Κάτω από κάθε βήμα που κάνει κάποιος στην αρχαία Πομπηία, είναι σχεδόν βέβαιο ότι κρύβεται κάποιος αρχαίος θησαυρός, παγωμένος για πάντα στον χρόνο τον Οκτώβριο του 79 μ.Χ, όταν εξερράγη ο Βεζούβιος.

Και είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα μπορεί κανείς να περπατήσει πάνω από την αρχαία Πομπηία, καθώς το ένα τρίτο της πόλης παραμένει θαμμένο κάτω από την τέφρα.

«Πολλά από αυτά θα είναι για τις μελλοντικές γενιές», λέει ο Αλεσάντρο Ρούσο, συν-επικεφαλής αρχαιολόγος της νέας ανασκαφής στην οποία απέκτησε αποκλειστική πρόσβαση το BBC

«Εχουμε πρόβλημα να συντηρήσουμε αυτά που έχουμε ήδη βρει. Οι μελλοντικές γενιές μπορεί να έχουν νέες ιδέες, νέες τεχνικές».

Η τελευταία αυτή ανασκαφή επιστρέφει σε ένα σημείο του αρχαιολογικού πάρκου που έχει να ερευνηθεί από τα τέλη του 19ου αιώνα.

Τότε, οι αρχαιολόγοι είχαν ανοίξει την πρόσοψη των σπιτιών της “Via Di Nola”, μια από τις κύριες οδικές αρτηρίες της Πομπηίας, αλλά δεν είχαν ερευνήσει πολύ πέρα από αυτό. Το μόνο που είχαν αναγνωρίσει ήταν την ύπαρξη ενός πλυσταριού.

Τώρα, οι εκσκαφείς απομακρύνουν σταδιακά την ηφαιστειακή τέφρα και τις πέτρες μεγέθους μπιζελιού, γνωστές ως “lapilli”, που έπνιξαν την Πομπηία κατά τη διάρκεια των δύο καταστροφικών ημερών της έκρηξης του Βεζούβιου.

Ο χώρος ανασκαφής είναι, στην πραγματικότητα, ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο έκτασης περίπου 3.000 τετραγωνικά μέτρων και το BBC μας ξεναγεί μαζί με τους αρχαιολόγους σε ένα μεγάλο σπίτι που ήρθε στο φως.

Ο φούρνος που έψηνε 100 ψωμιά τη μέρα

«Κάθε δωμάτιο σε κάθε σπίτι έχει τη δική του μικρο-ιστορία στη μεγάλη ιστορία της Πομπηίας. Θέλω να αποκαλύψω αυτές τις μικροϊστορίες», δήλωσε στον Τζόναθαν Αμος, επιστημονικό ανταποκριτή του BBC,  ο άλλος συν-επικεφαλής αρχαιολόγος, o Τζενάρο Ιοβίνο.

Ο αρχαιολόγος ανασκευάζει στη φαντασία του ένα από τα σπίτια που βρέθηκαν στην ανασκαφή: «εισέρχεστε σε ένα απολαυστικό αίθριο –μια αίθουσα εισόδου– με μια τρύπα στην οροφή όπου φιγούρες λιονταριών κατευθύνουν το νερό της βροχής σε ένα σιντριβάνι, δίπλα σε ένα άγαλμα».

Στο συγκεκριμένο σπίτι μάλλον γινόντουσαν επισκευές τις μέρες της έκρηξης, επειδή τα κεραμίδια της οροφής βρέθηκαν τακτοποιημένα σε δύο σωρούς. Αλλά δεν πρόκειται για μια μεγαλοπρεπή βίλα, όπως κάποια από τα επιβλητικά σπίτια που βρέθηκαν αλλού στην Πομπηία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία από τις ανασκαφές αυτό το κτίριο θα πρέπει να ήταν εν μέρει εμπορικό, διότι, στρίβοντας δεξιά, υπάρχει ένας γιγαντιαίος φούρνος, αρκετά μεγάλος για να ψήνει 100 ψωμιά την ημέρα.

Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν περίπου 50 φούρνοι, οι οποίοι έχουν ήδη βρεθεί στην Πομπηία. Το συγκεκριμένο κτίριο όμως, δεν είναι ένας από αυτούς διότι δεν έχει πρόσοψη καταστήματος.

Το πιο πιθανό σενάριο ήταν να ανήκε σε χονδρέμπορο, που διένεμε ψωμί σε όλη την πόλη, ίσως στα πολλά ταχυφαγεία για τα οποία η Πομπηία ήταν τόσο διάσημη.

Η περίφημη νωπογραφία με την «πίτσα»

Η ανακάλυψη μιας τοιχογραφίας που απεικονίζει ένα κομμάτι στρογγυλό πλατύ ψωμί πάνω σε ασημένιο δίσκο, περιτριγυρισμένο από ρόδια, χουρμάδες, ξηρούς καρπούς και καρπούς κουμαριάς, προκάλεσε μεγάλη αίσθηση όταν ανακοινώθηκε στο ευρύ κοινό τον Ιούνιο.

Ωστόσο, όπως επιβεβαιώνει το BBC,  δεν πρόκειται για πίτσα. Οι ντομάτες και η μοτσαρέλα, δύο συστατικά της κλασικής ναπολιτάνικης συνταγής, δεν ήταν διαθέσιμα στην Ιταλία τον πρώτο αιώνα μ.Χ.

«Ισως πρόκειται για ένα κομμάτι φοκάτσια;», διερωτάται ο δημοσιόγραφος του βρετανικού μέσου. Ο Τζενάρο του εξήγησε ότι η φημολογία για την πίτσα ξεκίνησε σαν αστείο. «Εστειλα μια φωτογραφία με email στο αφεντικό μου, λέγοντας “πρώτα ο φούρνος, τώρα η πίτσα”».

Τα θύματα

Είναι, όπως σημειώνει πολύ εύστοχα Τζόναθαν Αμος, εύκολο μέσα στις φοβερές ανακαλύψεις «να ξεχάσει κανείς ότι η Πομπηία ήταν μια ανθρώπινη τραγωδία».

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πόσοι σκοτώθηκαν, αλλά υποθέτουμε ότι οι περισσότεροι κάτοικοι εγκατέλειψαν την πόλη όταν είδαν το βουνό να εκρήγνυται.

Σε όλα τα χρόνια των ανασκαφών έχουν ανακτηθεί σκελετοί, ίσως 1.300 έως 1.500 συνολικά, και η νέα ανασκαφή προσθέτει τρεις ακόμα στον συνολικό αριθμό: δύο γυναίκες και ένα παιδί αγνώστου φύλου.

Κοιτάζοντας τη θέση όπου βρέθηκαν τα θύματα, είναι προφανές ότι προσπαθούσαν να καλυφθούν, ελπίζοντας ότι κρυμμένοι κάτω από μια σκάλα θα ήταν ασφαλείς.

Αυτό που δεν είχαν υπολογίσει όμως ήταν ότι η οροφή θα κατέρρεε από το βάρος όλων των lapilli και της στάχτης. Οι βαριές πέτρες τους πλάκωσαν.

«Θα ήταν ενδιαφέρον να καταλάβουμε ποιοι ήταν οι άνθρωποι που δεν τα κατάφεραν», λέει ο διευθυντής του πάρκου Γκαμπριέλ Ζουκτρίγκελ στο βρετανικό μέσο.

«Ηταν οι φτωχοί; Περισσότερες γυναίκες από άνδρες; Ή μήπως άνθρωποι που είχαν περιουσία και προσπαθούσαν να μείνουν για να προστατεύσουν ό,τι είχαν, ενώ άλλοι που δεν είχαν τίποτα το έβαλαν στα πόδια».

Ενα καμμένο κρεβάτι

Τα ανεξίτηλα σημάδια που άφησε η έκρηξη αποκαλύπτονται επίσης στην άλλη πλευρά του αιθρίου, σε αυτό που κάποτε ήταν ένα υπνοδωμάτιο.

Το ίδιο το κρεβάτι είναι μια απανθρακωμένη μάζα – που προκλήθηκε από πυρκαγιά. Είναι ελάχιστα αναγνωρίσιμο εκτός από το ευρύ περίγραμμά του που έχει χαραχτεί στους τοίχους και το δάπεδο.

