγωγή τους αυξάνεται παγκοσμίως και τα περισσότερα δεν ανακυκλώνονται – ο ΟΟΣΑ διαπίστωσε ότι το 2019 μόλις το 9% των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλώθηκε παγκοσμίως.

Η διεθνής κινητοποίηση για τον κίνδυνο των πλαστικών έχει φέρει κάποια απτά αποτελέσματα. Το 2022 τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ ενέκριναν ένα ιστορικό ψήφισμα στη Συνέλευση για το Περιβάλλον UNEA-5, για τον τερματισμό της πλαστικής ρύπανσης, με τη φιλοδοξία να ολοκληρωθεί το σχέδιο μιας νομικά δεσμευτικής συμφωνίας μέχρι τα τέλη της φετινής χρονιάς.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News