«Αν κοιτάξετε προσεκτικά τα συντρίμμια, μπορείτε να δείτε μαυρισμένα κομμάτια από τα υφασμάτινα κλινοσκεπάσματα και ακόμη και το γέμισμα από το στρώμα», μεταφέρει ο ανταποκριτής του BBC.

Οι αρχαιολόγοι μπορούν να καταλάβουν από τη θέση αυτών των απανθρακωμένων υπολειμμάτων ότι η πυρκαγιά εκδηλώθηκε σχετικά νωρίς κατά την έκρηξη. Υποθέτουν ότι μια λάμπα μπορεί να ανατράπηκε από τον πανικό κάποιου να βγει έξω.

Το ιερό με τα ερπετά

Προς το πίσω μέρος του χώρου που έχει ανασκαφεί μέχρι στιγμής υπάρχει ένας τοίχος που περικλείει τρία δωμάτια. «Εδώ είναι που η αφαίρεση της τέφρας έχει αποκαλύψει τα πιο εκπληκτικά έργα τέχνης» γράφει ο Αμος.

Good morning from #pompeii … a glimpse from the on-going excavations in regio IX , insula 10 pic.twitter.com/YlpPhyLqDe

— Gabriel Zuchtriegel (@GZuchtriegel) July 19, 2023

Στο μεσαίο δωμάτιο, καλυμμένο από μουσαμά, υπάρχει μια ακόμη τοιχογραφία. Απεικονίζει το επεισόδιο του μύθου του Αχιλλέα, όπου ο ήρωας προσπάθησε να κρυφτεί ντυμένος γυναίκα για να αποφύγει να πολεμήσει στον Τρωικό Πόλεμο.

«Στο τρίτο δωμάτιο, τραβάω πίσω έναν άλλο μουσαμά για να αποκαλύψω ένα υπέροχο ιερό», περιγράφει ο ανταποκριτής του BBC. «Δύο κίτρινα φίδια σε ανάγλυφη μορφή γλιστρούν πάνω σε ένα μπορντό φόντο. “Αυτοί είναι καλοί δαίμονες”, λέει ο Αλεσάντρο. Δείχνει σε μια τοιχογραφία πιο κάτω στον τοίχο, ακριβώς πάνω από ένα άνοιγμα που οδηγεί σε ένα κουτί κάποιου είδους».

«Αυτό το δωμάτιο είναι στην πραγματικότητα μια κουζίνα» εξηγεί ο Αλεσάντρο στο βρετανικό μέσο. «Εδώ θα έκαναν προσφορές στους θεούς τους. Τρόφιμα όπως ψάρια ή φρούτα. Το φίδι είναι μια σύνδεση μεταξύ των θεών και των ανθρώπων».

Καθώς η νησίδα αποκαλύπτεται περαιτέρω, σκαλωσιές στήνονται γύρω από τα απομεινάρια των κτιρίων για να δημιουργηθεί προστατευτική στέγη. Στο μέλλον, το πάρκο ελπίζει να ανεγείρει έναν ψηλό διάδρομο ώστε οι τουρίστες να μπορούν να δουν τους νέους θησαυρούς που αναδύονται.

«Ο κόσμος μερικές φορές [μας] ρωτάει, “Τι θα θέλατε να βρείτε; Τι ψάχνετε;”» λέει ο Γκαμπριέλ στο BBC. Τέτοιες ερωτήσεις όμως είναι παραπλανητικές.

«Αυτό που πραγματικά ψάχνουμε είναι αυτό που δεν ξέρουμε. Ψάχνουμε πάντα για μια έκπληξη. Ολα είναι αναδυόμενα στοιχεία, που μας οδηγούν κάπου, αλλά δεν ξέρουμε πού πηγαίνει αυτό το ταξίδι».

---

Η τηλεοπτική σειρά σε συμπαραγωγή BBC και Lion TV “Pompeii: The New Dig” που αναφέρεται στην ανασκαφή πρόκειται να μεταδοθεί στις αρχές του επόμενου έτους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News